Część 1: Starożytność I Średniowiecze Wykład pierwszy

Przygotowanie

Przed przeprowadzeniem dowodu we własnym zakresie Anzelm zaleca specyficzne przygotowanie duchowe. Należy odrzucić niepokoje i odłożyć na później swoje codzienne troski. Następnie „wejść do izdebki” własnego umysłu i wyrzucić z niego wszystko oprócz Boga i tego, co wspomaga w jego poszukiwaniu.

Wyjaśnia też swoje intencje. Zastrzega, że nie chce przeniknąć głębi Boga, ponieważ wtedy popełniałby grzech pychy. Chce tylko do pewnego stopnia zrozumieć prawdę, w którą wierzy.

Przesłanka

Głupi mówi, nie ma Boga (por. Ps 14, 1, a także Ps. 53,2). Ale nawet ten, co tak mówi, musi rozumieć o co chodzi, gdy ktoś mówi: „coś, ponad co nic większego nie może być pomyślane”. Nawet ten głupi rozumie to, co słyszy, a to co rozumie, znajduje się w jego intelekcie.

Wyprowadzenie dowodu

Jeżeli coś, ponad co nic większego nie może być pomyślane, znajdowałoby się tylko w ludzkim intelekcie, to nie byłoby tym, ponad co nic większego nie może być pomyślane, bo istnienie takie w rzeczywistości jest czymś większym, niż ludzka myśl.

1. 
   Niech „coś, ponad co nic większego nie można pomyśleć” będzie określeniem Boga, które mniej lub bardziej rozumieją wszyscy ludzie.
   
2. 
   Załóżmy teraz, że przedmiot tego określenia istnieje jedynie w umyśle jako idea (przedstawienie).
   
3. 
   Jednak istnienie w rzeczywistości jest czymś większym, aniżeli istnienie w samym tylko umyśle.
   
4. 
   Zatem na podstawie dokonanego rozróżnienia (3) oraz założenia (2) możemy pomyśleć o czymś jeszcze większym, aniżeli „coś, ponad co nic innego nie możemy pomyśleć”.
   
5. 
   Wniosek (4) wypowiada sprzeczność: wszak nie można pomyśleć niczego większego od „czegoś, ponad co nic większego nie możemy pomyśleć”.
   
6. 
   Zatem „coś ponad co nic większego nie można pomyśleć” – wbrew założeniu (2) istnieje nie tylko w umyśle, lecz także w rzeczywistości.
   

Wniosek

Zatem coś, ponad co nic większego nie może być pomyślane, nie może być jedynie w ludzkim intelekcie i musi istnieć w rzeczywistości.

Według Anzelma z określenia „coś, ponad co nie można pomyśleć niczego większego” można wywieść nie tylko samo istnienie Boga, ale i inne jego przymioty, jak miłosierdzie, sprawiedliwość, wieczność, brak ograniczenia w przestrzeni itp. Nie jest to już jednak przedmiotem dyskusji dowodu ontologicznego.

- Dyskusja dowodu ontologicznego (quaestiones disputatae)

Do dziś trwają spory dotyczące jego poprawności i wciąż intryguje on filozofów i logików.

Argumenty pro et contra:

- krytyka Gaunilona (Liber pro insipiente) 

- odpowiedź Anzelma na krytykę (Contra insipientem) 

- krytyka św. Tomasza (Josep I. Saranyana i Jose Luis Illanes, Historia teologii)

- krytyka Kanta  (Jedyna możliwa podstawa dowodu na istnienie Boga) 

- Hegel: stanowisko za (S. Kowalczyk, Koncepcja Absolutu w pismach Hegla)

- współczesna krytyka R. Smullyana (Jaki jest tytuł tej książki?)

Szkoła w Chartres XI – XII w

Kontynuacja: Oxford XIII – XIV w.

Charakterystyka: humaniści zamiłowani w Starożytności, z czasem wydała uczonych specjalistów.

Przedstawiciele:

Gilbert de la Porrée, później biskup Poitiers

- Bernard z Chartres

- Teodoryk z Chartres

- Jan z Salisbury

Orientacja: przyrodnicza i humanistyczna

- platonizm (metafizyka)

- recepcja Arystotelesa; logika, teoria przyrody

- recepcja starożytnej wiedzy matematycznej, przyrodniczej, astronomicznej, fizjologicznej i medycznej.

- atomizm Demokryta!

- historia

Piotr Abelard (1079 – 1142)

Piotr Abelard, Pierre Abélard, łac.  Petrus Abaelardus, (ur.1079 w Pallet, zm. 21. 04. 1142  w opactwie św. Marcela koło Chalon-sur-Saone. Znany także z historii miłości do Heloizy. Wprowadzona przez niego metoda scholastyczna była podstawowym narzędziem analizy filozoficznej w okresie rozkwitu Średniowiecza.

Abelard i Heloiza



,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,

Dramatyczna historia Heloizy i Abelarda

Heloiza

Heloiza (łac. Heloisa, fr. Héloïse; ur. ok. 1098, zm. 15 maja 1164 w Paraklecie) – francuska zakonnica, opatka, jedna z najbardziej znanych kobiet swoich czasów i całego średniowiecza. Jedna z najbardziej uczonych kobiet wieków średnich. Znana z małżeństwa z filozofem Piotrem Abelardem i udziału w jego burzliwych losach. Abelard i Heloiza pozostawili po sobie obszerny zbiór Listów. Heloiza jest także współautorką dzieła Problemata Heloisae. Jako opatka Argenteuil i klasztoru parakleta zasłynęła dużymi zdolnościami administracyjnymi i wielką pobożnością. Matka Astrolabiusza.

Abelard

Pseudonim "Abelard", rozmaicie pisany, może być zniekształconym imieniem Habélardus, które zastąpiło nadane mu w latach studenckich przezwisko Bajolardus. Abelard był Bretończykiem, urodził się we wsi Pallet w hrabstwie Nantes w 1079. Pochodził z rodziny rycerskiej, jego ojciec Berengar był właścicielem małego majątku i istniejącego do 1420 niewielkiego zamku seniorów Pallet, matka nosiła imię Łucja. Jego najstarszy syn, Piotr, zrezygnował na rzecz braci z praw dziedzicznych i zwyczajnej dla jego stanu kariery wojskowej, by studiować filozofię, mimo że zgodnie ze współczesnym prawem był jedynym spadkobiercą majątku i tytułu.

Chartres

Prawdopodobnie przed 1095 Abelard opuścił rodzinną miejscowość, rozpoczynając typowe dla średniowiecznych żaków życie wędrowne, poszukując od miasta do miasta dobrych nauczycieli. Ok. 1095 znalazł się w Chartres, jednym z głównych ośrodków filozoficznych XII w. Istniejący od 990 ośrodek zorientowany był nie na dyscypliny teologiczne, ale (pod wpływem Leodium i ośrodków włoskich) na artes liberales. Szkoła w Chartres stawiała sobie za zadanie wykształcenie człowieka o możliwie szerokich horyzontach umysłowych, sprzeciwiała się jednocześnie czystej spekulacji, oderwanej od wiedzy historyczno-literackiej i przyrodniczej. Jeden z kanclerzy Chartres, Gilbert de la Porrée, uznawał uczonych pobliskiego Paryża, którzy oddawali się przede wszystkim dialektyce, za homines sine ratione philosophi (ludzi pozbawionych zmysłu filozoficznego).

W tym ośrodku formowała się umysłowość Abelarda. Uczył się przede wszystkim matematyki, zwłaszcza na wykładach Teodoryka. Wykłady okazały się jednak dla niego zbyt trudne - opuścił więc studia i udał się do Vannes, gdzie prawdopodobnie spotkał Roscelina.
Studia w Paryżu

Ok. 1099, po słabo znanych latach wędrówki, Abelard przybył do Paryża. Paryż był wtedy największym miastem Europy Zachodniej, centrum handlu, kultury i nauki. Szkoły paryskie skupiły się na lewym brzegu Sekwany, wokół kościoła św. Genowefy, kościoła św. Juliana Biednego i klasztoru św. Wiktora, mniej więcej w obrębie współczesnej Dzielnicy Łacińskiej. Paryż był wtedy intelektualną stolicą chrześcijańskiego świata. Jan z Salisbury, uczeń Abelarda, w dziele Metalogicon dał dokładny opis kilkunastu szkół paryskich tego okresu oraz atmosfery intelektualnej i zainteresowań filozoficznych.