Dərslik komplekti Müəlliflər: Mütəllim Abbasov
Yüklə 107,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
2
Respublikanın ümumtəhsil məktəblərinin 7-ci sinifləri üçün “Kimya” dərslik komplekti Müəlliflər: Mütəllim Abbasov Vaqif Abbasov Nasim Abışov Vəli Əliyev Akif Əliyev Bakı: Aspoliqraf, 2014.
Dərslik komplekti ilə bağlı TQDK-ya daxil olmuş və açıq müzakirələrdə bildirilmiş qeydlər, iradlar və təkliflər əsasında hazırlanmış
YEKUN RƏY 3 Yekun rəy aşağıdakı meyarlar əsasında formalaşmışdır: 1. Məzmunun işlənməsi baxımından 2. Dil və yazı üslubu baxımından 3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından 4. Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından 5. “Müəllim üçün metodik vəsait”in (MMV-nin) məzmununun işlənməsi baxımından 1. Məzmunun işlənməsi baxımından
Dərslik komplekti dərslik və müəllim üçün metodik vəsaitdən ibarətdir. Dərslik 96 səhifədən ibarət olub, 5 fəsil üzrə (“İlk kimyəvi anlayışlar”, “Fiziki və kimyəvi hadisələr. Kimyəvi tənliklər”, “Oksigen. Hava. Yanma”, “Hidrogen”, “Su. Məhlullar”) 26 mövzunu əhatə edir. Burada hər mövzu üzrə “Bilik və bacarıqların yoxlanılması üçün sual və tapşırıqlar”, “Praktik məşğələlər”, “Laboratoriya təcrübələri” verilmişdir. Dərslikdə verilmiş materiallar “Maddə və maddi aləm”, “Kimyəvi hadisələr”, “Eksperiment və modelləşdirmə”, “Kimya və həyat” məzmun xətləri üzrə 10 əsas və 14 alt standartın reallaşdırılmasına yönəlmişdir. Dərsliyin məzmunu və quruluşu fənn haqqında ilkin bilikləri əldə edən şagirdlərdə kimya üzrə bilik və bacarıqların formalaşmasına, onların kimyəvi maddələr, hadisələr və qanunauyğunluqları mənimsəməsinə yönəlmişdir. Mövzularda faktların elmiliyi, dəqiqliyi, etibarlılığı, eləcə də material seçimində didaktik tələblər tam olaraq gözlənilmişdir. Fəndaxili və fənlərarası inteqrasiyanın nəzərə alınması şagirdlərin dünyagörüşünün formalaşmasını təmin edir. Dərslikdəki materialların ətraflı izah olunması, kimyəvi reaksiyaların təcrübələrə, şəkillərə, sxemlərə, cədvəllərə istinad etməsi şagirdlərdə müstəqil təlimə imkan yaradır. Qeyd etmək lazımdır ki, Təhsil Nazirliyinin rəsmi müraciətinə əsasən dərslik komplektinin qiymətləndirilməsi ilə bağlı Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası tərəfindən hazırlanmış rəydə göstərilən irad və təkliflərin xeyli hissəsi bu nəşrdə nəzərə alınmışdır. Lakin bəzi iradlar olduğu kimi qalıb, əlavə və dəyişikliklər zamanı isə yeni səhvlərə yol verilmişdir. Bunlar aşağıdakılardır: “Ümumtəhsil sistemində dərslik siyasəti” sənədinin 3.2-ci maddəsi dərsliklərin birmənalı olaraq kurikuluma uyğun olması şərtini qoyur. Bu dərslikdə isə kurikulum sənədinə əsasən kimya fənni üzrə ümumtəhsil məktəblərinin heç bir sinfində nəzərdə 4 tutulmayan alt standartların daxil edilməsi və bu alt standartlara aid mövzuların verilməsi dərslik komplektinin strukturunda çox ciddi qüsurlar yaradır. 1.2.2. İlk kimyəvi anlayışlar və onların əlaqələrini şərh edir. Bu alt standartın “Kimyəvi element. İzotoplar”, “Nisbi molekul kütləsi. Kimyəvi formullara görə hesablamalar” mövzuları ilə reallaşdırılması nəzərdə tutulub. Əslində isə “Kimyəvi element. İzotoplar” mövzusunda 1.2.1. “Atomum tərkibini, atom molekul təlimini izah edir” alt standartı, “Kimyəvi formullara görə hesablamalar”, “Maddə miqdarı. Molyar kütlə” mövzularında isə 1.3.1. “Maddələrin formuluna əsasən sadə hesablamalar aparır” və 2.2.2. “Sadə reaksiya tənliklərinə görə hesablamalar aparır” alt standartlarının reallaşdırılması tələb olunur.
1.3.2. Məhlullar və həllolmaya aid sadə hesablamalar aparır. Bu alt standartın məqsədi məhlulların qatılığına aid sadə hesablama aparmaq, həll olan maddənin məhlulda kütlə payı, həllolma əmsalı və məhlulun molyar qatılığı haqqında şagirdlərdə müəyyən təsəvvürlər yaratmaqdır. Lakin 7-ci sinfin alt standartlarında bu anlayışların izah edilməsi nəzərdə tutulmamışdır. Bu sinifdə yalnız məhlulların hazırlanmasını 3.1.1. “Sadə kimyəvi təcrübələr, müşahidələr aparır” alt standartı ilə həyata keçirmək nəzərdə tutulmuşdur. Burada məqsəd sadəcə məhlul haqqında şagirdlərdə təsəvvür yaratmaqdır. Müxtəlif qatılıqlı məhlulların hazırlanması isə 8-ci sinfin alt standartlarında nəzərdə tutulmuşdur.
Bu alt standartın reallaşdırılması “Ozon. Oksigenin tətbiqi və təbiətdə dövranı” və “Hidrogenin kimyəvi xassələri və tətbiqi” mövzularında həyata keçirilmişdir. Lakin fənn kurikulumuna görə qeyri metalların tətbiqinə dair biliklərin öyrənilməsi 9-cu sinifdə nəzərdə tutulmuşdur. Deməli, 1.2.2., 1.3.2., 4.1.2. alt standartları, ümumiyyətlə, kimya fənn kurikulumunda nəzərdə tutulmadığına görə, bu alt standartların və bununla bağlı mövzuların dərslik komplektinə daxil edilməsi düzgün hesab edilmir. Dərslik komplektinə alt standartlarda nəzərdə tutulmayan mövzuların daxil edilməsi də məqsədəuyğun deyil. Belə ki, “Ozon. Oksigenin tətbiqi və təbiətdə dövranı”, “Kimyəvi reaksiyaların istilik effekti. Entalpiya”, “Termokimyəvi tənliklərə görə hesablamalar. Termokimyəvi tənliyin tərtibi”, “Yanma. Yanacağın səmərəli yandırılması” mövzularının tədrisi 7-ci sinifdə nəzərdə tutulmamışdır. 5 Dərslikdə digər qüsurlar da vardır. Bunlar aşağıdakılardır: Səhifə 5. 2-ci abzasda qeyd edilmiş “Hazırda təbii və süni surətdə alınan maddələrin on beş milyondan çox növü məlumdur” fikri “Hazırda təbii və süni surətdə alınan maddələrin iyirmi milyondan çox növü məlumdur” kimi verilməlidir. Səhifə 8. 3-cü abzasda “maddə”nin tərifinin (“Fiziki cisimlər nədən ibarətdirsə, onlar maddə adlanır və ya nisbi sükunət kütləsinə malik olan materiya növünə maddə deyilir”) dəyişdirilməsi tövsiyə edilir. Çünki “Fizika” fənnindən “Nisbilik Nəzəriyyəsi” hələ tədris edilmədiyindən bu tərifdəki “nisbi sükunət kütləsi” ifadəsi şagirdlərə tam aydın deyil. Səhifə 9. 6-cı abzasda “Hər hansı bərk maddəni qızdırdıqda onun aqreqat halının dəyişməsi qrafiki: (şəkil 1, b)” ifadəsinin daha aydın yazılması tövsiyə edilir.
