Cənubi Qafqaz: yeni geosiyasi konfiqurasiya və Azərbaycanın liderliyi



Yüklə 28,5 Kb.
səhifə3/7
tarix07.06.2022
ölçüsü28,5 Kb.
#88983
1   2   3   4   5   6   7
cenubi qafqazda teh-k

Yeni hədəflərə doğru
Keçən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində Azərbaycan ciddi siyasi, sosial, iqtisadi və hərbi böhrana düçar olmuşdu. O dövrdəki ölkə rəhbərliyinin yarıtmaz siyasəti Azərbaycan dövlətini olduqca çətin vəziyyətə salmışdı. 1993-cü ildə xalqın təkidi ilə hakimiyyətə qayıdan Ulu Öndər Heydər Əliyev Azərbaycanı tənəzzüldən xilas etməyə başladı. “Əsrin müqaviləsi” imzalanandan sonra qarşıda yeni imkanlar açıldı. Nəticədə, sabitləşmə və struktur islahatları proqramının həyata keçirilməsinə start verildi. Proqramda ümumi daxili məhsulun (ÜDM) artımı, inflyasiyanın nəzarətdə saxlanılması və maliyyə çatışmazlıqlarının aradan qaldırılması nəzərdə tutulmuşdu ki, bu da makroiqtisadi və maliyyə sabitliyi ilə nəticələnməli idi. Bu baş verdi. Üstəlik, neft investisiyalarının kəskin artması sayəsində 1996-cı ildə iqtisadiyyat öz inkişafını bərpa etdi. 1996-2005-ci illər arasında iqtisadi inkişaf orta hesabla 10 faiz oldu. Bu isə yoxsulluq həddini 1995-ci ildə olan 68 faizdən 2005-ci ildə 29 faizədək azaltmağa imkan verdi.
Bütövlükdə, 2003-cü ildən başlayaraq islahatlar, yeniləşmələr, sosial-iqtisadi inkişaf, daxili və xarici siyasətin daha inamla həyata keçirilməsi prosesi sürətləndi. 2006 və 2007-ci illərdə ÜDM-in artımı 29,8 faiz oldu. Hətta neft hasilatının ən zəif olduğu 2012-ci ildə ÜDM-in artımı 2,2 faiz təşkil edib. 2000-ci ilin ortalarından etibarən ÜDM-də qeyri-neft sektorunun payı artıb. Nəticədə, 2010-2013-cü illər ərzində ÜDM-də qeyri-neft sektorunun payına düşən artım neftin payına düşən artımdan yüksək olub.
Ümumiyyətlə, son 17 il ərzində ölkədə ümumi daxili məhsul istehsalı 3,3 dəfə, o cümlədən qeyri-neft sektoru üzrə ÜDM istehsalı 2,8 dəfə artıb. Həmin dövrdə sənaye məhsulu istehsalı 2,6 dəfə, o cümlədən qeyri-neft-qaz sənayesi üzrə 2,4 dəfə çoxalıb. Əsas kapitala yönəldilmiş vəsaitlərin həcmi 3 dəfə, o cümlədən tikinti-quraşdırma işlərinə yönəldilmiş vəsaitlər 4,6 dəfə artıb. Yük daşınması 2,1 dəfə, sərnişin daşınması isə 2,2 dəfə çoxalıb. Eyni zamanda, informasiya və rabitə xidmətlərinin həcmi 12,3 dəfə, pərakəndə ticarət dövriyyəsinin həcmi 12,2 dəfə, əhaliyə göstərilən ödənişli xidmətlərin həcmi 6,6 dəfə artıb. Dövlət büdcəsinin gəlirlər və xərcləri 18,4 dəfə, əhalinin nominal gəlirləri 9,4 dəfə, vətəndaşların banklardakı əmanətləri 33,2 dəfə, iqtisadiyyatın kreditləşdirilməsi 19,4 dəfə, orta aylıq nominal əməkhaqqı 7 dəfə, pensiyaların orta aylıq məbləği 9,3 dəfə artıb. İqtisadiyyata qoyulan sərmayə 2004-2019-cu illər arasında 259,6 milyard ABŞ dolları həcmində olub. Bu müddətdə strateji valyuta ehtiyatları 1,8 milyard dollardan 51,1 milyard dollara qədər yüksəlib.
Dünya Bankının “Doing Business” hesabatında 190 ölkə arasında respublikamız 28-ci yerdədir və Azərbaycan 10 ən islahatçı ölkə sırasına daxil edilib. Eyni zamanda, inkişaf etməkdə olan 74 ölkə arasında aparılmış araşdırmaya əsasən, Azərbaycan dünya miqyasında inklüziv inkişaf indeksi üzrə üçüncü, əhalinin elektrik təchizatı səviyyəsinə görə ikinci, islahatçı obrazı əmsalına görə beşinci, hökumətin uzunmüddətli strategiyasına görə 10-cu, siyasi sabitliyi təmin etməsinə və dəmir yolu xidmətlərinin səmərəliliyinə görə 11-ci, hava yolları xidmətlərinin səmərəliliyinə görə 12-ci, avtomobil yollarının keyfiyyətinə görə 24-27-ci yerlərdədir.
COVID-19 pandemiyası ötən bir il ərzində dünya iqtisadiyyatına zərbələr vurub və 2020-ci il bütün ölkələr üçün iqtisadi sahədə ağır il olub. Əlbəttə ki, dünyanın ayrılmaz hissəsi olan Azərbaycanın iqtisadiyyatı da zərər görüb. Lakin dövlətimiz digər ölkələrə nisbətən bu vəziyyətdən daha az itkilərlə çıxıb, iqtisadiyyatımız təqribən 4 faizdən bir qədər çox azalıb. Amma bunun əvəzində qeyri-neft sənayesi 11 faizdən çox artıb. Bu isə real iqtisadiyyatın, qeyri-neft iqtisadiyyatının inkişafı deməkdir.
