Cənubi Qafqaz: yeni geosiyasi konfiqurasiya və Azərbaycanın liderliyi

Postkonflikt geosiyasi reallığının memarı: Prezident İlham Əliyev dünyanı heyrətləndirdi
Yuxarıda qısa vurğulanan inkişaf dinamikası və sistemli, ardıcıl siyasət nəticəsində Azərbaycan qısa müddətdə ərazi bütövlüyünü bərpa edə bildi. “Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin hərbi yolla həlli variantı yoxdur” deyənlər prosesləri heyranlıq içində izləməli oldular. Xüsusilə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin siyasi-diplomatik, informasiya və hərbi sferalardakı qətiyyətli addımları təcavüzkarı çıxılmaz vəziyyətə saldığı kimi, dünyanın böyük güclərini də geri çəkilməyə məcbur etdi. Azərbaycan yeni geosiyasi reallığı siyasət, informasiya, hərbi-təhlükəsizlik istiqamətlərində yaratdı.
Bu bağlılıqda Prezident İlham Əliyevin Yeni Azərbaycan Partiyasının VII qurultayındakı çıxışında ifadə etdiyi aşağıdakı fikirlər həmin məqamı dolğun əks etdirir. Dövlət başçısı deyib: “Bu gün yeni bir vəziyyət yaranıb, bu vəziyyəti biz yaratmışıq. Biz reallıqlar yaradan ölkəyik və bundan əvvəlki dövrlərdə də bizim təşəbbüsümüzlə reallaşan bir çox layihələr bölgəyə yenilik gətirib, əməkdaşlığın yeni formatlarını şərtləndirib”.
Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, bizim uğurlu enerji siyasətimiz, nəqliyyat siyasətimiz nəinki enerji və nəqliyyat dəhlizlərinin yaranmasına gətirib çıxarmışdır, eyni zamanda, bölgədə və geniş mənada Avrasiya bölgəsində yeni əməkdaşlıq formatlarını yaratdı: “Bu gün bu layihələr ətrafında birləşən və bu layihələri bizimlə bərabər icra edən ölkələrin sayı artmaqdadır və bu, istər-istəməz bu ölkələr arasında, hətta əvvəlki dövrlərdə bir-biri ilə o qədər isti münasibətləri olmayan ölkələr arasında da əməkdaşlığı labüd edir”.
Bu fikirlərdə regiondakı yeni geosiyasi reallığın mahiyyəti və konkret məzmunu ifadə edilib. Görünür ki, Azərbaycan ərazi bütövlüyünü bərpa etmək üçün sistemli və ardıcıl olaraq regionda geosiyasi mühiti ona hazırlayıb. Burada başlıca yeri iki məqam tutub: birincisi, böyük dövlətlər ilə dostluq əlaqələrini möhkəmlədərək onların ədalətli və tərəfsiz mövqe tutmalarını təmin etmək; ikincisi, Azərbaycanda “güclü dövlət üstəgəl güclü cəmiyyət” formulunda güclü ordu faktorunu geniş olaraq bərqərar etmək.
Hər iki istiqamətdə uğur qazanmaq üçün isə yuxarıda vurğuladığımız nailiyyətləri qazanmaq lazım idi. Azərbaycan ərazi bütövlüyünün təmini hərəkatına başlayanda buna tam hazır olduğunu nümayiş etdirdi. Həmin kontekstdə geosiyasi reallığı dəyişən başqa vacib məqamı mütləq vurğulamaq gərəkdir. Biz Prezident İlham Əliyevin Vətən müharibəsi dönəmində siyasi-diplomatik, hərbi və informasiya fəaliyyətini yüksək səviyyədə uyğunlaşdıra bilməsini nəzərdə tuturuq. Çox intensiv olaraq cənab İlham Əliyev dünyanın müxtəlif ölkələrindən gələn jurnalistlərə verdiyi müsahibələrində Azərbaycan dövlətinin mövqeyini ustalıqla ifadə etdi. Hətta onların bəzilərinin həqiqəti qəbul etməsi üçün böyük səbir göstərdi və çoxlu arqumentləri soyuqqanlılıqla jurnalistlərə çatdırdı. Paralel olaraq ölkənin rəsmi və informasiya dairələrinin Ermənistanın həyata keçirdiyi vəhşilikləri geniş surətdə dünyaya çatdırması təmin edildi.