Yenə həmin səhifədə 12-ci abzasın 2-ci cümləsində “maddə” sözü artıq olduğundan, çıxarılması tövsiyə edilir. Səhifə 10 və 11. Eynicinsli qarışıqların ayrılma üsullarının izahında ardıcıllıq pozulmuşdur. Səhifə 11. 4 və 5-ci abzas müvafiq olaraq distillə və buxarlandırma üsullarından sonra verilməlidir. Səhifə 14. “Praktik məşğələ 1”-in 6-cı bəndinə “Sulfat turşusundan başqa digər turşuların üzərinə su əlavə etmək olar” cümləsinin əlavə olunması tövsiyə edilir.
Səhifə 21. 3-cü abzasda “Atom – kimyəvi elementin bütün xassələrini özündə saxlayan ən kiçik hissəcikdir” tərifi səhifə 23-də element anlayışının izahından sonra verilməlidir. Çünki şagirdlər hələ “kimyəvi element” anlayışı ilə tanış deyil. Səhifə 22. “Maddələrin tərkibi və quruluşu. Molekullar və atomlar” mövzusunun sonunda “elektron vermə prosesi (oksidləşmə)” və “elektron alma prosesi (reduksiya)”, həmçinin “Bilik və bacarıqların yoxlanılması” blokunda 10-cu tapşırıqda kalsium izotopu verilmişdir. Lakin bu anlayışlar şagirdlərə hələ tanış deyil.
yanlış olaraq “Nikelium” kimi yazılmışdır. Elementin latınca adı “Niccolum” kimi yazılmalıdır.
6
əvəzinə “Hydrogenium” kimi, yod elementinin latınca adı “Yodum” əvəzinə “İodum” kimi verilməlidir.
a ” ifadəsinin “m” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 29. “Cədvəl 4”-də verilmiş “kq-la” və “a.k.v. ilə” ifadələri artıq olduğundan, çıxarılması tövsiyə edilir. Səhifə 31. 4-cü abzasda qeyd edilmiş tərifdə “Eyni növ atomlardan” ifadəsi “Molekulları eyni növ atomlardan” kimi verilməlidir. Səhifə 33. 1-ci abzasda “Kimyəvi elementlər təbiətdə eyni cür yayılmamışdır. Yer qabığının kütləcə təqribən yarısını oksigen (49,13%), ondan başqa silisium (25,7%), alüminium (7,3%), dəmir (4,7%), natrium (2,4%), kalium (2,4%), kalsium (3,25%), maqnezium (2,25%), hidrogen (1,0%) qalan elementlər isə ümumilikdə 1,87% təşkil edir” fikirləri artıq məlumat olduğundan çıxarılması tövsiyə edilir. Yenə həmin səhifədə 2-ci abzasın sonunda qeyd olunmuş “Yer qabığına yaxın təbəqələrdə həcmcə 78% azot, 21% oksigen, 1% digər qazlar olur” cümləsinin “Atmosferdə həcmcə 78% azot, 21% oksigen, 1% digər qazlar olur” kimi yazılması tövsiyə edilir.
verilməsi doğru deyil. Həmçinin “Cədvəl 7”-də xromun IV valentli olmasını çıxarmaq tövsiyə edilir.
