Diqqat haqqinda tu`sinik a`hmiyeti. Diqqattin` fiziologiyaliq tiykarlari. Diqqattin` qa`siyetleri

Tema. Diqqat.
Joba:

1. 
   Diqqat haqqinda tu`sinik a`hmiyeti.
   
2. 
   Diqqattin` fiziologiyaliq tiykarlari.
   
3. 
   Diqqattin` qa`siyetleri.
   
4. 
   Diqqattin` tu`rleri.
   

T.T: diqqat, diqqattin` tu`rleri, erkli diqqat, erksiz diqqat, erkliden son`g`i diqqat, diqqattin` qa`siyetleri-kontsentatsiyalilig`i, o`zgeriwshen`ligi, turaqlilig`i, bo`lisitiriliwi.
Diqqat tuwrali tu`sinik. Adamg`a mudami og`ada ko`p ha`rqiyli qozdiriwshilar ta`sir jasap turadi. Adamnin` sanasi usi barliq ob`ektlerdi bir waqitta jetkilikli da`rejede aniq qamtiy almaydi. Qanday da bir na`rse ayqin sana shen`berinde boladi, qanday da bir na`rse toliq tu`sinilmey qaladi, qandayda bir na`rse og`ada gu`n`girt boladi, al ko`plegen na`rseler pu`tkilley sezilmey qaladi. Do`gerek a`tiraptag`i og`ada ko`p ob`ektlerden- zatlardan ha`m qubilislardan- adam o`zi ushin qiziqlarin, o`zinin` za`ru`rligine, turaqliliq planlarina sa`ykes keletug`inlarin ajiratip aladi. Adamnin` ha`rqanday xizmeti ob`ektti ajiratip shig`ariwdi ha`m pu`tkil oyin, diqqatin og`an ja`mlewdi talap etedi.
Basqa ha`mme na`rselerge alan` bolmastan, sanani belgili bir ob`ektlerge yamasa belgili bir xizmetke bag`darlawdi ha`m ja`mlewdi diqqat dep ataydi. Diqqat ba`rqulla og`ada ko`p basqa na`rselerden qanday da bir na`rseni ajiratip aliw boladi. Bir ob`ekttin` og`ada ko`p basqa ob`ektlerden ajiratip shig`ariliwda diqqattin` tan`lap aliwshilig`i dep atalg`an na`rse ko`rinedi: bir na`rsege diqqat awdariw bir waqittin` o`zinde basqasina kewil bo`liw boladi.
Mektep oqiwshilarinin` psixikaliq xizmeti sho`lkemlestiriw qalayinsha o`zgerip turadiW
En` da`slep psixikaliq xizmet jolg`a do`gerek-a`tiraptag`i jerge bag`darlang`an ha`m ja`mlengen edi, sayaxatshilar tap solardin` o`zin attan-aniq qabil etip atirg`an edi- olardin` pu`tkil diqqati tek usini qabil etiw menen ba`nt edi. Biraq, onnan son` diqqat uliwma o`simliklerge, onnan son` ot-sho`p o`simliklerine awip ketti. Bag`darlawshiliq refleksi yamasa I.P. Pavlovtin` atag`ani siyaqli G`bul neG` degen refleks diqqattin` da`slepki formasi retinde barliq jan`a ku`tilmegen, biyma`lim na`rseden ta`sirleniw boladi. Sabaqta oqiwshilar mug`allimdi qizig`iwshiliq penen tin`laydi. Qapi shiyqildaydi ha`m yarim ashiladi, ha`mme eriksiz tu`rde qapig`a jalt qaraydi. G`Bul neG`
Diqqat degenimizdin` o`zi, ma`selen, tap qabil etiw, yadta saqlaw, oylaw yamasa qiyal etiw siyaqli psixikaliq protsess emes. Biz qabil etiwmiz yadta saqlawimiz, oylawimiz mu`mkin, biraq, G`diqqat penen ba`ntG` bola almaymiz. Diqqat- bul adam aktivliliginin` ayriqsha formasi, ha`rqanday xizmettin` za`ru`rli sha`rti boladi. Bala oynasa da, oqiwshi oqisada, ilimpaz oylasa da, jaziwshi bir na`rse do`retse de olardin` xizmeti tabisli boliwinin` buljimaytug`in sha`rti- jaqsi rawajlang`an diqqat boladi. Diqqat duris sho`lkemlestirilmese, oqiw materialin toliq qamtiy almaydi. Oqiwshi qanshama talantli bolsada onin` diqqati jaman sho`lkemlestirilgen, ol ko`binese iqlassiz ha`m umitshaq bolsa, onin` bilimleride ba`rqulla olqi boladi.
Adamnin` diqqati bag`darlang`an ob`ekttin` xarakterine qaray sirtqi ha`m ishki diqqatti ayirip shig`aradi. Sirtqi diqqat degenimiz- bul do`gerek a`tiraptag`i zatlarg`a ha`m qubilislarg`a bag`darlang`an diqqat boladi. Ishki diqqat degenimiz- bul o`z pikirlerine, sezimlerine ha`m tolg`anislarina bag`darlang`an diqqat boladi. Bunday etip bo`liw, a`lbette, belgili da`rejede sha`rtli boladi, o`ytkeni biz bir qatar jag`daylarda qanday da bir zatti yamasa qubilisti qabil etiwge baylanisli oni tu`sinip aliwg`a, onin` tup man`izina jetiwge umtilg`an waqitta diqqatti bir jerge ja`mlep pikir ju`ritemiz.
Diqqat ob`ektti en` jaqsi qabil etiw ushin jasalatug`in bir qatar iykemlestiriw ha`reketlerinde ju`z beretug`in sirtqi ko`riniske iye boladi. Adam spetsifikaliq tu`r-turbatqa enedi, tigilip qaraydi, berilip tin`laydi, artiqmash ha`reketler irkilip qaladi, tin`isi pa`sen`leydi- bir na`rsege qatti ishki diqqat awdarg`an waqitta adam qilt etpesten, demin G`ishine tartipG` qaladi, na`zeri heshna`rseni ilmegendey bolip, alislarg`a tigiledi, usinin` na`tiyjesinde ol do`gerek-a`tirapqa alan` bolmaydi.
Kerisinshe jag`daylar siyrek gezlesedi- oqiwshi sirttan qarag`anda iqlassiz bolip ko`rinsede ol teren` turaqli diqqatqa iye boladi. Sonliqtan da diqqattin` sirtqi ko`rinisine qaray pikir ju`ritiwden go`re oqiwshilardin` xizmetin mudami ha`m u`ziliksiz qadag`alap bariwdi a`melge asiriw za`ru`r boladi. Bunin` ushin sirttan qarag`anda diqqatliday bolip ko`rinetug`in bazibir oqiwshini shaqiriw ha`m onnan mug`allim jan`a aytip bergenin ta`kirarlawdi o`tinish etiw paydali boladi.