Şübhə yoxdur ki, Prezidentin məhz bu istiqamətdəki fəaliyyəti köhnə, konfrontasiyaya köklənmiş geosiyasi xəttin sınmasında ciddi rol oynadı. Təbii ki, burada Azərbaycan Ordusunun hərbi uğurlarını qətiyyən unutmaq olmaz. Ali Baş Komandan kimi İlham Əliyev Ordu qarşısında real vəzifələr qoydu və inamla prosesi irəliyə doğru apardı.
Vurğulanan aspektdə Prezident İlham Əliyev haqlı olaraq ifadə edib: “...Bizim siyasətimizlə bağlı son vaxtlar dünyada aparılan düzgün təhlillər və fəaliyyətimizə verilən yüksək qiymət həqiqəti tam əks etdirir və İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticələri də bölgə üçün yeni reallıqlar yaradıb. Bölgədə yeni əməkdaşlıq imkanları yaranıb. Uzunmüddətli sülhün təmin edilməsi üçün çox önəmli şərtlər, eyni zamanda, ölkəmizdə də yeni dövrə qədəm qoymaq üçün yeni imkanlar yaranıb”.
Həqiqətən, Azərbaycan faktiki olaraq geosiyasi aspektdə konfrontasiya xəttini sındıraraq, yeni əməkdaşlıq yolu açıb. Bununla yeni geosiyasi reallığın mərkəzi punktunu əməkdaşlıq və təhlükəsizlik təşkil edir. Bu iki faktoru birləşdirən mexanizm isə dialoqdur. Dialoq İlham Əliyevin mövqeyinə görə yeni regional əməkdaşlıq formatını reallaşdırmağa imkan yaradacaq. Azərbaycan Prezidenti həmin formulu artıq təklif edib, o, ekspert dairələrində “3+3” və ya “5+1” əməkdaşlıq formulu kimi məşhurdur.
Deməli, yeni geosiyasi reallığın siyasi-diplomatik rəmzi “3+3” (“5+1”) formuludur ki, bunun da təşəbbüskarı cənab İlham Əliyevdir. Bu formulun reallaşması üçün konkret təkliflər də artıq hazırdır. Onların bir qismi haqqında Prezident İlham Əliyev fikir bildirib. Dövlət başçısı deyib: “İndi bölgədə nəqliyyat-kommunikasiya sahəsində böyük layihələr müzakirə edilir. Burada əlbəttə ki, Horadiz-Zəngilan dəmir yolu, ondan sonra Zəngilan-Naxçıvan dəmir yolu, Naxçıvan-Türkiyə dəmir yolu layihələri prioritet təşkil edir və digər layihələr də, həmçinin. Çünki hesab edirəm ki, müharibədən sonra yaranmış vəziyyət bölgə ölkələri üçün yeni imkanlar açır. Azərbaycan bu sahədə əməkdaşlığa hazırdır və bu işə öz töhfəsini verməkdədir. Mənim tərəfimdən göstəriş verildi ki, Horadiz-Ağbənd dəmir yolunun layihələndirilməsi başlasın. Artıq start verildi və digər layihələr də, həmçinin. Burada ən müasir texnologiyalar tətbiq edilməlidir ki, Azərbaycan bu sahədə də daim liderliyi öz əlində saxlaya bilsin”.
Buradan görünür ki, Prezident üçün kommunikasiya xətlərinin açılması ilə yanaşı, Azərbaycanın liderliyini saxlaması da ciddi əhəmiyyət kəsb edir. Və ya kommunikasiyaların açılması Azərbaycanın regional liderliyini təmin etməkdə böyük rol oynaya bilər. Görünür, məhz bu səbəbdəndir ki, İlham Əliyev Ermənistanın Zəngəzur dəhlizinin işə düşməsinə əngəl törətdiyini, lakin bunun aradan qaldırılacağını ayrıca vurğulayıb. Ekspertlər də Zəngəzur dəhlizinin yalnız regional deyil, beynəlxalq əməkdaşlıq üçün mühüm rol oynadığını vurğulayırlar.
Beləliklə, yuxarıda vurğulanan məqamlar bir daha təsdiq edir ki, Azərbaycan Cənubi Qafqazda yeni geosiyasi reallıq yaradıb. Bu yeni mənzərənin iki özəlliyi vardır: birincisi, regional əməkdaşlıqla beynəlxalq miqyasda əməkdaşlıq arasında daha uyğun şərait meydana gəlib; ikincisi, Azərbaycan bundan sonra da regionun lideri olaraq qalacaq!