Biz sosial-iqtisadi sahənin digər sferaları üçün də rəqəmləri nümunə kimi gətirə bilərik. Onların hər biri yalnız müsbət dinamikanı göstərir. Həm də bu proses davamlı və dayanıqlı olub. Bu cür dinamika birbaşa ölkə rəhbərliyinin davamlı və sistemli olaraq həyata keçirdiyi islahatlar sayəsində özünü göstərib.
Dövlət başçısı İlham Əliyev son 17 ildə səmərəli, sistemli, düşünülmüş və milli dövlətçiliyin möhkəmlənməsinə xidmət edən proqramları cəmiyyətin bütün sferalarında inamla həyata keçirib. İqtisadi proqramlar siyasi, sosial, mədəni, hərbi proqramları tamamlayıb. Nəticədə, bütövlükdə sistemli və davamlı inkişaf dinamikası meydana gəlib. Neft siyasəti büdcə gəlirlərini artırmaqla yanaşı, qeyri-neft sektorunda inkişafı stimullaşdırıb, əhalinin həyat səviyyəsini yüksəltmək şansını artırıb, ordu quruculuğuna daha çox vəsait ayırmağa imkan yaradıb, əhəmiyyətli enerji layihələrini həyata keçirməyə əsas verib və valyuta ehtiyalarının artım dinamikasını saxlamağa şərait yaradıb. Bunun fonunda Azərbaycanın dövlət başçısı əhalinin sosial təminatı, əmək haqqı və pensiya təminatında əhəmiyyətli proqramlar reallaşdırıb. Azərbaycan vətəndaşı daha yüksək gəlirlər əldə etməyə nail olub.
Bu cür proseslərin fonunda Prezidentin daxili və xarici siyasəti uyğunlaşdırması və həmin kontekstdə ordu quruculuğu, təhlükəsizliyin təmini və ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi istiqamətində atdığı addımlar çox səmərəli olub. Daxili siyasətdə dövlət başçısı güclü dövlətlə yanaşı, güclü cəmiyyət yaratmağın da çox əhəmiyyətli olduğunu sübut edib. Bunun üçün cəmiyyətə özünü inkişaf etdirmək imkanı vermək lazım idi. Prezident İlham Əliyev həmin məqsədə çatmaq üçün multikulturalizmi dövlət siyasəti səviyyəsinə yüksəldən yeganə liderdir. Multikulturalizm həm də Ermənistanın apardığı anti-Azərbaycan təbliğatını heçə endirdi. Belə ki, dünya Azərbaycan cəmiyyətinin demokratik, tolerant və humanist olduğunu gördü. Bu istiqamətdə dövlət başçısının multikultural dəyərlər əsasında dinlər, sivilizasiyalar və mədəniyyətlər arasında dialoqun təmininə həsr edilmiş xüsusi tədbirlər həyata keçirməsi ayrıca rol oynadı.
Bu bağlılıqda Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu, Bakı Humanitar Forumu, BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının Qlobal Forumu, “Bakı prosesi”, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, Türk Şurası və Qoşulmama Hərəkatı çərçivəsində aparılan siyasət öz müsbət bəhrəsini verdi və indi də verməkdədir. Dünyanın böyük əksəriyyəti Azərbaycanın haqlı mövqedə olduğuna, daim inkişaf etməyə qətiyyət göstərdiyinə və əməkdaşlıq paradiqmasına üstünlük verdiyinə bir daha əmin oldu.
Bunlar Azərbaycanın xarici siyasətdə çox dinamik fəaliyyəti fonunda baş verirdi. Azərbaycan postsovet məkanında yeganə dövlət oldu ki, səsvermə yolu ilə 2012-2013-cü illər üçün BMT Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvü seçildi. Özü də bu prosesdə Ermənistan üzərində qələbə çaldı. Rəsmi Bakı bütün beynəlxalq təşkilatlarda Ermənistanın təcavüzkarlığını sübut etdi və uyğun sənədlər qəbul edilməsinə nail oldu.
Bunlarla yanaşı, Azərbaycan Prezidentinin təşəbbüsü yeni əməkdaşlıq formatları yarandı. Azərbaycan Ermənistandan başqa bütün qonşuları ilə işgüzar münasibətlər qurmaqla həm də regionun lideri kimi özünü təsdiq etdi. Bütövlükdə, Azərbaycanın həm regional miqyasda, həm də beynəlxalq müstəvidə ikitərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlıq əlaqələrini inkişaf etdirməsi ölkəmizin diplomatik üstünlüyünü təmin etməklə yanaşı, dünya siyasətində mövqeyini daha da möhkəmləndirdi. Bütün bunlar Azərbaycanı bir dövlət olaraq həm regionun lideri statusuna yüksəltdi, həm də ona qarşıda duran əsas problemi həll etmək imkanı yaratdı. Ermənistanın havadarlarının gözləmədiyi bir sürətlə Azərbaycan BMT-nin dörd qətnaməsini təkbaşına reallaşdırdı. Bu, faktiki olaraq Cənubi Qafqazda yeni geosiyasin reallığın yaranmasına gətirib çıxardı.

Yüklə 28,5 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə