Ege üNİversitesi tarimsal uygulama ve araştirma merkezi Çiftçi Broşürü: 58 Şubat-2005



Yüklə 33,53 Kb.
tarix14.06.2018
ölçüsü33,53 Kb.
#48364

EGE ÜNİVERSİTESİ

TARIMSAL UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ
Çiftçi Broşürü: 58 Şubat-2005

ERKEK KUZU VE OĞLAKLARDA İDRAR TAŞI OLUŞUMU NEDENLERİ VE ÖNLEME ŞEKİLLERİ

Doç.Dr.Turgay TAŞKIN Araş.Gör.Sibel SOYCAN ÖNENÇ

E.Ü. Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü





Giriş:

Erkek kuzu ve oğlaklarda özellikle yoğun yemle yapılan beslemede, idrar kanallarında irili ufaklı taş parçacıkları oluşumu sıkça karşılaşılan bir rahatsızlıktır. Hastalık; böbrekler, idrar yolları ya da idrar kesesinde oluşan taşların idrar geçişini önlemesi sonucu ortaya çıkmaktadır. İdrar taşı oluşumu hem erkek hem de dişi hayvanlarda görülmekle birlikte, dişilerde idrar yollarının daha kısa ve geniş olması nedeniyle daha az sorun yaratmaktadır. İdrar yolu taşlarının yapısını genellikle Kalsiyum (Ca), Magnezyum (Mg) ve Amonyum fosfat mineralleri oluşturur.

Yem rasyonu bileşimindeki Kalsiyum:Fosfor (Ca:P) dengesi, vitamin düzeyleri, Silisyum (Si) içeriğinin yanı sıra, hayvanlara verilen içme suyu içerisindeki mineral maddelerin yapısı gibi özelliklerde idrar taşı oluşumuna neden olabilmektedir. İdrar taşı oluşumunun bir diğer önemli nedeni de, erkek kuzu ve oğlaklarda kısırlaştırma için uygulanan kastrasyon (eneme-burma) işlemidir. Bu uygulama hayvanlarda idrar kanalının gelişimi için gerekli hormonal etkileri ortadan kaldırmakta ve bunun sonucunda da kastrasyon uygulanan erkek hayvanlarda idrar taşı sorununa daha sık rastlanılmaktadır. Kuzu ve oğlakların idrar kanalı yapılarının “S” harfi şeklinde kıvrımlı olması nedeniyle idrar kanalı, taş oluşumuna neden olan bileşiklerin geçici olarak toplandığı yer olmaktadır. Bu bileşiklerin biriktiği ya da toplandığı yerlerde idrar geçişinin azalmasına bağlı olarak bir iltihaplanma oluşmakta ve oluşan iltihaplanma da idrarın kanaldan geçişini engellemektedir. Sonuç olarak; hayvanlarda idrarın tutulması, karın ağrısı, şişme ve idrarın yapılamaması gibi dışarıdan da gözlemlenebilen belirtiler söz konusu olabilmektedir. Bazı durumlarda idrar taşı oluşumu hayvan ölümlerine dahi neden olabilmektedir.
İdrar Taşı Belirtileri :


  • Karın ağrısı: Toklu ya da erkek çepiçlerin karnına dokunulduğunda rahatsızlık söz konusu olmakta ve hayvan sık sık idrar yapmaya çalışmaktadır. Eğer elden yemleme yapılıyorsa, yemliklere diğer hayvanlarla birlikte gitmediği de görülebilmektedir.

  • İdrar yapmaya çalışma: Hayvan idrar yapmaya çalışırken meleme ya da inleme benzeri sesler çıkarır ve kuyruğunu hızlı bir şekilde çevirmeye çalışır. Geviş getirme konumunda iken dişlerin birbirine sürtülmesi görülebilecek bir diğer belirtidir.

  • Penisin ucunda taş kristallerinin görülmesi: İdrar kanalı tamamen idrar taşı ile dolmadan önce penisin ucundaki deri üzerinde birkaç damla idrar görülebilir. Daha sonraki dönemlerde penisin ucundaki deri üzerinde taş tanecikleri toplanmaktadır.

  • Penise dokunulduğunda acı duyulması: Hayvanın penisine dokunulunca acı duyması ve idrar yapmada zorluk çekmesi idrar taşı oluşumunun ileri aşamalarında çok belirginleşir. Hayvanda idrar yapma sırasında terleme ve şişme de görülür.

  • Daha İleri durumlarda kanlı işeme ve ölüm, idrar taşı oluşumunda hayvanlarda gözlenen bazı temel belirtilerdir.


İdrar Taşı Oluşumunu Etkileyen Etmenler:

İdrar taşı oluşumunu etkileyen birçok etmen vardır. Bunlar sırasıyla:



  • Yüksek düzeyde yoğun yemle besleme,

  • Rasyonun Kalsiyum:Fosfor (Ca:P) oranının hatalı olması,

  • Rasyonun Magnezyum, Fosfor ya da Amonyum Fosfat içeriğinin yüksek olması,

  • Silisyum mineralince zengin topraklarda yetişen kaba yemlerin hayvanlarca fazla tüketilmesi,

  • Hayvanların İçme suyu içerisindeki mineral madde oranlarının normal değerlerin üzerinde olması,

  • Hayvanlarda idrar yolları enfeksiyonlarının sık görülmesi,

  • Hayvanların yeterince su tüketmemesi,


İdrar Taşı Oluşumunun Önlenmesi :

Birçok hastalıkta olduğu gibi, idrar taşı oluşumunu önlemek, rahatsızlık oluştuktan sonra uygulanacak tedaviden çok daha kolay ve etkili bir yöntemdir. İdrar taşı oluşumunun engellenmesi için alınması gereken önlemler:



  • Hayvanların içtikleri suyun temiz ve taze olması sağlanmalı,

  • Besiye alınan hayvanların yem rasyonunda Kalsiyum:Fosfor (Ca:P) oranının 2:1’in altına düşmemesine dikkat edilmeli,

  • Rasyonun tuz düzeyi bir miktar artırılarak hayvanların daha fazla su tüketmeleri sağlanmalıdır. Bu şekilde idrar kanalında birikim en aza indirilir.

