Ələkbərova İradə
Yüklə 6,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
15 Şəkil 4. Amerikalı sahibkar Cimmi Uels (Jimmy Wales). Şəkil 5. Ohayo universitetinin f əlsəfə doktoru Larri Sanqer (Larry Sanger) Vikipediyanı İnternet istifadəçilərinin stolüstü kitabı adlandırırlar. Hal-hazırda 270 dildə fəaliyyət göstərən bu ensiklopediyada ay ərzində 4 mlrd. səhifə oxunur (şəkil 6). Vikipediya müraci ətlərin sayına görə sorğu resurslardan sonra ikinci yeri tutur. Vikipediyanın populyar olmasının əsas s əbəbi onun dinamik olmasıdır. Yəni digər ensiklopediyalarda son hadis ələr haqqında, məsələn, hər hansı idman növü üzrə son yarışda kimin qalib gəldiyini öyrənmək operativ olaraq çətindir. Vikipediyada is ə yarışların nəticəsi artıq bir-neçə dəqiqədən sonra m əlum olur. ABŞ-da isə bəzi cinayət hadisələri haqqında m əlumat Vikipediyaya polislərin xəbər tutmasından qabaq yazılır [6]. Vikipediya on- line ensiklopediyası daxil olunan şəkil və media fayllarına görə bütün ensiklopediyaları xeyli arxada qoymuşdur. Elektron ensiklopediyanın multimedia imkanları yalnız şəkillər daxil etməklə kifayətlənmir, eyni zamanda m əqalələri səsləndirməyə şərait yaradır. Vikipediyada nəşr edilmiş şəkillərin sayı 1,7 milyondur. Ümumi halda isə 16 Vikipediya layih ələrində 3,7 mln. şəkil və video-fayllar yerl əşdirilmişdir. Şəkil 6. Vikipediya 270 dildə fəaliyyət göstərən ən nəhəng ensiklopediyadır Vikipediya artıq praktiki olaraq bütün vacib sahələr haqqında müəyyən dərəcədə informasiyaya malikdir. Vikipediyada m əqalələrin sayının digər ensiklopediyalarla müqayis ədə həddən artıq çox olmasına baxmayaraq, bütün m əqalələri düzgün və dolğun hesab etmək olmaz. Baxmayaraq ki, qaydalar çox s ərtdir və bir çox ölkələrdə onları daha da s ərtləşdirmək lazım gəlir. Məsələn, İngilis Vikipediyasında anonim istifad əçilərə yeni məqalələr yaratmaq qadağan olunmuşdur. Bir çox hallarda bir və ya bir neçə sözdən ibarət m əqalələrə də rast gəlinir. Bu cür məqalələrin aşağı hissəsində “m əqalə tam deyil, işlənməyə ehtiyacı var və s.” sözlər yazılır. Bu s əhifələri məqalə adlandırmaq düzgün olmasa da, onlar m əqalə kimi statistik informasiyaya daxil edilirlər. Lakin digər t ərəfdən bu cür yalançı məqalələrin də yaradılmasının üstün c əhətləri vardır. Birinci, bu məqalələr istər-istəməz istifadəçinin diqq ətini cəlb edir və oraya yeni informasiyanın daxil 17 edilm əsinə sövq edir. Digər tərəfdən istifadəçidə məqalədəki mövzu il ə bağlı maraq oyadır. Üçüncü, məqalənin yaradılmasını sür ətləndirir. Müşahidələr göstərir ki, bu cür məqalələrin çoxu tez zamanda doldurulur. Vikipediya əhalisi artdıqca bu cür m əqalələrin də sayı azalmaqdadır. Vikipediya könüllü istifad əçilər tərəfindən daxil edilən m əqalələr hesabına zənginləşir. Vikipediyada yerinə yetirilm əsinə icazə verilən əməliyyatların siyahısı aşağıda göst ərilmişdir: 1. İstənilən mövzuda məqalələr yaratmaq; 2. Mövcud olan m əqalələrə əlavə mətn daxil etmək; 3. İnformasiyanı tam dəyişdirmək; 4. Orfoqrafik s əhvləri düzəltmək; 5. Mövcud olan m əqalələrə şəkillər əlavə etmək; 6. Faktiki informasiyanı pozmaq; 7. Mövcud olan m əqalələri başqa dillərə tərcümə etmək. İngilis, alman, fransız, rus və bir çox dillərdə fəaliyyət göst ərən Vikipediya bölmələrində məqalələr Azərbaycan bölm əsindəki məqalələrin sayından bir-neçə dəfə çoxdur. Odur ki, Az ərbaycan dilində yeni məqalə yazarkən, həmin mövzuda dig ər dillərdə yazılmış məqalələrlə tanış olmaq mümkündür. 2 .2. Vikipediyanın əhəmiyyəti Vikipediya dünyanın ən böyük ensiklopediyasıdır. Onu İnternet istifadəçilərinin stolüstü kitabı adlandırırlar. Vikipediya müraci ətlərin sayına görə sorğu resurslardan sonra ikinci yeri tutur. “Hitwise” sayğacının informasiyasını yayımlayan ClickZ (http://www.clickz.com/ ) saytının xəbər verdiyinə görə Vikipediya saytı İnternetdə yerləşmiş sorğu saytlarının bütün trafikl ərinin 3,84 %-ni əhatə edir. Birinci yerdə 4,46 % trafiklə Dictionary.com (http://dictionary.reference.com/) saytı durur. Qeyd: Trafik dedikd ə, müəyyən vaxt ərzində (gün, ay və s.) veb-sayta v ə ya onun müəyyən səhifəsinə daxil olan istifad əçilərin sayı nəzərdə tutulur. N əzərə alsaq ki, “Wordsmith Merriam-Webster” lüğətinin on-line variantı (http://www.m-w.com/) 1,35 % trafikə 18 malikdir, “Hitwise ” şirkətinin mütəxəssislərinin bildirdiklərinə gör ə Vikipediyanın bazardakı payı son bir il ərzində xeyli artmışdır. Virtual ensiklopediyanın saytına müraciətlərin sayı ayda 4 mlrd. olmuşdur. Vikipediyanın populyar olmasının əsas səbəbi onun dinamik olmasıdır. Yəni digər ensiklopediyalarda son hadisələr haqqında, məsələn, hər hansı idman növü üzrə son yarışda kimin qalib g əldiyini öyrənmək mümkün deyil. Vikipediyada is ə yarışların nəticəsi artıq bir-neçə dəqiqədən sonra məlum olur. ABŞ-da isə bəzi cinayət hadisələri haqqında məlumat Vikipediyaya polisl ərin xəbər tutmasından qabaq yazılır [8]. Microsoft korporasiyası da şirkət və onun məhsulları haqqında məqalələrdə düzəlişlər aparmaq üçün xüsusi bu işə c əlb edilmiş mütəxəssislərə küllü miqdarda pul ödədiyini etiraf etmişdir. Hətta ABŞ konqresinin əməkdaşlarının siyasi mövzularda m əqalələrə düzəlişlər etdiyi məlum olmuşdur. Göründüyü kimi Vikipediyada yaradılan informasiyaların qeyri- r əsmi olmasına baxmayaraq, onların məzmunu çoxlarını düşündürür və narahat edir. Rusiyada T əhsil və Sənaye Nazirlikləri də Vikipediyadan istifad ə edirlər. Almaniyanın Yeyinti Sənayesi, Kənd T əsərrüfatı Nazirliyi və bir çox nazirliklər Vikipediyanın Alman bölm əsində informasiyanın keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması m əqsədi ilə həyata keçirilən layihəni maliyyələşdirməyə hazırlaşırlar. Vəsait müəyyən sahədə m əqalələrin t əkmilləşdirilməsində və yeni məqalələrin yaradılmasında iştirak edən mütəxəssislərin axtarışına və onların maaşlarının öd ənilməsinə sərf ediləcəkdir. Layihənin rəhbəri olan Florian Qerlax bildirmişdir ki, Vikipediyanın populyarlığının artması m əqalələrin yaradılmasında və dəyişdirilməsində iştirak edən mü əlliflərinin sayının artırılmasını tələb edir [9]. Vikipediyanın əhəmiyyətindən danışarkən, ilk növbədə n əzərə alınmalıdır ki: 1. Vikipediya müxt əlif dillərə malik olduğundan, məqalələrə hiperm ətnlər daxil edildiyindən hər kəs virtual ensiklopediyanın təşkilində iştirak edə bilər. Hər bir məqalə Yüklə 6,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|