Ancak bireysel öğrenme, örgütün öğrenmesini garanti etmeyeceği gibi bireysel öğrenme olmadan da örgütsel öğrenme meydana gelmez. Öğrenen örgütler, ortak bir vizyon oluşturmak şartıyla öğrenmeyi birlikte gerçekleştirebilen, bilginin kazanımı, paylaşımı ve kullanımı üzerinde yoğunlaşan örgütlerdir.
İnsan davranışlarının tamamına yakınının “öğrenilmiş davranışlardan” oluştuğu düşünüldüğünde yöneticiler personele etkin ve verimli çalışma yollarını öğretebilirler. Öğrenme konusunda yapılan çalışmalar öğrenmenin temelde iki şekilde meydana gelebileceğini belirtmişler ve öğrenme teorilerini bunun üzerine kurmuşlardır. İnsan davranışlarının tamamına yakınının “öğrenilmiş davranışlardan” oluştuğu düşünüldüğünde yöneticiler personele etkin ve verimli çalışma yollarını öğretebilirler. Öğrenme konusunda yapılan çalışmalar öğrenmenin temelde iki şekilde meydana gelebileceğini belirtmişler ve öğrenme teorilerini bunun üzerine kurmuşlardır.
“Etki-Tepki” ilişkisi olarak bilinen klasik koşullamada öğrenme; “bir etkiye tepki gösterme süreci” temeline dayanmaktadır. Klasik koşullama konusunda yapılan en önemli çalışma Ivan Pavlow’un deneyidir. Klasik koşullandırma “davranış şekillendirme” esasına dayanmaktadır. Davranış şekillendirmede “etki kanunu” önemli yer tutmaktadır. Çevreyi etkileyen, onu şekillendiren ve istendik hale getiren davranışlar sonuçlara bağlı olarak değişir ve tekrar ederler. “Etki-Tepki” ilişkisi olarak bilinen klasik koşullamada öğrenme; “bir etkiye tepki gösterme süreci” temeline dayanmaktadır. Klasik koşullama konusunda yapılan en önemli çalışma Ivan Pavlow’un deneyidir. Klasik koşullandırma “davranış şekillendirme” esasına dayanmaktadır. Davranış şekillendirmede “etki kanunu” önemli yer tutmaktadır. Çevreyi etkileyen, onu şekillendiren ve istendik hale getiren davranışlar sonuçlara bağlı olarak değişir ve tekrar ederler.
Yani olumlu davranışı bir ödül takip ediyorsa genelde bu tür davranışları yeniden yaparız. Ancak davranışın sonucunda olumsuz bir olay yaşamışsak bu tür davranışları yeniden yapmayız. Bu şekildeki davranış şekillendirme üç basamaklıdır. Buna “davranışın ABC’si Modeli” denir. Burada A, önceki durumu; B,davranışı; C ise sonraki durumu ifade eder. Yani olumlu davranışı bir ödül takip ediyorsa genelde bu tür davranışları yeniden yaparız. Ancak davranışın sonucunda olumsuz bir olay yaşamışsak bu tür davranışları yeniden yapmayız. Bu şekildeki davranış şekillendirme üç basamaklıdır. Buna “davranışın ABC’si Modeli” denir. Burada A, önceki durumu; B,davranışı; C ise sonraki durumu ifade eder.
Davranış şekillendirme genelde dört tür sonuç ile ilgilidir ve buna pekiştirme türleri denilir. Pekiştirme, bir davranışın gelecekte tekrarlanma olasılığını tayin eden etkendir. Davranış şekillendirme genelde dört tür sonuç ile ilgilidir ve buna pekiştirme türleri denilir. Pekiştirme, bir davranışın gelecekte tekrarlanma olasılığını tayin eden etkendir. Olumlu Pekiştirme: Davranışın gelecekte tekrarlanma olasılığını artırır. Başarılı bir davranıştan sonra ödül bu davranışın gelecekte tekrarlanma olasılığını artırır.Olumsuz Pekiştirme: Bir sonucun ortadan kaldırılması ile davranışın tekrarlanma olasılığı artıyorsa bu davranış olumsuz pekiştirme olarak adlandırılır. Buna “kaçınma öğrenmesi de” denilmektedir. Örnek: çalışanların işten çıkarılma tehdidi ile istendik davranışı yerine getirmesi.
Ceza: Bir davranışın sonuçları davranışın gelecekte tekrarlanma olasılığını azaltırsa ceza olarak nitelendirilir. Bir müşteriyi azarlayan tezgâhtarın işten çıkarılması ceza davranışına örnek olarak verilebilir. Ceza ve olumsuz pekiştirme birbirlerine kolayca karışabilecek kavramlardır. Örneğin müşterilere hizmetin yavaşlatılması halinde patronun çalışanı azarlaması cezadır. Bunun üzerine müşterilere hizmetin hızlandırılmasına bağlı olarak patronun azarlamayı kesmesi olumsuz pekiştirmedir. Ceza: Bir davranışın sonuçları davranışın gelecekte tekrarlanma olasılığını azaltırsa ceza olarak nitelendirilir. Bir müşteriyi azarlayan tezgâhtarın işten çıkarılması ceza davranışına örnek olarak verilebilir. Ceza ve olumsuz pekiştirme birbirlerine kolayca karışabilecek kavramlardır. Örneğin müşterilere hizmetin yavaşlatılması halinde patronun çalışanı azarlaması cezadır. Bunun üzerine müşterilere hizmetin hızlandırılmasına bağlı olarak patronun azarlamayı kesmesi olumsuz pekiştirmedir.
Sönme: Hedef veya istendik davranışın azaltılması söz konusudur. Çünkü davranışı hiçbir sonuç takip etmez. Bir işgören işyerinde diğerlerini tehlikeye sokacak şakalar yaparsa ve bu davranış diğer insanlar tarafından destek görmez ise sönmeye bırakılır. Sönme: Hedef veya istendik davranışın azaltılması söz konusudur. Çünkü davranışı hiçbir sonuç takip etmez. Bir işgören işyerinde diğerlerini tehlikeye sokacak şakalar yaparsa ve bu davranış diğer insanlar tarafından destek görmez ise sönmeye bırakılır. İş hayatında klasik koşullandırmadan sıkça yararlanıldığı görülmektedir. Örneğin tüketici davranışlarının yönlendirilmesinde kullanılan reklamlar ile personele ödül ve cezanın uygulanması koşullandırma ile öğrenmenin gerçekleştiğini göstermektedir.
Klasik koşullama yoluyla öğrenmede iki sorun bulunmaktadır. Birincisi uyarıcı kesildiğinde öğrenilmiş davranış sönmekte ya da unutulmaktadır. İkinci sorun; deneylerin hayvanlar için yapılmış olmasıdır. Hayvanlara klasik koşullama ile bir şeyler öğretilebilmek ve onları terbiye edilebilmek kısmen mümkündür. İnsanda hayvandan farklı olarak izzet, onur, akıl, ruh ve vicdan gibi sayısız ve karmaşık duyguların varlığı aynı sonucun insanda alınmasını engelliyor (Ancak suç işleyene ceza vererek terbiye etmek ya da davranışını değiştirmek istisna)
Dostları ilə paylaş: |
