23
olsun ki, divlər kralına ərə getmək üçün gəlinlik paltarını geyinməli
olur. Freyja hiddətlənib, fikirləşir ki, divə ərə getsə, camaat onun
xəriflədiyini düşünəcək.
Bu vaxt Heimdal tanrının ağlına bir fikir gəlir. Təklif edir ki, gəlinlik
paltarını Tor geyinsin. Saç qoysun. Köynəyinin yaxasından görünən
daş-qaşla o, əsl qadına oxşayacaq. Əlbəttə,
Torun bu ideyadan xoşu gəlmir, amma axırda razılaşır ki, çəkicini geri
almaqdan ötrü bundan yaxşı yol yoxdur.
Beləcə, Tora gəlin paltarı geyindirirlər, Loki isə onun sağdışı olur.
İndiki sözlərlə desək, Tor və Loki anti-terror birliyidir. Qadın cildinə
girmiş bu tanrıların missiyası divlərin qalasına daxil olmaq və Torun
çəkicini ələ keçirməkdir.
Tanrılar Jotunheymə çatanda divlər toy ziyafətinə hazırlıq görməyə
başlamışdılar. Lakin toyda gəlin - Tor bütöv bir öküzü və səkkiz qızıl
balığı aşırdı, üstündən də üç barrel pivə içdi; bu, Srimi heyrətə saldı.
Az qalmışdı ki, “komandanların” kimliyi üzə çıxsın. Lakin Loki tez
araya girdi, bunu belə izah etdi ki, Freyja Jotunheymə gəlməyi elə
həsrətlə gözləyirmiş ki, bir həftə
yemək yeməyib. Bununla da sirlərinin açılması təhlükəsinin qarşısını
aldı.
Srim gəlini öpmək üçün fatanı qaldıranda Torun ona dikilmiş od-
alov saçan hirsli gözlərini gördü və yenə çaşıb qaldı. Loki bu dəfə də
vəziyyətdən çıxış yolu tapdı. Dedi ki, gəlin toyun həsrətilə bir həftədir
yatmır və budur, indi gözləri qızdırma verir. Bundan sonra Srim əmr
etdi ki, çəkici gətirsinlər. Onu gəlinin ətəyinin altına qoydu ki, toy
boyunca orada qalsın.
Tor çəkici əlinə alıb şaqqanaq çəkdi. Əvvəlcə çəkiclə Srimi öldürdü,
sonra o biri divlərin və bütün qohum-əqrəbalarının axırına çıxdı.
Bununla da qorxunc məsələ xoşbəxt sonluqla tamamlanmış oldu.
Çox dolanbac mif oldu, Sofi. Bunun arxasında duran əsas məna
nədir? Bu, sadəcə əylənmək üçün düşünülmüş bir rəvayət deyil. Bu mif
həm də nəyisə izah etməyə çalışır. Yozumlardan biri belə ola bilər:
Quraqlıq olanda insanlar yağışın yağmamasına səbəb axtarıblar. Ola
downloaded from KitabYurdu.org
24
bilərmi ki, Torun çəkicinin başında bir iş var, şər qüvvələr onu
oğurlayıblar?
Bəlkə də bu mif ilin fəsillərinin dəyişməsinə bir izahdır: qışda təbiət
ona görə ölür ki, Torun çəkici şər qüvvələrin diyarında olur. Yazda isə
o, nəhayət, qələbə çalıb çəkicini geri alır. Beləcə, miflər insanlara
anlaya bilmədikləri şeyləri anlamaqdan ötrü izah verirlər.
Lakin mif sadəcə izah deyil. İnsanlar miflərlə bağlı ayinlər də həyata
keçirirdlər. Onların quraqlığa və ya məhsul qıtlığına cavabının mifdəki
hadisələri canlandıran bir tamaşa oyununa çevrildiyini təsəvvürümüzdə
canlandıra bilərik. Bəlkə də bir kəndli çəkici divlərdən geri almaq üçün
sinəsindən daş-qaş asılmış paltar geyinirdi.
Belə etməklə insanlar tarlalara məhsul bəxş edən yağışı yağdırmağa
çalışırdılar.
Dünyanın başqa hissələrindən də çoxlu nümunələr gətirmək olar,
həmin nümunələrdə adamlar təbiət proseslərini sürətləndirməkdən ötrü
öz miflərini dramatikləşdiriblər.
İndiyədək biz yalnız Skandinav mifologiyasına qısaca göz atdıq. Tor
və Odin, Freyrvə Freja, Hodervə Balder, həmçinin başqa tanrılar haqda
saysız miflər mövcuddur. Bu cür mifoloji
anlayışlar fiilosoflar onlara qarşı çıxana qədər bütün dünyanı
bürümüşdü.
Mifoloji dünya mənzərəsi ilk fəlsəfənin meydana gəldiyi
Yunanıstanda da mövcud idi. Yunan tanrılarının hekayətləri əsrlərlə
nəsildən-nəslə keçirdi. Yunanıstanda tanrıların bir neçəsinin adlarını
sadalasaq, bunlar idi: Zevs və Apollon, Hera və Afina, Dionis və
Asklepios, Herakl və Hefastas.
Eramızdan əvvəl 700-cü ildə yunan mifologiyasının böyük bir
hissəsi Homer və Hesiod tərəfindən qələmə alındı. Bu, tamamilə yeni
vəziyyət yaratdı. Artıq miflər yazılı şəkildə mövcud idi, onları
müzakirə etmək mümkün idi.
Erkən yunan filosofları Homerin mifologiyasını tanrılar həddən artıq
insanları xatırlatdığına, insanlar kimi eqoist və etibarsız olduğuna görə,
tənqid edirdilər. İlk dəfə idi ki, miflərin insan düşüncəsinin məhsulu
downloaded from KitabYurdu.org
25
olduğu deyilirdi.
Bu baxışı dilə gətirənlərdən biri eramızdan əvvəl təxminən 570-ci
ildə doğulmuş filosof Ksenofan idi. O deyirdi ki, tanrıları insanlar
uydurublar, inanıblar ki, onlar da özləri kimi doğulur, bədənləri olur,
paltar geyinirlər, danışırlar. Misirlilər tanrıların
qara və yastıburun olduqlarına inanıblar, Frakiyalılar tanrıları mavi
gözlü, düz saçlı təsəvvür ediblər. Öküzlər, atlar, şirlər təsəvvür edə
bilsəydilər, onlar öz tanrılarını öküz, at, şir şəklində təsvir edərdilər!
Həmin dövrdə yunanlar çoxlu şəhər-dövlətlər yaratdılar.
Bu şəhər-dövlətlər bütün əl işlərini qulların gördüyü, vətəndaşlarınsa
bütün vaxtlarını siyasətə və mədəniyyətə həsr etdiyi Yunanıstanda,
Cənubi İtaliyada və Kiçik Asiyada olan yunan müstəmləkələrində
meydana gəlirdi.
Bu şəhər mühitlərində insanlar tamamilə yeni cür düşünməyə
başladılar. Hər bir vətəndaş cəmiyyətin necə qurulmasına dair məsələ
qaldıra, şübhəsini dilə gətirə, eləcə də vətəndaşlar qədim miflərlə
razılaşmadan fəlsəfi suallar qaldıra bilərdilər.
Biz bunu mifoloji düşüncə tərzindən təcrübə və məntiqə əsaslanan
düşüncə tərzinə inkişaf keçidi hesab edirik. Erkən yunan filosofların
məqsədi təbii proseslərin izahında fövqəltəbii deyil, təbii izahlar
tapmaq idi”.
Sofi xəlvəti guşəsindən çıxıb bağda dolaşdı. Məktəbdə, xüsusən
təbiət fənlərində öyrəndiklərini unutmağa çalışdı. Əgər o, təbiət haqda
heç nə bilməsəydi, sadəcə bu bağın içində böyüsəydi, bahar haqda nə
düşünər, nə duyardı? Bir gün qəfildən niyə yağış yağmasına izah
tapmağa çalışardımı? Qar yağmasını, səhərlər gün çıxmasını özünə
izah etmək üçün fikrə dalıb xəyal qurardımı?
Hə, qurardı, əlbəttə, bunları özünə izah etməyə çalışardı. O, belə bir
hekayət qurmağa başladı:
Qış torpağı öz hakimiyyəti altına alır, çünki pis Muriat gözəl
Şahzadə Sikitanı həbs edib. Lakin günlərin birində igid Şahzadə
Bravato gəlir və onu xilas edir. Sikita elə sevinir ki, çəmənlikdə rəqs
etməyə başlayır, nəm məhbəsdə bəstələdiyi nəğmələri oxuyur. Torpaq,
downloaded from KitabYurdu.org
Dostları ilə paylaş: |