Ekizler Layout 1

oxusun. Karl Osipoviç də öz növbəsində eynəyini asta-asta
çıxarıb gözündə rahatladı, öskürmək əvəzinə tənbəki iyləyib
oxumağa başladı:
“Mənim əziz və unudulmaz valideynlərim!”
Nikifor Fyodoroviç nəfəsini içinə çəkmişdi, Praskoviya
Tarasovna bütün varlığıyla diqqət kəsilmişdi, hətta göz yaşlarını
da silə bilmirdi. Karl Osipoviç davam etdi:
“Qiyabi olaraq sizin xeyirxah, nəvazişli əllərinizi öpürəm və
bizi yaradan Allaha dua edirəm ki, mənim üçün ən qiymətli olan
ömrünüzü uzun eləsin. Allaha şükür olsun, sağ-salamat təyin olu -
nan yerə gəlib çatdım. Artıq bir həftədir buradayam. Mənim
əzizlərim, fikrim var idi ki, çatan kimi məktub yazım, lakin bəzi
təxirəsalınmaz işlər imkan vermirdi.
İndi şükür Allaha, asudə vaxt tapıb sizə məktub yazıram.
Starıy Slabodkada hospitalla üzbəüz iki otaqlı mənzil kirayə -
ləmişəm. Dünən növbətçiydim, bu gün tamamilə azadam. 
Mənim fikrimcə, Orenburqun xarici görünüşü o qədər də xoşa
gələn deyil, amma xarici görünüş bəzən aldadıcı olur. Yaxşı olar
ki, bu barədə şəhərlə yaxından tanış olandan sonra yazım.
Qərara almışam ki, gündəlik yazıb hər həftə sizə göndərim.
O zaman məni öz yanınızda hiss edərsiz. Özüm haqqında daha
geniş yazmadığım üçün məni bağışlayın...
Karl Osipoviçə baş əyirəm və Stepan Martınoviçə çatdırın ki,
mən onu çox sevirəm, onun böyük, geniş qəlbinin vurğunuyam.
Mənim mehriban, əziz valideynlərim, sizin nəvazişli əllərinizi
dönə-dönə öpürəm. Əbədi olaraq sizi sevən oğlunuz Vatyanı
unutmayın!”
Karl Osipoviç məktubu oxuyandan sonra onu ehtiyatla büküb
Nikifor Fyodoroviçə uzadaraq söylədi: 
– Olduqca yetkin və qabiliyyətli oğuldur.
O isə məktubu alıb öpdü, stolun üstündə olan Konisskinin
salnaməsinin arasına qoydu və sakitcə artırmadan endi. 
Praskoviya Tarasovna Allaha yalvarıb ağlayırdı. 
72
Taras Şevçenko

---

Stepan Martınoviç stuldan qalxıb Karl Osipoviçə gözüylə
işarə etdi ki, ardınca gəlsin, ona vacib sözü var. Onlar kənara
çəkildilər, Stepan pıçıltıyla dedi:
– Mən Poltavada gəzib-dolananda bir daha əmin oldum ki,
qərib yerdə pulsuz yaşamaq necə çətin olur. Nə olsun ki, o
istəmir. Mən keçən il Moskva tacirlərinə bir qədər mum və bal
satmışam. O pula ehtiyacım yoxdur, məktəbdən aldığım məvacib
mənim yeməyimə, geyimimə çatır. İstəyirəm həmin pulu ona
göndərəm, necə məsləhət bilirsiz?
Karl Osipoviç də pıçıltıyla:
– Yox, gözləyin. Əgər sizdə artıq pul varsa, onun üçün daha
yaxşı daldabucaq tapmaq olar.
Onlar ayrıldılar.
İş bundaydı ki, Karl Osipoviç Həştərxandan bir zərfin içində
iki məktub almışdı. Biri onun öz adınaydı, ikincisi isə əgər
sağdırsa yüzbaşı Sokiranın, ya da Praskoviya Tarasovnanın adına.
Zosya Karl Osipoviçə yazdığı məktubda ümumi ifadələrlə
düşdüyü ağır vəziyyətdən danışırdı. Xahiş edirdi ki, əgər qocalar
sağdırsa məktubu çatdırıb desin, Zosya onlara yaxşı münasibət
bəsləyir və bir qədər pul göndərsinlər. Əgər pul göndərməsələr
o, tələyə düşəcək.
Karl Osipoviç bilirdi ki, məktub Nikifor Fyodoroviçin xoşuna
gəlməyəcək və ona göstərməmək qərarına gəlmişdi. Fikirləşdi
ki, məktubu Praskoviya Tarasovnayla Stepan Martınoviçə
oxusun, birgə səylə yazıq Zosyanı bu bəladan qurtarsınlar. Bu
işdən xəbərsiz Stepan Martınoviçə daldabucaq deyəndə buna
işarə etmişdi.
Adəti üzrə Nikifor Fyodoroviç arıxanada istirahət edəndə
imkan tapıb Zosyanın məktubunu onlara oxumağa başladı.
Məktub belə sadəlövh məzmunda idi:
“Mənim geniş ürəkli valideynlərim!
Dörd il qəddar dağlıların əsirliyində oldum... Nəhayət,
səxavətli insanların köməkliyi ilə bu cəhənnəmdən azad oldum.
73
Əkizlər

---

İndi Həştərxan şəhərində çıxılmaz vəziyyətdəyəm. Hərbi
xidmətdə sağlamlığımı itirdiyimə görə çalışıram ki, heç olmasa
üçüncü dərəcəli əlil kimi istefaya çıxım. 
Siz itaətkar oğlunuzu darda qoymayaraq heç olmasa, hələlik
mənə yüz rubl göndərsəniz ölənə qədər sizə minnətdar olaram. 
Sizin bədbəxt oğlunuz Zosim Sokirin olaraq qalıram. Karl
Osipoviç mənim ünvanımı bilir”.
Praskoviya Tarasovna məktubu sona qədər dinləyə bilmədi,
ah çəkib döşəməyə sərildi. Karl Osipoviç onun ətrafında vur-
nuxur, mənim pedaqoqum bu faciəni görəndə dərindən içini
çəkib nə edəcəyini bilmirdi...
Praskoviya Tarasovna özünə gələndə qışqırdı:
– Mənim Zosyam! Mənim balam!
Və yenə də huşunu itirdi. Mənim pedaqoqum hələ də ağzı
açıq vəziyyətdə dayanmış, dünyagörmüş Karl Osipoviç isə
əlacsız halda vurnuxurdu...
Praskoviya Tarasovna yenidən özünə gəlib su istədi, biçarə
öz-özünə nəsə pıçıldayıb uşaq kimi hönkürüb ağladı.
Bu zaman arıxanada istirahətdən qayıdan Nikifor Fyodoroviç
öz Paraskosunu döşəmədə oturub ağlayan görəndə səbəbini ayaq
üstə dayananlardan soruşdu. Karl Osipoviç baş verən faciənin
səbəbini bir neçə sözlə bildirib fəlakətli məktubu ona verdi. Fyo -
doroviç eynəyini taxdı, məktubu diqqətlə oxudu, Karl Osipoviçə
qaytarıb Praskoviya Tarasovna eşitməsin deyə sakitcə dedi: “At
getsin!” Karl Osipoviç bu dəfə ona heç nə demədi, burnunu
qaşıyıb tütün iynədi.
Bu arada Praskoviya Tarasovna bir qədər sakitləşmişdi, daha
ağlamırdı. Ətrafdakılar bacardıqları kimi onu sakitləşdirməyə
çalışırdılar. Nikifor Fyodoroviç onu tam sakitləşdirmək üçün
dolabından yüz karbovanlıq çıxarıb öz Praskoviyasına təqdim
edib dedi:
– Al, göndər ona!
Praskoviya Tarasovna pulu alaraq ona yalvardı:
74
Taras Şevçenko

---

– Mənim göy göyərçinim, o qaragünə heç olmasa bir söz yaz,
sevindir onu.
– Özün yaz.
– Mən yaza bilmirəm axı, necə yazım?
– Guya, mən yaza bilirəm? Necə istəyirsən, elə də elə, mən
yazan deyiləm.
– Siz necə, Karl Osipoviç, yazarsız?
– Stepan Martınoviçə tapşırın, qoy o yazsın. Mənim xəttim
yaxşı deyil.
– Siz onun müəllimisiz, Stepan Martınoviç, o, yazıqdı, heç
olmasa bir kəlmə yazın. Gecə-gündüz sizin üçün dua edərəm,
xalat tikdirmək üçün yun parça alaram, siz hələ də kətan xalatda
gəzirsiz.
Stepan Martınoviç yazmağa razılıq verdi. Nikifor Fyodoroviç
stolun üstünə mürəkkəb, qələm və kağız qoyub Karl Osipoviçlə
birlikdə qonaq otağından çıxdılar.
Stepan Martınoviç stol arxasında əyləşib qarşısına kağız qoy -
du, əlinə qələmi götürüb elə bir vəziyyət aldı ki, guya, rəssamdı,
şəkil çəkəcəkdi. Praskoviya Tarasovna da stol arxasında onunla
üzbəüz əyləşdi. 
Göz yaşları içərisində dedi:
– Belə yazın: “Mənim Zosyam, mənim istəkli oğlum!”
Stepan Martınoviç uzun müddət fikirləşib, nəhayət, yazmağa
başladı:
“Mənim yeganə oğlum, mərhəmətli hökmdar Zosim Niki-
firoviç!” 
O yaxşı bilirdi ki, məktubu savadsız arvadların dediyi kimi
yazmaq olmaz. Qaravəllidən sonra nə yazacağını soruşdu.
– Ardını belə yazın: “Mənim qartalım, Zosya! Sənə yüz kar-
bovan göndərirəm”.
Əlbəttə ki, sonrakı cümlələri o özü bildiyi kimi yazdı. 
Məktub kifayət qədər orijinal alındı. Bütün vərəq dolmuşdu.
Praskoviya Tarasovna ikinci vərəqi Nikifor Fyodoroviçdən istə -
məyə qorxurdu.
75
Əkizlər

---