materialın şagirdlərin yaş səviyyəsi nəzərə alınmaqla sadələşdirilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 45. “Məsələ 4”-də “neçə qram kükürd elementi var” ifadəsinin “neçə qram kükürd var” kimi yazılması məqsədəuyğundur. Həmçinin burada “A r (O)=16q/mol” verilməlidir. Səhifə 48. Mövzunun sonunda “Hər hansı qaza molyar kütləsi böyük olan qaz əlavə etdikdə sıxlıq artar, molyar kütləsi kiçik olan qaz əlavə etdikdə isə sıxlıq azalar” cümləsində hansı qazın sıxlığının artması, hansı qazın sıxlığının azalması aydın deyil. 7
halı, forması, ölçüsü, həcmi, təzyiqi, temperaturu, sürəti və s. dəyişir” cümləsindən “sürəti” sözünün çıxarılması tövsiyə edilir. Səhifə 51. 3-cü abzasda “Yadda saxlamaq lazımdır ki, sərbəst oksigen (O 2 ) iştirak edən bütün kimyəvi reaksiyalarda əvvəlcə onun atomlarının sayı bərabərləşdirilməlidir” fikri doğru deyil. Belə ki, bütün reaksiyaların əmsallaşdırılması bu qaydaya uyğun aparılmır. Səhifə 53. İlk abzas artıq məlumat olduğuna görə çıxarılması tövsiyə edilir. Yenə həmin səhifədə 3-cü abzasda “Maddə kütləsinin saxlanması qanununun qəbulu maddələrin yox olması və ya heçdən yaranması kimi fikirlərin (“flogiston”çuların və dindarların qəbul etdiyi) əsassız olduğunu sübuta yetirdi” cümləsi artıq məlumat olduğuna görə çıxarılması məqsədəuyğundur. Səhifə 54. 1-ci abzasın 5-ci cümləsində “53,5” deyil, “53,3” verilməlidir. Səhifə 55. Antuan Lavuazye haqqında verilmiş məlumatda “flogiston nəzəriyyəsinin yalan olduğunu əsaslandırmışdır” fikri artıq məlumat olduğuna görə çıxarılması tövsiyə edilir. Yenə həmin səhifədə “Cədvəl 9”-da “ozon”un rəngi “Rəngsiz” deyil, “Açıq mavi” kimi verilməlidir. Səhifə 59. Sonuncu reaksiya tənliyinin yeri düzgün deyil. Səhifə 60. 7-ci abzasdakı “Maddələrin oksigenlə qarşılıqlı təsir reaksiyalarına oksidləşmə reaksiyaları deyilir” cümləsi qüsurludur. Çünki oksidləşmə reaksiyaları yalnız maddələrin oksigenlə qarşılıqlı təsir reaksiyaları deyil. Cümlənin “Maddələrin oksigenlə qarşılıqlı təsir reaksiyaları oksidləşmə reaksiyalarına aiddir” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 60 və 61. “Oksigenin kimyəvi xassələri” mövzusunun sonuncu abzasında verilmiş məlumat şagird üçün artıq məlumat olduğuna görə çıxarılması tövsiyə edilir.
də də qeyd edilib). Səhifə 66. “Kimyəvi reaksiyaların istilik effekti. Entalpiya” mövzusu çox çətin dildə yazılmışdır. Mövzunun sadələşdirilməsi və şagirdlərin yaş səviyyəsinə uyğunlaşdırılması məqsədəuyğundur. Həmçinin mövzunun izahında 3-cü abzasdan sonra ekzotermik reaksiyalara aid 8, 5-ci abzasdan sonra isə endotermik reaksiyalara 8 aid 6 reaksiya misal göstərilmişdir. Bu qədər çox reaksiya nümunələrinin verilməsi süni çətinlik yaranmasına səbəb olur. Səhifə 67. Sonuncu abzasda “Hər hansı atomdan elektron qoparılması endotermik, atoma elektron birləşməsi prosesi isə ekzotermikdir” cümləsi həmişə özünü doğrultmur. Çünki bütün hallarda atoma elektron birləşməsi prosesi ekzotermik olmur.
uyğun deyil. Səhifə 69. “Rabitə enerjisinə görə reaksiyanın istilik effektinin (entalpiyasının) hesablanması” yarımbaşlığının şagirdlərin rabitə və rabitə enerjisi haqqında məlumatı olmadığına görə çıxarılması tövsiyə edilir. Səhifə 72. “Yanma. Yanacaqların səmərəli yandırılması” mövzusunun adı ilə məzmunu uyğun deyil. Belə ki, mövzunun əsas hissəsi atmosferin çirklənməsi haqqındadır.
olmayan üzvi maddələr də vardır. Səhifə 77. Metanın parçalanmasından asetilenin alınması reaksiyasının çıxarılması tövsiyə edilir. Bu reaksiyanı şagirdlər yuxarı siniflərdə öyrənəcəklər. Səhifə 78. “Hidrogen kimyəvi element və bəsit maddə kimi. Hidrogenin alınması” mövzusunun sonunda qeyd edilmiş “6. Koks qazının və neft emalı qazlarının – 196ºC-dək soyudulmasından. Bu zaman hidrogendən başqa bütün qazlar maye hala keçir” məlumatının çıxarılması tövsiyə edilir. Çünki bu məlumat şagirdlərin yaş səviyyəsinə uyğun deyil. Səhifə 79. Sonuncu abzasda oksidləşmə və reduksiya prosesləri haqqında olan məlumat şagirdlərin yaş səviyyəsinə uyğun olmadığına görə çıxarılması məqsədəuyğundur. Bu irad səhifə 80-də birinci abzasa da aiddir.
çıxarılması tövsiyə edilir. 9
Xarici təsirdən dərhal dağılaraq doymuş məhlula çevrilir” fikri mübahisəli olduğundan, çıxarılması tövsiyə edilir. Səhifə 92. “Məhlulların qatılığının ifadəsi. Həll olmuş maddənin kütlə payı” mövzusunda “Məsələ 6”-nın şərti və həlli səhv verilmişdir. Çünki həllolma əmsalı sabit temperaturda sabit kəmiyyətdir. Eyni temperaturda həllolma əmsalının müxtəlif qiymətlərini hesablamaq olmaz. Səhifə 93. “Məsələ 1”-in şərti korrekt deyil. Belə ki, tapşırıqda qeyd edildiyi kimi nisbi molekul kütləsi “46 q/mol”, məhlulunun sıxlığı isə “1,3 q/mol” olan maddə mövcud deyil. Tapşırıq reallığı əks etdirmədiyindən dəyişdirilməsi tövsiyə edilir.
Səhifə 94. Mövzunun sonuncu cümləsi tamamlanmamışdır (“Məhlulların həcm nisbəti 2 1 V V = 1 son son 2 C C C C ”).
Dərsliyin rus dilində olan variantında da müəyyən qüsurlar var. Bunlar aşağıdakılardır: Səhifə 11. 5-ci və 6-cı abzasların yeri dərsliyin Azərbaycan dilində olan variantından fərqli verilmişdir. Abzasların yeri dərsliyin Azərbaycan dilində olan variantına uyğunlaşdırılmalıdır.
Dərslikdə dil qaydalarına əsasən əməl olunmuş, yeni söz və terminlərin izahı verilmişdir ki, bu da şagirdlərdə verilmiş kimyəvi anlayışları daha yaxşı dərk etməyə, öyrəndikləri bilik və bacarıqları tətbiq etməyə imkan yaradır. Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlara rast gəlinir. Bunlar aşağıdakılardır: Bəzi mövzularda cümlələr həddən artıq uzundur ki, bu da şagirdlərin fikri qavramasında çətinlik yarada bilər. Məsələn, səhifə 7-də 4-cü abzasın 3-cü cümləsi 20, 4-cü cümləsi 28 sözdən, səhifə 8-də 7-ci abzasın 2-ci cümləsi 24, 8-ci abzasın 2-ci cümləsi 50 sözdən ibarətdir.
