«Doqquz Bitik» sırası



Yüklə 6,86 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/122
tarix19.07.2018
ölçüsü6,86 Mb.
#56781
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   122


 

 


 

 
 
 
              «
Doqquz Bitik
» 
sırası 
 
 
   I Bitik.  Tarixi qaynaqlar  (2014)
 
 
 
   II Bitik. Tarixi coğrafiya  (2014)
 
 

   III Bitik. Azərbaycanda qurulan qədim dövlətlər 
 

   IV Bitik. Tarixi etnoqrafiya  
         

    V Bitik
.  
Mifologiyada tarix 
 

    VI BitikƏdəbiyat və folklorda tarix
 
       

    VII BitikAzər (türk) dilinin tarixi 
 
 

    VIII Bitik. Tarixi onomastika 
      

    IX BitikAzərbaycan türklərinin soykökü  
      
 
 
 
 
 
 


 

 
Firudin Ağasıoğlu 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
II  Bitik 
 
TARĠXĠ 
COĞRAFĠYA 
 
 
 
 
 
 
 
 
  Bakı - 2014 
 
 
 Doqquz 
Bitik 
 AZƏRBAYCAN TÜRKLƏRİNİN 
 İSLAMAQƏDƏR TARİXİ 


 

 
 
Elmi redaktor:  Akad. Budaq Budaqov,  
                         Prof. Dr. Qiyasəddin Qeybullayev 
 
Redaktor:  Prof. Dr. Ramiz Əskər,  Şahvələd Çobanoğlu 
 
 
 
Firudin  Ağasıoğlu.  Azərbaycan  türklərinin  Ġslamaqədər  tarixi. 
(Doqquz Bitik); II Bitik: Tarixi coğrafiya. Bakı, 2014, «Ağrıdağ» 
nəĢriyatı,  275 s. 
     Azərbaycan türklərinin Ġslamaqədərki tarixindən bəhs edən bu 
əsərin  II  cildində  azər  xalqının  tarixi-etnik  coğrafiyası  araĢdırıl-
mıĢdır.  Urmu  teoriyası  baxımından  öyrənilən  oykumenlər,  etnik 
demoqrafiya,  kosmonimiya,  biosfer,  yollar,  coğrafi  durum,  areal 
izoqlosları, adı və yeri dəyiĢən toponimlər, çay və dağ adları kimi 
məsələlər diqqətə alınaraq, prototürk və protoazər boylarının ilkin 
Atayurdunun coğrafi koordinatları müəyyən edilmiĢ, tarixi köçlər 
haqqında yeni baxıĢ ortaya qoyulmuĢdur.  
      Burada Alban, Aran, Atropaten, Azərbaycan və Ərməniyə ad-
larının  əvvəlki  etimologiyalarından  fərqlənən  yeni  açımı  verilir. 
Bu  ölkə  adlarının  (xoronimlərin)  yeni  yozumu  yazılı  qaynaqlar-
dakı bəlgələrin etnolinqvistik tədqiqi ilə yorumlanmıĢdır.   
 
 
 
 
 
 
 
 
(Müəllif hüquqları agentliyi. ġəhadətnamə № 5797) 
                                                                  © Ağasıoğlu 
© «Ağrıdağ» nəĢriyatı, 2014 


 

                                
 
 BAŞLIQLAR 
 
1. Tarixi coğrafiya və etnologiya 
……...........……… ……….….
 
4
        
Oykumen
……………………………......…………………...……5
 
Demoqrafiya

………………………......………… ..…….…..  8
 
Biosfer 
…… …………………………….....……………....…..  14
 
Kosmonimiya
……

…………………….....…….
.
……..…...  22 
Coğrafi durum
……………………..…….....…………..……..  35 
Yollar
………………………
……
…………..…….....….......…. 40         
 
2. Tarixi coğrafiya coğrafi dilçilik işığında
 
….................….. 60 
Bölgəsəl sözlər (Areal izoqlosları)


.
........……...
…… 60 
Qədim coğrafi adlar (Paleotoponimiya)
…......

….……. 74 
Hidronimlər
…………………………..…………....…..….…..118 
Oronimlər
……
...…
…………………………………..…....… 147 
Adı dəyiĢən toponimlər
……
..…………….…….…......….. 168 
Yeri dəyiĢən toponimlər
......
…...……………….....….…… 172
 
3. Tarixi köçlər

….
…..
……………………………….....……… 179 
Köçün səbəbləri
….
………...…………………….....….…… 179 
Köçün növləri
…...………………………...……....………… 185 
Köçəri köçləri 

………………………...…….... …………..195
 
4. Türklərin Atayurdu
 
……………..….……..……....………… 208 
Prototürk Atayurdu
….………………..…..………....…

… 210 
Protoazər
 
Atayurdu
………………..…...…
...
……....……… 217 
Türklərin ikinci Atayurdları
…………..………....……….. 219
 
5. Etnik coğrafiya
 

……...………………………….... ……...… 228 
Ədəbiyat
……………………………………......………...….....…… 245 
Qısaltmalar 
....................................................................................... 271 
 
 


 

1. TARĠXĠ COĞRAFĠYA VƏ  ETNOLOGĠYA 
 
Etnosun doğum yeri və etnogenez fazalarının gerçəkləĢdiyi
 
coğrafi 
məkan
 
Atayurd adlanır.
 
Bu ilkin yurdun arealını dəqiq müəyyənləĢdirmək 
müasir  etnologiya  elmində  ən  çətin  problemlərdən  biridir  və  hər  hansı 
bir  xalqın  tarixinin  obyektiv  yazıla  bilməsi  gerçək  Atayurdun  düzgün 
tapılmasından asılıdır.
 
Bugünə qədər türk etnosunun yarandığı ilkin areal 
Ön Asiyada 
 
deyil

yanlıĢ olaraq Altay
 
çevrəsində
 
axtarıldığı üçün Türk dil 
ailəsi  daxilindəki  subetnos,  etnos  və  superetnosların  Ġslamöncəsi  tarixi 
düzgün  yazılmamıĢ,
 
bir-birini  tamamlamaq  əvəzinə,
 
biri  digərini  inkar 
edən
 
yozumlar və ziddiyətli fikirlər ortaya çıxmıĢdır.  
Atayurd  problemini  quru  nəzəriyə  ilə  deyil,
 
faktlara  əsaslanan 
metodlarla  öyrənmək  lazımdır.  Bunun  üçün  antropoloji,  arxeoloji,  etno-
linqvistik,  etnokultur  bəlgələrlə  yanaĢı,  geoekoloji,  biososioloji  və  tarixi-
coğrafi sahələrin sintezindən yararlanan etnologiya elmi tarixi onomastika, 
qonĢu etnoslarla münasibətlər, tarixi miqrasiyalar, areal dilçiliyi və tarixi 
demoqrafiya  məsələlərini  də  nəzərə  almalıdır.  Çünki  müəyyən  zaman  və 
müəyyən məkan daxilində yaranıb formalaĢan etnos canlı qurum olduğu 
üçün ətraf mühit, doğal Ģərait onun etnik atributlarına öz damğasını vurur 
və bu damğanın izi etnik stereotipdə,  yaĢam tərzində, dildə, xarakterdə, 
mifoloji
 
yaddaĢda
 

 
kultur
 
gələnəklərində
 
aydın görünür.
 
Bir
 
etnos məhz 
bu  görünən  özəl  əlamətlərlə  digərindən  fərqlənir.  Bütün  etnosların  saçı 
var,
 
lakin  saç  birində  qıvrım,
 
baĢqasında düz, birində  yumĢaq,
 
digərində 
cod  olur;  bütün  etnoslar  yemək  yeyir,  lakin  biri  at,  biri  it  ətini  delikates 
sayır, biri ilan-qurbağa, digəri qoyun əti yeməyi sevir.
 
Onlarla belə fərq-
ləndirici
 
əlamət  etnosun  doğulduğu  məkanda  biosferlə
 
qarĢılıqlı  əlaqədə 
yaranır.  
QonĢu  ölkələrin  və  xalqların  tarixi  coğrafiyası  hələ  çoxdan  ətraflı 
tədqiq olunduğu halda

Azərbaycanın tarixi coğrafiyası haqqında Seyran 
Vəliyevin  5
 
çap  vərəqi  həcmində  elmi-populyar  Ģəkildə  yazdığı  oçerkləri 
saymasaq,  bu  mühüm  sahəyə  yalnız  kiçik  bir  kitabça  həsr  olunmuĢdur.

Bu da ancaq son iki minilliyi əhatə edir, ondan əvvəlki
 
dövrlər
 
isə
 
ayrıca
 
tədqiq
 
olunmamıĢ
,
 
qədim
 
tarixdən
 
bəhs
 
edən
 
tədqiqatlarda
 
bu  mövzuya 
                                                 
1
  Велиев,  1983;   ИГА,  1987;  II Bitik  yazılandan  sonra  prof.  Vaqif  Piriyevin  «Azər-
baycanın  tarixi  coğrafiyası»  adlı  kitabı  çap  olundu.  Mövzumuzla  bağlı  Ġslamaqədərki 
dövr burada əsasən Mana, Atropaten və Alban dövlətlərinin coğrafiyası ilə əhatə olunsa 
da, bu əsərdən istifadə etmək imkanı olmadı (Piriyev, 2002). 


Yüklə 6,86 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   122




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə