2
Elmi redaktor:
f
əlsəfə elmləri doktoru,
professor
ƏZİZ MƏMMƏDOV
Ədalət İsmayıl oğlu Bəşirbəyli. “Kainatın bioq-
rafiyası”. TƏHSİL”ELM. - Bakı., 2013.” 65 s.
Kitabda s
ərbəstdüşmə təcilinin əmsalı vasitəsi ilə Kainatın
parametrik meyar
larının təsvirini verən müəllif cGhT-struk-
turundan istifad
ə edərək, Kainat dinamikasının qanunlarını
açıqlamışdır. Aparılan araşdırmalar göstərir ki, Heyzenberqin
qeyri-mü
əyyənlik prinsipi və Kainatın dinamikasını şərtləndirən
qanunlar t
əkcə Kainatın Başlanğıcını deyil, eyni zamanda onun
bütün t
əkamülü və sonu üçün də yararlıdır. Kainatın parametrik
modeli v
ə onun tətbiqi şərh olunmuşdur.
İSBN 978-5-98079-351-7
@ Ə.İ. Bəşirbəyli - 2013
3
REDAKTORDAN
M
əlumdur ki, dünyanın dərk olunması prosesi özünün
ən yüksək və təmərküzləşmiş ifadəsini elmdə tapır. Müasir
elmi s
əciyyələndirən ən qabarıq cəhətlərindən biri onun
mikro- v
ə makroaləmin deyil, həm də meqaaləmin, kosmik
f
əzanın, kainatın dərinliklərinə nüfuz edib, əldə etdiyi nəti-
c
ələri yüksək dərəcəli abstraksiyalarla ifadə etməsi ilə müəy-
y
ən olunur. Müasir elm meqaaləmə daima qarşılıqlı əlaqədə
v
ə əbədi inkişafda olan səma cisimlərinin dinamik sistemi
kimi baxaraq, onun intensiv v
ə ekstensiv öyrənilməsinin,
iyir
mi birinci yüz illiyin yalnız kibernetika, sinergetika,
atom
əsri kimi deil, eyni zamanda kosmos əsri kimi başa dü-
şülməsinin zəruri bir vəzifə kimi qarşıya qoyur. Bu baxım-
dan texnika elml
əri üzrə fəlsəfə doktoru Ə.İ.Bəşirbəylinin
haqqında mülahizələrimizi söylədiyimiz “Kainatın bioqra-
fiyası” kitabı mühüm elmi və evristik əhəmiyyət kəsb edən
v
ə maraqlı nəticələri ilə diqqət çəkən elmi tədqiqat əsəri
kimi n
əzəri cəlb edir.
Mük
əmməl tərtib olunmuş plan əsasında yazılmış mo-
no
qrafiyanın başlıca məqsədi kainatın inkişaf dinamikasının
açıqlayan fundamental qanunları yığcam və lakonik formada
oxucu t
əfəkkürünə çatdırmaq və bununla da insana daim
sakit ulduzlar al
əmi kimi görünən Kainatın həqiqətdə heç də
4
sakit v
ə amorf fenomen olmayıb, daima inkişafda və dəyiş-
m
əkdə olan bir varlıq olduğunu sübuta yetirməkdir.
Monoqrafiyanın həcmi kiçik olsa da, onun
məna və
münd
ərəcəsi böyükdür, zira bu əsərdə Kainatın kosmoloji
modell
əri, o cümlədən onun klassik modeli, relyativist mo-
del v
ə nəhayət, amerikan alimi Qamov
tərəfindən formalaş-
dırılmış post–qeyri modeli intensiv təhlil süzgəcindən keçiri-
l
ərək, “Böyük Partlayış” və “Genişlənən Kainat” nəzəriyyə-
l
əri ilə birlikdə oxucu nəzərinə çatdırılmışdir. Kitabda ame-
ri
kan kosmologiyasının görkəmli nümüyəndələri Slayferin
baxışları, “Xabbl qanunu” diqqətlə təhlil olunmuş və əldə
edil
ən pozitiv nəticələr Kainat dinamikasının pozulmaz
qanunauyğunluqları kimi dəyərlənmişdir.
Fikrimizic
ə monoqrafiyanın dəyərli aspektlərindən biri
d
ə Kainatın dinamikasını açıqlayan qanunların uğurlu təhlil
süzg
əcindən keçirilərək, yeni söz, yeni məna çalarları ilə
birlikd
ə ifadə olunmasından ibarətdir. Bir sözlə, kitabın elmi
m
əziyyətləri kifayət dərəcədə yetərlidir. Lakin eyibsiz gözəl
olmaz, demi
şlər. Ə.Bəşirbəylinin kitabı da müəyyən qüsur-
lardan xali deyil. Mü
əllifə məsləhət görərdim ki, bu sahədə
aparacağı gələcək tədqiqatlarda A.Eynşteynin ümumi nisbi-
lik n
əzəriyyəsinə və rus geofiziki A.Fridmanın işlərinin ma-
hiyy
ətinə daha diqqətli olub, onların nəzəri baxışlarından
daha çox faydalansın. Kitab haqqında son qənaətim, bundan
5
ibar
ətdir ki, onun çapı geniş kütlələr
və mütəxəssislər üçün
faydalı olacaqdır.
MƏMMƏDOV ƏZİZ
fizik-filosof, f
əlsəfə elmləri doktoru, profes-
sor, Avrasiya İdarəçilik Elmlər Akademi-
yas
ının akademiki, Beynəlxalq Müasir
Elml
ər Akademiyasının akademiki, Avropa
Elml
ər Akademiyasının akademiki, Rusiya
f
əlsəfə cəmiyyətinin üzvü