10
Səhifə 8. 4-cü abzasda “Məsələn, müxtəlif qablar hazırlamaq üçün şüşədən, eyni formada boru hazırlamaq üçün misdən və ya təkcə şüşədən istifadə etmək olar” cümləsi aydın ifadə edilməmişdir. Səhifə 12. “Bilik və bacarıqların yoxlanılması” blokunda 4-cü tapşırığın “ç” bəndinin sonunda sual işarəsi artıqdır. Səhifə 15 və 16. “Kimya laboratoriyası avadanlıqları”nda “Kimya stəkanı” əvəzinə “Kimyəvi stəkan”, “silindrlər” (səh. 16) əvəzinə “silindr” verilməlidir. İradın birinci hissəsi səhifə 18-də 4-cü abzasa da aiddir.
yazılmalıdır. Səhifə 21. 1-ci abzasın 2-ci cümləsində qeyd edilmiş “əhəng daşı” ifadəsi “əhəngdaşı” kimi verilməlidir. Səhifə 45. Düsturların qarşısında yazılmış “(1)”, “(2)”, “(3)”, “(4)” nömrələri artıqdır. Səhifə 58, 59, 60, 66 və 78. Reaksiya tənliklərində “=” əvəzinə “→” işarəsi yazılmalıdır. Səhifə 62. 9-cu abzasın 2-ci cümləsində “oksigen balışı” ifadəsinin “oksigen yastığı” ilə əvəz olunması tövsiyə edilir. Səhifə 66. “Kimyəvi reaksiyaların istilik effekti. Entalpiya” mövzusunda 3-cü abzasda “+Q”, 5-ci abzasda “-Q” ifadələrinin mötərizəsiz yazılması tövsiyə edilir.
sonunda “=” işarəsi qoyulmalıdır. Səhifə 78. “Bilik və bacarıqların yoxlanılması” blokunda 10-cu tapşırıqda “A. Lavuaze” ifadəsi “A. Lavuazye” kimi yazılmalıdır. Səhifə 86. “Cədvəl 10”-da “Sönmüş-əhəng” ifadəsi “Sönmüş əhəng” kimi verilməlidir. Səhifə 88. “Şəkil 23”-ün şəkilaltı yazısında qeyd edilmiş “Bərk maddələrin” ifadəsinin “bərk maddənin” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 95. 9-cu tapşırıqda cədvəldə qeyd edilmiş “x” hərfinin böyük yazılması tövsiyə edilir. Dərsliyin rus dilində olan variantında da müəyyən qüsurlar var. Bunlar aşağıdakılardır: 11
Səhifə 2. “Рецензенты:” hissəsində qeyd olunmuş “Института каталитической и неорганической химии” cümləsi “Института Катализа и Неорганической Химии” kimi verilməlidir. Səhifə 5. Sondan 2-ci abzasda “структуру” sözünün “строение” kimi yazılması məqsədəuyğundur. Səhifə 10. 8-ci abzasda “-это разложение смесей” ifadəsinin “-это разделение смесей” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Yenə həmin səhifədə 9-cu abzasdakı “на различие” ifadəsi “на различии” kimi verilməlidir. Yenə həmin səhifədə “а)” və “б)” bəndlərində və 13-cü abzasda “расщепляются” sözünün “разделяют” kimi verilməsi tövsiyə edilir. Səhifə 11. 3-cü abzasın sonunda mötərizədə yazılmış “газойл” sözü “газойль” kimi verilməlidir. Yenə həmin səhifədə 8-ci abzasın 1-ci cümləsinin sonunda dərsliyin Azərbaycan dilində olan variantına uyğun olaraq “(рис. 3)” ifadəsi qeyd edilməlidir. Səhifə 31. 5-ci cədvəldə “Производные простые вещества” ifadəsinin “Образуемые простые вещества” kimi verilməsi məqsədəuyğun hesab edilir. Yenə həmin səhifədə 5-ci cədvəldə “фюллерен” sözü “фуллерен”, “Кристаллические, пластические” sözləri “Кристаллическая, пластическая”, “Кристаллические, аморфные” sözləri “Кристаллическая, аморфная”, “Белые, красные, черные” sözləri “Белый, красный, черный” kimi verilməlidir. Səhifə 62. 8-ci abzasın sonunda “+2600 kC” ifadəsinin “+2600 кДж” kimi yazılması məqsədəuyğundur. 3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından Üz qabığının tərtibatı ilə dərsliyin məzmunu bir-birini tamamlamalı, verilmiş şəkil və illüstrasiyalar şagirdlərdə fənn haqqında ilkin təsəvvürlər yaratmalıdır. Bu meyara görə üz qabığının tərtibatı dərsliyin məzmununu özündə əks etdirir. Üz qabığının ön hissəsində verilmiş şəkillər kimya elminin təcrübi elm olduğunu sübut edir. Lakin “Ca(OH) 2 ” və “H 2 SO 4 ” maddələrinin şəkillərin üst hissəsində yazılması düzgün hesab edilmir. Burada KMnO 4 -ın rəngi bənövşəyi olmalıdır. Dərslikdə rəsm və illüstrasiyaların orijinallığı müəyyən qədər təmin edilmiş, lakin mətnə görə şəkillərin uyğun yerləşdirilməsi bəzi yerlərdə gözlənilməmişdir.
12
Üz qabığının arxa tərəfində “D.İ. Mendeleyevin kimyəvi elementlərin dövri sistemi”nin verilməsi dərsliyin məzmununu bilavasitə özündə əks etdirir. Lakin cədvəldə bəzi qüsurlar var. Onlar aşağıdakılardır: - “ 1 H” elementinin latınca adı “Hidrogenim” deyil, “Hydrogenium” ; - “ 4 Be” elementinin latınca adı “Berillium” deyil, “Beryllium” ; - “ 9 F” elementinin latınca adı “Ftorum” deyil, “Fluorum” ; - “ 17 Cl” elementinin latınca adı “Cşlorum” deyil, “Chlorum”; - “ 99 Es” elementinin latınca adı “Eynşteynium” deyil,“Einstenium” ; - “ 101 Md” elementinin Azərbaycan dilində adı “Mendeleyevum” deyil, “Mendelevium” kimi yazılmalıdır. Həmçinin səhifə 23-də “Kimyəvi element. İzotoplar” mövzusunun 1-ci abzasında “Hazırda 110 kimyəvi element məlumdur” fikri qeyd olunsa da, bu cədvəldə “109” element göstərilmişdir. Dərslik boyu mövzuların adı ilə izahı arasında məsafə çox az verilmişdir. Bütün mövzuların sonunda təqdim edilmiş “Bilik və bacarıqlarınızın
qoyulmadan qeyd edildiyi üçün qarışıqlıq yaradır və oxucunu yorur. Səhifə 8. Maddələrin xassələrinin sxem şəklində göstərilməsi təklif edilir. Səhifə 10. Distillə haqqında məlumatın daha asan qavranılması üçün “distillə aparatı”nın təsvirinin verilməsi tövsiyə edilir. Səhifə 11. “Şəkil 2”-də ayırıcı qıfda neftlə suyun rəngi eyni verilmişdir. Səhifə 14. “Şəkil 5”-də verilmiş “Elektrik qızdırıcısı”nın təsviri aydın deyil. Səhifə 15. Dərsliyin rus dilində olan variantında “Оборудование химической лаборатории” hissəsində qeyd olunmuş “ерш для мыта” ifadəsinin “ѐрш для мытья” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 15 və 16. “Kimya laboratoriyası avadanlıqları” blokunda təqdim olunmuş “Asbest tor”un təsvirində torun orta hissəsi boş görünür. Ümumiyyətlə, bu blokda təqdim olunmuş şəkillərin daha keyfiyyətli formada verilməsi tövsiyə edilir.
üsuluna aid şəkil həm səhifə 12-də, həm də səhifə 17-də verilmişdir. Səhifə 19. “Şəkil 12”-də su molekulunun modeli iki dəfə verilib. Bu modellərdən birinin çıxarılması, həmçinin əvvəlcə “Hidrogen” və “Oksigen” daha sonra “Su” molekulunun modelinin verilməsi tövsiyə edilir.
13
Səhifə 32. “Şəkil 15”-də suyun elektrolizi zamanı alınan oksigen və hidrogen qazlarının həcmi səhv olaraq bərabər göstərilmişdir. Səhifə 33. “Sxem 3”-də qrafalarda verilmiş təriflər artıq olduğundan çıxarılmalıdır. Səhifə 46. “Avoqadro qanunu. Qazların molyar həcmi” mövzusunun 1-ci abzasında “Avoqadro qanunu”nun tərifinin qırmızı şriftlə
verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 60. 3-cü abzasda qeyd edilmiş “Birləşmə reaksiyaları”nın tərifinin səhifənin əvvəlində verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 64. “Məsələ 1”-in həllində qeyd edilmiş “ q 88 12 44 24 x ” ifadəsi tənasübün altında verilməlidir. Səhifə 70. Mövzuda yarımbaşlıqların qırmızı deyil, qara şriftlə verilməsi tövsiyə edilir.
Səhifə 76. “Şəkil 22,b”də “Kipp aparatı” üçün təqdim edilmiş 4 şəkildən birinin verilməsi məqsədəuyğundur.
Dərslikdə tapşırıqların mövzularla uyğunluğu, elmiliyi, sadədən mürəkkəbə prinsipi gözlənilmişdir. Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlar da var. Bunlar aşağıdakılardır: Bəzi mövzularda nəzəri məlumatlarla praktik tapşırıqlar arasında mütənasiblik gözlənilməmişdir. Belə ki, bir qisim mövzuların sonunda 14, 17 tapşırıq (səh. 13, 95) verildiyi halda, bəzilərində 3, 4 tapşırıq (səh. 58, 63, 66, 89) verilmiş, həmçinin qapalı, açıq və yarımaçıq tipli tapşırıqların say mütənasibliyi prinsipinə əməl edilməmişdir.
verilmişdir. Lakin bu qayda bütün turşulara aid deyil. Səhifə 71. “Bilik və bacarıqların yoxlanılması”nda 9-cu tapşırıqda “kC” əvəzinə “kkal” yazılmalıdır. 14
Səhifə 83. “Bilik və bacarıqların yoxlanılması”nda 7-ci tapşırığın “ç” və “d” bəndlərində eyni reaksiyalar verilmişdir. Bəndlərdən birinin dəyişdirilməsi tövsiyə edilir.
məhlulun kütləsini (“200 qram”) vermək artıqdır. Yalnız həllolma əmsalının qiymətinə görə məhlulun faizlə qatılığını hesablamaq mümkündür.
məqsədəuyğundur. 5. “Müəllim üçün metodik vəsait”in (MMV-nin) məzmununun işlənməsi baxımından
Müəllim üçün metodik vəsait 88 səhifədən ibarətdir. Burada “Giriş”, “VII sinifdə standartların reallaşdırılması və inteqrasiyası cədvəli”, “Kimya fənn kurikulumunun təlim strategiyaları”, “Təlim prosesində şagird fəaliyyəti və nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsinə dair tövsiyələr”, “Tədris materiallarının illik planlaşdırılması nümunəsi” verilmişdir. Vəsaitdə həmçinin dərs mövzularının tədrisi metodikası, kiçik və böyük summativ qiymətləndirmə nümunələri də təqdim edilmişdir. Vəsaitdə verilmiş kiçik və böyük summativ qiymətləndirmə nümunələri yalnız qapalı test tapşırıqlarından ibarətdir. Bu nümunələrə yeni qiymətləndirmə vasitələrinə dair tapşırıqların da əlavə edilməsi tövsiyə edilir. Metodik vəsaitin rus dilində olan variantında müəyyən qüsurlar var. Bunlar aşağıdakılardır: Səhifə 2. “Рецензенты:” hissəsində qeyd olunmuş “Института каталитической и неорганической химии” cümləsinin “Института Катализа и Неорганической Химии” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 52. 4-cü abzasın 1-ci cümləsində “-окисями” sozü “-оксиды” kimi verilməlidir. Yenə həmin səhifədə 5-ci abzasda “Окиси” sözü “Оксиды” kimi verilməlidir. Səhifə 70. 9-cu tapşırığın 6-cı bəndindəki “Получение окисей” ifadəsinin “Получение оксидов” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Yüklə 107,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|