  • Rasyona %0.5-1.5 oranında Amonyum klorid (nişadır) çözeltisi katılmalıdır. Bazı yetiştiriciler tarafından amonyum klorid yerine amonyum sülfat çözeltisi kullanmakta, ancak bu bileşim amonyum klorid kadar etkili olamamaktadır. Amonyum kloridin rasyonda kullanım düzeyine ait değerler Çizelge 1’de verilmiştir.

Çizelge 1.: İdrar taşı oluşumunu önlemek için rasyona eklenmesi gereken amonyun klorid miktarları,

Amonyum klorid

Katılacak miktar

(g/ton)

Toz formda kullanılacak miktar (g/lt)

%0.5

10

2.27

%1.0

20

4.54

%1.5

30

6.81



  • Hayvanların yem rasyonuna mutlaka A vitamini ilavesi yapılmalıdır.

  • Rasyonda kullanılacak olan katkı maddelerinin bilinçli olarak kullanılmasına dikkat edilmelidir.

  • Kastrasyonun (eneme) erkek hayvanlarda olabildiğince geciktirilmesi ve bu hayvanların 10. veya 12 . haftalardan önce kastre edilmemesi gerekmektedir.

  • Tek yönlü beslemeden kaçınılarak erkek kuzu ya da oğlakların beslenmesinde belirli oranlarda kaba yeme de yer verilmelidir.


İdrar Taşı Oluşumunun Tedavisi :

  1. İdrar akışı hiç yoksa, bir veterinere danışılmalıdır. Eğer taş oluşumu penise yakın bir yerde ise, idrar kanalının cerrahi olarak açılması yararlı olabilir. Ancak, kuzu ve oğlaklarda penisin yapısı dikkate alındığında bu zor bir tedavi yöntemidir.

  2. İdrar akışı tam değilse, ya da hayvan idrarını biriktirerek yapıyorsa;

  • İltihap kurutucu ilaçların kullanılması, düz kasları hareket ettirdiğinden yararlı olabilir. Bu tedavi şekli, bir veteriner hekim kontrolünde yapılmalıdır. Pahalı bir yöntem olup yetiştiriciler tarafından çok fazla tercih edilmez.

  • Amonyum klorid çözeltisinin ağızdan alınmasıyla ( 0.20-0.33 g/kg canlı ağırlık) birlikte 24 saat içinde hayvanın idrarı asitleşir ve bu şekilde rasyondaki dane yem oranına bağlı olarak bir süre sonra idrar taşları parçalanır (Çizelge 2). Asitleşen idrar, yaklaşık bir hafta içinde idrar kesesinde birikir.

Çizelge 2.: İdrar taşı oluşumunu engellemek için hayvanlara ağızdan verilecek olan sıvı Amonyum klorid çözeltisinin miktarı




Hayvanın

Doz hacmi (cc)

Doz

g/kg canlı ağırlık

Canlı ağırlığı

(kg)

4,5 lt Amonyum klorid çözeltisinde

0.20


30

45

60



1.20

1.80


2.40

0.60

0.90


1.20

0.40

0.60


0.80

0.26


30

45

60



1.56

2.34


3.12

0.78

1.17


1.56

0.52

0.78


1.04

0.33


30

45

60



1.98

2.97


3.96

0.99

1.49


1.98

0.66

0.99


1.32

Bu çizelgede verilen Amonyum klorid çözeltisi dozları, 20 cc’ lik ilaç tabancalarına göre hazırlanmış değerlerdir . Çözelti hazırlanırken, amonyum kloridin suda iyi çözünmesi sağlanmalı ve uygulanacak amonyum klorid miktarının yanlış ya da fazla kullanılması durumunda hayvanlarda zehirlenme tehlikesi oluşabileceği unutulmamalıdır.



İdrar taşı oluşumunun engellenmesi amacıyla bazı yörelerde daha çok deneyimli yetiştiriciler tarafından uygulanan geleneksel bir yöntem de, bitkisel kökenli ilaç tedavisidir. Bu tedavide; yarım baş kırmızı soğan, 6 baş sarımsak, 3 adet limonun suyu, 250 ml su ile karıştırılır. Yaklaşık 15 dakika süreyle bu karışım suda kaynatıldıktan sonra soğumaya bırakılır. Karışım soğuduktan sonra 12 saat süreyle günde iki kez idrar taşı olan hayvana içirilir. Bazı yetiştiriciler bu uygulamanın hastalığın tedavisinde faydalı sonuçlar verdiğini söylemektedirler. Ancak herhangi bir bilimsel araştırmaya dayanmadığı için bilimsel olarak önerilen bir tedavi yöntemi değildir. Yetiştiriciler tarafından hayvanlarda idrar taşı oluşumu belirtileri görüldüğünde, hiç vakit geçirmeden bir veteriner hekime danışılmalıdır.
Yüklə 33,53 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə