Bu kitab Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin
Yüklə 191,69 Kb. Pdf görüntüsü
|
| BAKI-2016 Bu kitab Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin DK-435/M nömrəli razılıq məktubuna əsasən nəşr edilmişdir. Kitabın adı: Həyatın Qayəsi Müəllif: Ömər Mənsuroğlu Dizayn: Hətəmov Tural İpək Yolu Nəşriyyatı: ISBN:978-9952-8297-2-3 Bakı - 2016 Bakı şəhəri Səbail rayonu Cəfərov qardaşları, 16 Tel: (+994 12) 492 32 23 Faks: (+994 12) 492 21 67 Web sayt: ipekyolunesriyyati.az Elektron poçt: ipekyolunesriyyati@gmail.com İPƏKYOLU NƏŞRİYYATI
Ömər Mənsuroğlu Həyatın Qayəsi www.gencmuslim.net MÜNDƏRİCİAT Ön söz...........................................................................7 Həyatın qayəsi..........................................................9 Quran Allahın kəlamıdır......................................14 Allah bizi niyə yaradıb?......................................20 Allahı tanımaq........................................................21 Ölüm gərçəyi...........................................................28 Ölümdən sonrakı həyat - Axirət.....................31 Cənnət və Cəhənnəm..........................................37 İman nədir?..............................................................41 Saleh əməllər..........................................................43 İnsanlıq tarixindən həqiqi iman örnəkləri......................................................45 Hz. Əlinin bir xütbəsindən qısa nəsihətlər.......................................................49 Nəticə.........................................................................51 İstifadə edilən Ədəbiyyat..................................55
7 Ön söz U niversitetdə oxuyarkən, fəlsəfə p ro fe s soru bir müəllim mühazirələri nin bi rin də insan haqqında danış ma ğa başladı. Ömrü, in sanı araşdırmaqla keç mişdi. İnsanı və həyatı anlamaq üçün yüzlərlə kitab oxu muş, kitablar və məqalə lər qələmə almışdı. Mühazirəni bi tir dikdə ona bir sual verdim. Siz Quran oxumu sunuzmu? Cavabı xeyir, oldu! Üzül düm. Həya tı, insanı araşdırmaqla keçmiş bir professor, yüzlərlə kitab oxusa da, Quran oxumamışdı və bunun təbii nəticəsi olaraq cavabsız sualları qalmışdı. Qəribədir, insan bu həyatda yaşadığı müddətcə hər şeyi dü
8 şünsə də, niyə yaradıldığını düşünmür. Düşünsə də suallarının cavabını doğ ru yer də axtarmır. 9 Həyatın qayəsi D ünyanın yaradılmadan əvvəlki ha lını dü şünək. Sən yox idin... Dün ya da yox idi. Sonra Yaradan dün yanı və içində də in sanları yaratdı. İllər sonra sən də gəldin dünyaya. Ətrafına ba xanda heyrət içərisində qalırsan. Çünki, bütün ehtiyaclarının ha mısı yaradılmışdır. Orqanizmin vitaminlərə eh ti yacı var, vi ta minlərə görə qidalar ya radılıb. Yuxuya ehtiyac var, yuxu yaradılıb. Danışmağa ehtiyac var, dil yaradılıb. Yeməyi çeynəmə yə ehtiyac var, dişlər yara dılıb. Yeməyi həzm edəcək mədə yaradılıb. Qoxunu al 10 mağa ehtiyac var, burun yaradılıb. Bütün bunları görmək üçün bir orqana eh tiyacı mız var, iki göz yaradılıb. Xülasə, bunlar saymaqla bitməz. Qısacası, insanın nəyə ehtiyacı varsa hamısı yaradılıb... Bir sual çıxır ortaya, bütün bunlar niyə yaradılıb?... Gözün qırpılmağı belə səbəb siz olma dığı halda, kainat səbəbsiz yaradılar mı? Əlbəttə yaradılmaz. Bəs nə üçün yaradılıb? Kainat, in san üçün yaradılıb. Bəs insan niyə yaradılıb? Biz bu dünyaya niyə gəlmişik? Bizi ya radan bir qüdrət var. Bir qələmin belə öz özünə əmələ gələcəyini iddia etmək, iddia edənin ağılsızlığına dəlalət edir. Bəs bu möhtəşəm kainatın, göylərin, yerlərin, dağ ların, təbiətin və insanın özözünə ya ran dığına inanmaq, bunu iddia edənin ağıl sızlığına dəlalət etmirmi?! Yaradılmış varsa deməli bir yaradan var. Və yaradan olan
11 Allah, bütün bu kainatı, insanı boşuboşuna yaratmamışdır. Allahu Təala, Qurani Kə rim də, Aliİmran surəsində belə bu yu rur: «Həqiqətən, göylərin və yerin yaradıl masın da, gecə ilə gündüzün birbirini əvəz etmə sində (birbirinin ardınca gə libgetməsində) ağıl sahibləri üçün (Allahın varlığını, qüd rətini, kamalını və əzəmətini sübut edən açıq) dəlillər vardır.». 1 Onun ardınca gələn ayədə isə Allah Təala ağıl sahiblərinin bu həqiqətləri düşün dükdən sonra nə deyəcəyini bizə xəbər ve rir:
1 Ali İmran, 3/190. 12 pak və müqəd dəssən! Bizi cəhənnəm əzabından qoru!». 2 Bəli! Allah, bütün bunları boş yerə ya ratmamışdır. Allah, bizi də bir insan olaraq sadəcə yemək, içmək və şəhvani hislərimizi təmin etmək üçün yaratmayıb. Çünkü bi zə, heyvandan fərqli olaraq ağıl neməti verib. Bu səbəbdən Allah, öz kitabında ağlını istifadə etməyib həyatını sadəcə yemək, içmək və şəhvətdən ibarət görənləri heyvanlara bənzədir. Hətta hey vanın şüur suzca etdiyi hərəkətləri, şüurlu şəkildə etdiyi üçün heyvandan daha aşağı olduğunu bildirir:
2 Ali İmran, 3/191. 13 van kimidirlər, bəl kə, ondan daha çox zəlalət yolundadırlar. (Heyvan heyvanlı ğı ilə öz mənfəətini bilib ona zərər gətirən bir işi görməz. Bunlar isə nə xeyirlərini, nə də zərərlərini anlayarlar)». 3 Düşünmək insanı heyvandan fərqlən dirən əsas xüsusiyyətlərdən biridir. Allah bizi yaradıb. Bunu dərk etdikdən sonra belə bir sual çıxır. Bəs niyə yaradıb? Biz niyə yaşayırıq və niyə ölürük? Ölməklə həyat sona çatır, yoxsa həqiqi həyat başlayır? Bütün bu sualların cavabını biz, Allahın kitabı Quranda tapa bilərik. 3 Furqan, 25/4344. 14 Quran Allahın kəlamıdır Biz anladıq ki, bizi bir yaradan var. Bəs yaradan bizdən nə istəyir? Biz bu dünyadan hara gedəcəyik və bu dünyada həyatımızı necə yaşamalıyıq?. Heyvanlar kimi qayda qanunsuz yaşayacağıq? Təbii ki, xeyr! Sən insan olaraq yaradılmısan. Səni yaradan sənə səni niyə ya ratdığını bildirməlidir. Uca Allah bunu gön dərdiyi kitablar və peyğəmbərlər vasitəsiy lə etmiş dir. Allah insanı yaratmış və ona doğru yolu gös tərmək üçün peyğəmbərlər və kitablar gön dərmişdir. Son Peyğəmbər Həzrəti Mu ham məd səllallahu aleyhi və səlləm, son kitab isə ona endirilən QuraniKərimdir. Bəs Quranın Allahın kəlamı olduğunu necə isbat edə bilərik? Bunu elə Quranın özü əsrarəngiz bəlağəti və əsrlər əvvəl bir çox elmi möcüzələrdən xəbər verməsi və
15 bənzəri xüsuslarla isbat edir. Bu ayrı bir kitabın mövzusu olduğundan üzərində çox durmayacağıq. Ancaq bir nümunə vermək yerinə düşər: Quranda uşağın ana bətnində inkişaf mərhələlərindən bəhs olunur. Allah Təala «Muminun» surəsində belə buyurur:
4 Buna bənzər ayələr çoxdur. 5 Bu ayə lər də uşağın ana bətnində inkişaf mər hə lələrinə 4 Muminun, 23/1314. 5 . Həcc, 22/5; Ğafir, 40/67; Ələq, 96/2; Nəhl, 16/4 və s. 16 diqqət çəkilir. Qari Miller « Misilsiz mö cüzə Qu ran » kitabında, Qurandakı uşa ğın embriolo ji inkişafı haqqındakı ayələr barədə bunları yazır: «İllər öncə Səudiyyə Ərəbistanının p a y taxtı Riyadda toplaşan müsəlman alim lər Qurandakı embriologiya haqqındakı ayə lər haqqında elm adamlarına müraciət etmək qərarına gəldilər. Bunun üçün To ron to Universitetindəki qeyrimüsəlman embriolo giya professoru Keyt Muru seç dilər. Keyt Mur bu sahədə bir çox əsər lər qələmə alan və dünyada tanınmış alim idi. Onu Riyada dəvət edən müsəlman alim lər ona: «Quranın sənin sahənlə əlaqəli söylədikləri bunlardır. Bizə bu barədə nə deyə bilərsən? dedilər. «Ayələr tərcümə olundu. Tədqiqatını qurtardıqdan sonr a Mur, Quranda yazılanları oxuyub hey rətə gəldi və yazdığı dərs kitabındakı bəzi yerləri dəyişdirmək məcburiyyətində qaldı. O, 17 Qurandakı elmi kəşflərə əsaslanaraq «Biz doğulmadan əvvəl» (Before We are born) adlı kitabının ikinci çapında, embriologiya haqqındakı fəslə bəzi əlavələr elədi. Mur bir verilişdə çıxış edərkən isə belə deyirdi: «İnsan embriologiyası haqqında Quranın bəhs etdiyi xüsuslar 30 il əvvələ qədər bilinmirdi». Murun kliniki embriologiya haqqın dakı kitabı böyük səsküyə səbəb oldu. Bir qə zet müxbiri Mura: «Qurandakı embrion təsvi rini ərəblərin ta o dövrdən bildiyini deyə bilərik mi? Onlar bu məsələ haqqında bəzi ibtidai mə lumat lar əldə etmiş, insanları yararaq bə zi araşdırmalar aparmış ola bilərmi?» de yə soruşduqda Professor Mur ona gözdən qa çırdığı çox mühüm bir nöqtəni xatırlatdı. Belə ki, göstərilən bütün embrion slaydları mikroskop vasitəsiylə çəkilən şəkillər əsasında hazırlanmışdı. Mur daha sonra qeyd etdi ki, 14 əsr əvvəl 18 on lar bu mövzuda tədqiqat aparsalar belə embrionu görə bilməzdilər». Mikroskop isə 2 əsr əvvəl icad edilib. Deyək ki, 14 əsr əvvəl kimsə mikroskopu icad etmiş və embrionu kəşf etmişdir. Daha sonra bunu Muhammədə öyrətmiş və onu bu kəşfi ki ta bına qoymaq üçün razı salmışdır. Və bun dan sonra kəşfin sahibi mikroskopu yox etmiş və bu kəşfini əbədi sirr kimi özündə saxlamışdır. Buna inanmaq mümkündürmü? Belə bir şeyi söyləmək çox gülünc olar. «Bu məsələnin Quranda yazıldığını necə izah edə bilərsiniz» sualına isə Mur belə cavab vermişdir: «Bu Quran Allah tərəfindən en dirilən vəhydir». 6 Quranın bu gün elm tərəfindən təsdiq lənmiş yüzlərlə möcüzəsi var. Biz sa dəcə birini qeyd etdik. Bundan başqa dağlar, bal arısı, dəmirin kosmik mənşəli olması, dənizlərin su yunun birbirinə qarışmaması, 6 . Gari Miller, «Misilsiz möcüzə Quran» 19 barmaq izlərinin müxtəlifliyi və s. bir çox sahədə buna bənzər yüzlərlə möcüzəsi var. İstəyən bu mövzuda yazılmış müstəqil ki tab lara, sənədli filmlərə baxa bilər. Bütün bu elmi möcüzələr də təsdiq edir ki, Qu ran Allahın kitabıdır. Son dövrlər elm tə rəfindən təsdiqini tapmış bu faktların VII əsrdə Ərəbistan səhralarında, bədəvilərin yaşadığı bir cəmiyyətdə, ümmi (yazıb oxumaq bilməyən) bir insan tərəfindən bilinməsi müm kün deyil. Deməli, Quran Allahın kəla mıdır və biz suallarımızın ca vabını yalnız Qu ran da tapa bilərik. 20 Allah bizi niyə yaradıb? AllahTəala Qurani Kərimdə Mülk su rə sində belə buyurur:
7 Allah bizi öz əmr və qadağalarına nə qə dər riayət edib etməyəcəyimizi imtahan elə mək üçün yaradıb. Başqa bir ayədə isə AllahTəala belə buyurur:
8 7 . Mülk, 67/2. 8 . Zəriyət, 51/56. 21 Yaradanı tanımaq və ona ibadət etmək və yalnız ona bəndə olmaq. Çünki Allaha qul olan, bütün köləliklərdən qur tular, ona qul olmayan isə hər şeyin köləsi olar. İslamı təbliğ etmək üçün gedən sə habələrə «bizdən nə istəyirsiniz, bura nə üçün gəlmisiniz? deyə soruşanlara; «Biz sizi qula qul olmaqdan qurtarıb, Allaha qul olmağa çağırırıq» deyərdilər. Allahı tanımaq Bu aləm, maddədən yaradılmışdır. Yəni əvvəlcə yox ikən sonradan meydana gəl mişdir. Bunu bütün alimlər qəbul edir. Əvvəlcə yox ikən sonradan yaradılan hər şey məntiqi olaraq bir yaradıcının varlığına möhtacdır. Bu aləm də sonradan yaradıldığına görə, bir yaradana möhtacdır. Bu yaradan da AllahTəaladır. Hər hansı bir şeyi, misal üçün, bir masanı düşünək; masa əlbətdə özözünə masa şəklinə düşməmişdir.
22 Əvvəlcə balaca bir ağac idi, sonra ağac böyüdü. Böyüyərkən ağacın, gü nəşə, suya, qidaya ehtiyacı olduğunu bi lirik. Daha sonra bir insan tərəfindən kəsildi. Mişarda kəsildi. Mismarları vurularaq bir masa halına gətirildi. İndi, ən sadə bir masa öz özü nə düzəldilmədiyi halda üzərində növbə n öv canlılar olan kainat özözünə yaranarmı? Kainatı düşünək. Günəş sistemi səmada 12 milyard km məsafəni əhatə edir. Günəş özü kürə şəklində olub, dünyaya uzaqlığı isə 150 milyon kilometrdir. Günəş də eyni dünya kimi öz oxu ətrafında fırlanır. Günəşin mərkəzindəki istilik təxmini olaraq 20 milyon C 0 yə çatır. Bəs günəşin enerji qaynağı nədir? Günəşin özündəki enerjini tə min etmək üçün 1 stansiyanın saniyədə bir neçə milyard ton kömür yandırması la zımdır. Amma belə bir stansiya mövcud deyil. Günəş yaranandan bəri enerji itkisinə məruz qalma sı na rəğmən bu günə qədər sönməmişdir. Deməli, bunu söndürməyən
23 bir qüvvə var. Elmin be lə izahdan aciz qaldığı belə xariquladə bir ha disəni bir təsadüfə yaxud iradəsiz bir təbiətə bağ lamaq mümkündürmü? Üzərimizdəki bö yük bir lampa kimi olan günəşin varlığı, Allahın varlığına, sonsuz qüdrətinə qəti bir dəlil deyilmi? Dünyanın günəş ətrafında hə rəkəti biraz yavaşlasa, Günəşə yaxınlaşar və yanardıq. Sürətlənsə uzaqlaşar ve do nardıq. Dünyanın Günəşə olan uzaqlığı, mövcud canlı ların yaşama səbəblərindən sadəcə biridir. Digər planetlərdə dünyadakı həyata bənzər bir həyatın olmamasının səbəbi budur. Eyni şərtlər eyni nəticəyə səbəb olduğundan , dün ya daki şərtlər digər planetlərdə olmadığı üçün, dünyadakına bənzər bir həyat oralarda yoxdur. Dünyanın Günəşə olan uzaqlığını kim təyin edib? Dünyaya kim bu şəkli verib? Sonra dünyanın həm öz ətrafında, həm də Günəşin ətrafında dönməsini davam etdirən kimdir? Bu hərəkəti davam etdirən kimdir? Kainata
24 ibrətlə baxsaq bu cür saysız hesabsız mö cüzələrlə qarşılaşarıq. Bütün bunlar ağıl sahibləri üçün dəlildir ki, dünya öz özünə var olmayıb, onu yoxdan var edən bir yara dıcı var. O da Allahdır. İnsan bədənini düşünək. Dünyada təx minən 7 milyard insan var, bu 7 mil yard insanın barmaq izləri birbirinə bənzə məməkdədir. İn sanlıq neçə milyard artsa da yenə də birbirinə bənzəməyəcəkdir. İndi dü şün! Necə olur ki, milyardlarla insanın bar maq izləri birbirinə bən zəmir? Əgər sadəcə təsadüfdür desən gülünc vəziyyətə düşmüş olarsan. Bunun təsa düf olduğunu demək, ağılsızlıq deyilmi? Biraz ağlı olan insan, «Bunu ancaq Allah edər» de yər.
Daha əvvəldə də qeyd etdiyimiz kimi, ma dam bir yaradılan var, deməli onu bir yara dan var. O yaradan da Allahdır. Ya 25 radanı tanımaq üçün yaratdıqlarını dü şü nmək lazımdır. Kaina ta ibrət nəzəriylə baxan insan, möhtəşəm bir sənət əsəri görür. Ancaq əfsuslar olsun ki, bəzi insanlar sənət əsərini gördüyü halda sənətkarın olduğunu inkar edirlər. İnsan bədənindəki da
mar ların uzunluğu yer kürəsini 2,5 dəfə dövr etməyə yetir. Deməli, bu mükəmməl sistemi insan vücuduna yerləşdirən misilsiz bir qüd rət var. Bir damla spermanın içərisindəki mil yonlarla spermatozoiddən mayalanan sadəcə bir hüceyrədən insana həyat verən, onu ən gözəl bir surəttə yaradan qüdrət var. Üzərimizdə di rəksiz dayanan səma, dağlar, ağaclar, güllər, hər biri yaradanın varlığına dəlalət edir. Əgər kimsə, Allahın varlığını qəbul etdiyi halda niyə gözlə görülmədiyi nin hikmətini öyrənmək istəyirsə ona belə cavab verərik. Birincisi, bir şe yin gözlə görünməməsi onun var olmadığını gös tərmir. Çünki gözlərimizlə görmədiyimiz ancaq hər kəsin varlığını qəbul etdiyi bir 26 çox şey var. Bunun hikmətinə gəldikdə isə, Allah insanı imtahan etmək üçün ya ratmışdır. İn sanın yaradılış qayəsi Allaha ibadət etməklə, imtahan üçün göndərilmiş olmasıdır. Əgər, Allah gözlə görünsəydi, o zaman imtahanın mə na sı qalmazdı. Beləcə də Allahın əmrlərini ye rinə yetirənlərlə, yetirməyənlər bilinməzdi. Və AllahTəala QuraniKərimdə, müsəlmanlar haqqında: «Görmədikləri halda Allaha ina narlar” bu yurur. Əsas olan görmədən inan maq dır. Gör dükdən sonra hər kəs inanar... O zaman inanmağın bir dəyəri olmazdı. Bir yara dan olaraq Allahın varlığı inancı bir insanın qəl bi nə yerləşdikdən sonra bayaq verdiyimiz misal lar işiğında kainatı düşünək. Biz kainata ibrətlə baxsaq kainatda möhtəşəm nizam olduğunu görərik. Kainatda möhtəşəm bir nizam var. Bir işdə bir neçə idarəçinin olması həmin işin nizamını pozar. Kainatın idarəçisi olan 27 Allah təkdir. Bu Tövhid inancıdır. Allah yaradan, ruzi verən, hökm edən, sonsuz elm, güc, qüdrət sahibidir. Bütün gözəl isimlər ona aiddir və Allah bütün nöqsan sifətlərdən münəzzəhdir. «O, (hər şeyi) yaradan, yoxdan var edən, (hər şeyə) surət verən Allahdır. Ən gözəl ad lar (əsmayihüsna) ancaq Ona məxsusdur. Göy lərdə və yerdə nə varsa (hamısı) Onu təqdis edib şəninə təriflər deyər. O, yenilməz qüvvət sa hibi, hikmət sahibidir!». 9
qi olan Allahdır. Ondan başqa heç bir ilah yoxdur! Siz necə (aldanılıb haq dan) döndərilirsiniz? (Ondan necə dönürsü nüz?)». 10 9 . Həşr, 59/24. 10 . Ğafir, 40/62. 28 Ölüm gərçəyi «Hər bir kəs (hər bir canlı) ölümü da da caqdır». 11 İnsan həyatda yaşadığı müddətcə çox şey haqqında düşünür. Ev, iş, ailə, ətraf və s. Təbii ki, bunlar öz yerinə görə ciddi məsə lələrdir. Amma, inanan inanmayan hər kəsin qə bul etdiyi bir həqiqət var ki, insan onu dü şün mək istəmir və ya düşünməkdə çətinlik çəkir. Bu ölüm həqiqətidir. Ağız dadını qaçı ran, bütün ləzzətləri yox edən ölüm. Dünyada nə qədər çalışsan da, nə qə dər zəngin olsan da, nə qədər ailən və ətrafın böyük olsa da, dün ya ayaqlarının altına gəlsə də öləcəksən. Sa hib olduqların maddi şeylərin hamısı əlindən çıxa caq, cansız bə 11 . Ənbiya, 21/35. 29 dənin torpağa tapşırılacaq. Bir müddət son ra unudulacaqsan. Sonra unudulduğun be lə unudulacaq. AllahTəala Qaf surəsində belə buyurur:
ləcəkdir. (Ey insan!) Bu sənin qorxub qaç dığın (cürbə cür vasitələrlə canını qurtarmaq istədiyin) şey dir!». 12 Heç ölməyəcəkmiş kimi yaşadığın, dörd əl lə sarıldığın dünyadan ayrılacaqsan. Bütün sev diklərin də öləcək, səndən əvvəl və ya son ra, amma mütləq öləcəklər. Hər insanın öz həyatı haqda bitmək tükənmək bilməyən plan ları vardır: Universiteti bitirmək, iş sahibi olmaq, evlənmək, kimi. Amma bu planların gərçəkləşəcəyi dəqiq deyil. Buna qarşılıq olaraq ölüm isə dəqiq gərçəkləşə cək. Qəribədir ki, insan, olacağı dəqiq olmayan planlar haqda illərlə düşünər am 12 . Qaf, 50/19. 30 ma baş verəcəyi dəqiq olan ölüm haqqında heç bir şey düşünməz. AllahTəala Cümə surəsində belə buyu rur:
13 Ölüm hər yaşda gələ bilər. Heç kimin nə vaxt öləcəyi haqqında zəmanəti yoxdur. Xəstəliklər, meydana gələn fəlakətlər hər gün ölümə nə qə dər yaxın olduğumuzu gös tərmirmi? İnsana nə sihət olaraq ölümü düşünmək yetər. Həqiqətən hər gün həyat dan bir gün daha uzaqlaşır, qəbirə bir addım daha yaxınlaşırıq. Fərqində ol saq da olmasaq da hər gün müxtəlif ölüm 13. Cumuə, 62/8.
31 təhlükələri ilə qarşıqarşıya qalırıq. Allah Təala Vaqiə surəsində belə buyurur:
14 Ölümü düşünmək insana nəsihət ola raq yetər. Bəs ölümlə hər şey bitərmi yoxsa həqi qi həyatmı başlayar? Ölümdən sonrakı həyat Axirət Bizi yaradan Allah olduğu kimi, öl dürən də Allahdır. Amma təbii ki, Allah bi zi əbəs yerə yaratmayıb. Necə ki Allah, gözü müzün önündə hər qış təbiəti öldürür, yaz gələndə yenidən dirildir, eynən bunun 14. Vaqiə, 56/83-85.
32 kimi, ağaclardan, güllərdən daha dəyərli varlıq olaraq yaratdığı insanı da öldükdən sonra yenidən dirildəcək. Qəribədir ki, insan, təbiətin ölüb dirildiyini, torpağa düşən xırda bir meyvə toxumundan, bö yük, köklü, qollubudaqlı bir ağacın yaradıldı ğını gördüyü halda insanın öl dükdən sonra dirildiləcəyinə inanmaq istəmir. Axirəti in kar edir. Axirəti inkar etmək isə əs lində dünyanı inkar etmək deməkdir. Biz yara dan olan Allahın ədalətli olduğunu qəti ola raq bilirik. Ancaq bu dünyada çox vaxt əd a lətin təcəlli etmədiyinin zalımın za lım ki mi, məzlumun da məzlum kimi öldüyü nün şa hidi oluruq. Demək ki, ilahi ədalətin təcəlli edə cəyi bir məhkəməyə ehtiyac var. Bu isə o deməkdir ki, Allah öldükdən sonra bizi diril dib, yaşadığımız həyatın hesabını soruşacaq. AllahTəala Quranda axirət həqi qətini bizə dəfələrlə bildirmişdir. Allah Təala Vaqiə surəsində belə buyurur: 33 «Bəs (bətnlərə) axıtdığınız nütfəyə nə deyir siniz? Ondan (insan) yaradan siz siniz, yoxsa Biz?!». 15
ne cə gəl diyinizi) bilirsiniz. Elə isə (sizi yenidən di rilt məyə qadir olduğumuz ba rədə) heç dü şü nmürsünüz?!». 16 AllahTəala bu ayələrdə insanın ya radılışına diqqət çəkir və düşünməyə dəvət edir. Səni bir damla sperma içərisindəki mil yonlarla hüceyrədən mayalanan sadəcə bir hü ceyrədən yaradan Allah, öldürdük dən sonra tək rar diriltməyə qadir deyilmi?! Ölümdən sonra baş verəcək hadisələr Qu randa qısaca belə bildirilir. Allah qiyaməti qo pardacaq, bütün insanlar öləcək, dünya dağı dılacaq, ikinci dəfə sura üfürüldükdən 15 . Vaqiə, 56/5859. 16 . Vaqiə, 56/62. 34 sonra, insanlar yenidən dirildiləcək, haqq hesab baş layacaq və insanlar bu hesaba görə əbədi ola raq cənnətə və ya cəhənnəmə gedəcək. Bu hə qi qətləri tam anlamaq üçün Quranda yer alan qiyamət və axirətlə əlaqəli hissələri oxumaq la zımdır. Allahu Təala Qiyamət surəsində bu yurur: «Məgər insan elə güman edir ki, (qiya mət günü) onun sümüklərini bir yerə yı ğa bil məyəcəyik?! Bəli, Biz onun bar maqlarını da (barmaq sümüklərini də, barmaqlarının uc larını da) düzəltməyə qadirik! Lakin insan (bundan sonra da) önündəkini (qiyaməti) danmaq (pis işlər görmək) istəyər. Və (isteh za ilə): “Qiyamət günü nə vaxt olacaqdır?” – deyə soruşar. Göz (heyrətdən) bərələcəyi; Ay tutulacağı; Günəşlə ay birləşəcəyi (hər ikisi nin qərbdən çıxacağı, nurunun gedəcəyi) za man Məhz o gün insan: “Qaçıb can qurtar mağa yer haradadır?” 35 – deyəcəkdir. Xeyr, (o gün) heç bir sığınacaq olmayacaqdır! O gün (ey insan!) duracaq (pənah aparılacaq) yer ancaq Rəbbinin hüzurudur! O gün in sa na öncə etdiyi və sonraya qoyduğu nə var sa (sağlığında dünyada gördüyü işlər və öləndən sonra qoyub getdiyi yaxşı, pis nə varsa, hamısı) xəbər ve riləcəkdir! Xeyr, xeyr! Siz tez keçib ge dəni (fani dünyanı) sevirsiniz. Axirəti isə tərk edirsiniz. O gün neçəneçə üz l ər sevinib güləcək, Rəb lərinə baxacaqdır, O gün neçəneçə üz lər tutulub qaralacaq, (Sahiblərinin) bel sümüklərinin (dəhşətli bir əzabla) qırılacağını anlayacaqdır! Xeyr, (can) boğaza (körpücük sümüklərinə) gəlib yetişəcəyi, “(Onu bu bəladan) kim xilas edə bilər?” – deyiləcəyi, (Can üstə olan kimsə) ayrılıq də minin gəlib çatdığını anlayacağı, Və (ölüm qorxusundan) qıçı qıçına dolaşacağı zaman, Aparılacağı yer Rəbbinin hüzuru olacaqdır (ey insan)! 36 Beləliklə, o (kafir Əbu Cəhl) nə (Quranı) təsdiq etdi, nə də namaz qıldı. Am ma (Allah kəlamını) yalan saydı, (ondan) üz döndərdi. Sonra da özünü dartadarta ailə sinin yanına getdi. Vay sənin halına, vay! Ye nə də vay sənin halına, vay! Məgər insan elə güman edir ki, o, başlı başına (cəzasız) buraxılacaq?! Məgər o tökülən bir qətrə nüt fə deyildimi?! Sonra laxtalanmış qan oldu və (Allah) onu yaradıb surət verdi (in san şəklinə saldı). Sonra da ondan biri kişi, biri qa dın olmaqla iki cift (həmtay) yaratdı. Elə isə O Allah ölüləri diriltməyə qadir deyil dirmi?!». 17 AllahTəala Rum surəsində belə buyu rur: «(Ya Rəsulum!) Sən Allahın rəh mətinin (yağışının) əsərəlamətinə bax 17 . Qiyamə, 75/340. 37 ki, torpağı öldükdən sonra necə dirildir. Doğ rudan da, O, ölüləri dirildəndir. O (Allah) hər şeyə qadirdir!». 18
AllahTəala Quranda cənnət və cəhən nəmi bizə vəsfləriylə xəbər verir. Allah Təala Ənkəbut surəsində belə bu yurur:
Digər bir ayədə isə Rəbbimiz belə buyu rur:
18 . Rum, 30/50. 19 . Ənkəbut, 29/58. 38 isə cəhənnəmlikdirlər, onlar ora da (atəş içində) əbədi qalacaqlar». 20 AllahTəala QuraniKərimdə cənnət və cəhənnəm əhlinin xüsusiyyətlərini bizə bil di rir. Məaric surəsində Rəbbimiz belə buyurur:
20 . Bəqərə, 2/39. 39 sümükdən ayırır). Çağırır (o Cəhənnəm itaətdən) çıxanı, (imandan) üz döndərəni Və (maldövlət) yığıb saxlayanı! (Allahın payını verməyəni; acizə, yoxsula əl tutmayanı!) Həqiqətən, insan (sərvətə) çox həris (tamahkar və kəmhövsələ) ya radılmışdır! Ona bir pislik üz verdikdə fər yad qoparar. Ona bir xeyir nəsib olduqda isə xə sis olar. Namaz qılanlar istisnadır! O kəs lər ki, daim namaz qılarlar; O kəslər ki, onların mallarında müəyyən bir haqq (pay) vardır Dilənən və (hər şeydən) məhrum olan (lakin abrına qısılıb dilənməyən) kimsə üçün; O kəslər ki, haqqhesab gününü təsdiq edərlər; O kəslər ki, Rəbbinin əzabından qorxub tirtir əsərlər; Çünki onların Rəbbinin əza bından (bu əzabın kiməsə toxunubtoxun mayacağından) arxayın olmaq olmaz; O kəslər ki, ayıb yerlərini qoruyub saxlayarlar (zi na etməzlər); Övrətləri və cariyələri is tis na olmaqla. 40 (Onlarla yaxınlıq etməyə görə) əsla qınanmazlar; Bundan artığını is təyənlər isə həddi aşanlardır; O kəslər ki, əmanətə xəyanət etməz, verdikləri sö zü yerinə yetirərlər; O kəslər ki, düzgün şə ha dət verərlər və o kəslər ki, namazlarını (la yiqincə) hifz edərlər Məhz onlar cən nətlərdə ehtiram olunacaq (əzizlənəcək) kim sələrdir!». 21
AllahTəala Müddəssir surəsində, cənnət əh linin cəhənnəm əhlindən, cəhənnəmə girmə səbəblərini soruşacaqlarını və cə hənnəm əhli nin bu cür cavab verəcəyini bizə xəbər verir:
21 . Məaric, 70/1135. 41 deyəcəklər: “Biz na maz qılanlardan deyildik; Yoxsulu da yedirt məzdik; Batilə dalanlarla birlikdə biz də dalar dıq; Haqqhesab gününü yalan sa yardıq. Ölüm bizi haqlayana qədər (bu vəziyyətdə qaldıq)». 22 Axirətdə qurtulanlardan yəni cənnət əhlin dən olmaq iman etmək və saleh əməllər işləməklə mümkündür. İman nədir? İman haqqında qısaca bunları demək olar: İman, Allaha, Mələklərinə, Kitablarına, Peyğəmbərlərinə, Axirət gününə və Qədərə yəni xeyir və şərrin Allahdan olduğuna inanmaqdır. İman həmçinin Allah tərəfindən Hz. Muhammədə səllallahu aley hi və
22. Muddəssir, 74/40-47.
42 Bu əsasları qəbul edib, Allahın varlığını və birliyini və Hz. Muhammədin səllallahu
inanan və qəlbi ilə bunu təsdiq edib, dili ilə iqrar edən islama girmiş sayılır . Başqa ifadə ilə iman məhdud qabiliyyətlərlə yaradılan insanın əzəli və əbədi bir varlığa inanmasıdır. İman yalnız Allaha qul olmaqdır. Tək ilaha qulluq, insanı digər varlıqlara kölə olmaqdan qurtarır, insanı ucaldır. İman insanı qaranlıqlardan nura çıxarır:
«Allah (Ona) iman gətirənlərin dos tu dur, onları zülmətdən çıxarıb işığa tərəf yönəldər». 23 İman həyatı Allahın istədiyi istiqamətdə ya şamaqdır. AllahTəala Ənam surəsində be lə bu yurur: «De: «Mənim namazım da, ibadətim də, 23. Bəqərə, 2/257. 43 hə yatım və ölümüm də aləmlərin Rəbbi Allah üçündür!». 24 İman, insanı dünya həyatının fa ni liyinə aldanmağa qoymur, axirətin əbə diliyinə yö nəldir. Yəni iman edən insan dün yanın fani ol duğunu bilir və dünyanın ke çiciliyinə aldan mır, dünyada ağac altında dincəlib yoluna davam edən bir yolçu kimi «Allahım həqiqi həyat axirət həyatıdır» de yərək yaşayar. Bü tün yaxşılıqlar iman dan, bütün pisliklər də iman sızlıqdan qay naqlanır. Saleh əməllər İman bir iddiadır. İddianın isə is ba ta ehtiyacı var. İmanın isbatı isə saleh əməl lərlədir. Saleh əməllər imanın təbii nə ticəsidir. Başqa sözlə, Allahın əmr və qadağalarına riayət etməkdir. Saleh əməl lərin başında İslamın 5 şərti gəlir ki, bunlar «KəlmeyiŞəhadət gətirmək, gündə 5 vaxt 24 . Ənam, 6/162. 44 namaz qılmaq, Ramazanda 1 ay oruc tutmaq, imkanı olanların zəkat verməsi və Həcc ziyarətini yerinə yetirməsidir». İbadətlərin ən böyüyü namazdır. Müsəl man, günün mü xtəlif vaxtlarında, dünyaya daldı ğı anda, namaz vaxtı ilə Allah onu namaza, qa ranlıqlardan nura çağırır. Və mömin na maza durduğu zaman, axirət düşüncəsi beyninə hakim olur. Beləcə mömin ən azı gündə 5 dəfə dünyanın keçiciliyndən axirətin əbədiliyinə yönəlir. Namazın gün ərzində 5 vaxt olma hik mətlərindən birisi budur. Bunun xaricində də digər fərzlər və bütün xeyir əməllərə davam etmək. Həmçinin Allahın haram buyurduğu zina, içki, faiz, iftira, oğurluq kimi günahlardan da uzaq durmaq lazımdır. Əvvəldə də qeyd etdiyimiz kimi iman edib, saleh əməllər işləyənlər və bu hal üzrə ölənlər əbədi cənnət əhlidir. İnkar edənlər isə əbədi cəhənnəm əhlidir. 45 İnsanlıq tarixindən həqiqi iman örnəkləri İmanın dəyərini anlamaq üçün in sanlıq tarixindən həqiqi iman örnəklərini bilmək la zımdır. Qısaca bir neçə nümunə verək. Zalımlarından biri olan Fironun xanımı Asi
Qaş larını oynatması belə əmr etməsi üçün yetər li idi. Hz. Musanın əleyhissəlam də vətini qə bul etdi, Allah, qəlbinə iman yerləşdirdi. Əri fi ron xanımının iman etdiyini anlayınca, onu işgəncəylə, öldürməklə təhdid etdi. O, dinin dən dön mədi. Firon daha da hiddətləndi. Onu yerə yatırıb, əllərindən və ayaqlarından torpağa mismarlatdı. Asiyə qorxmadı. İllərlə krali ça olaraq yaşadığı sarayın həyətində işkən cə ilə öldürülərkən, etdiyi dua QuraniKəri min ayəsi oldu:
46 zöv cəsini (Asiyə bint Məzahimi) misal çəkdi. O zaman o: «Ey Rəbbim! Mənim üçün Öz dərgahında – Cənnətdə bir ev tik. Məni Fi rondan və onun əməlindən qurtar. Məni za lım qövmdən xilas et!» – demişdi». 25 Məşhur təfsir alimi İbn Kəsir bu ayənin təf sirində, bu ayətlə bağlı sahabədən və tabiindən gələn rəvayətləri zikr edərkən de yir ki: “ Firon Asiyəyə işgəncə edir, O isə səbr edirdi. Asiyə cənnətdəki evini gördü. Görüncə güldü. Bunun üzərinə Firon dedi ki: “Bunun dəliliyini görürsünüzmü, Biz ona işgəncə edirik, o isə gülür.” Allah onun ruhunu cənnətə qoymaq üzərə aldı. Allah ondan razı olsun.” Rasulullahın səllallahu aleyhi və səlləm sahabələrindən Amir ibn Fuheyra. Biri Maunə faciəsi zaman şəhid edilmişdir. Onu 25 . Təhrim, 66/11. 47 öldürən müşrik sonralar deyir ki: «Mən onu öldürmək üçün arxadan yaxınlaşıb nizəmi kürəyinə sapladım. O isə bu hal daykən: «Vallahi qazan dım!» deyirdi. Özözümə: «Nəyi qazandın ki?! Mən onu öldürmüş deyiləmmi?!» dedim. Şahid olduğum bu hadisə müsəlman olmağıma səbəb oldu». Sahabənin son nəfəsdəki iman həyəcanı, Allah üçün canını verməyin sevinci, onu öldürəni düşündürdü və iman et məyinə səbəb oldu. 26 Rasulullahın səllallahu aleyhi və səlləm saha bələrindən Sad ibn Rəbi. Uhud dö yüşündə şə hid edilmişdir. Ölmədən öncə yanındakı sa habəyə bu sözləri dedi: “ Val lahi gözləriniz qımıldadığı müddətcə, Pey ğəmbəri sallAllahu aleyhi vəsəlləm düş mənlərindən qorumayıb başına bir müsibət gəlməsinə səbəb olsanız, Allah qatında heç bir üzürnüz olmaz. Allahın Rə suluna de ki, 26 . İbn Hişam, SiratunNəbəviyyə. 48 Mən cənnətin qoxusunu hiss edirəm». 27
mək çiləri idilər. Firon onları, Musaya əleyhissəlam qarşı istifadə etdi. Böyük bir meydanda Allahın Peyğəmbəri ilə qarşılaşdılar. İstədikləri kimi olmadı, Pey ğəmbərin möcüzəsi qarşısın da məğlub ol dular. Sehrbazlar həqiqəti gördülər və: «Biz
Firon «Sizi bir ağaca asıb doğrayaram» deyə təhdid etdi, fikir vermədilər. Firon dediyi ni elədi, lakin onlar imandan dönmədilər. Sə hər sehrbaz idilər. Günorta isə şəhid olaraq Allaha qovuşdular. Çünkü haqqı görən kimi iman etdilər. Allah onların bu hallarını Quranda Əraf surəsində bizə belə xəbər verir:
27. İbn Hişam, SiratunNəbəviyyə. 49 binə Musanın və Harunun Rəbbinə!” Fi ron (onlara) dedi: Əlayağınızı çar paz kəs dirəcək, sonra isə hamınızı çar mıxa çək dirəcəyəm!” (Sehrbazlar) belə cavab ver dilər: “Şübhə yoxdur ki, biz Rəbbimizin hüzuruna dönəcəyik! (Bizi ölümlə qorxuda bilməzsən!) Sənin bizdən intiqam almağın isə ancaq Rəbbimizin möcüzələri gələn kimi bizim onlara iman gətirməyimizə görədir. Ey Rəbbimiz! Bi zə (bolluca) səbr əta et və bizi müsəlman olaraq öldür!». 28
Hz. Əli radiyallahu anh Rasulullahın
bələrindən biridir. Xilafəti illərində bir gün minbərə çıxıb xütbə oxuyarkən bunları söy lədi:
28 . Əraf, 7/120126. 50 «Ey Allahın qulları, ölümdən qur tu luş yoxdur. Əgər ona qarşı dursanız sizi yaxalayar, ondan qaçsanız belə arxanızdan gəlib sizi tutar. Qurtuluşa baxın, arxanızda sizi udmaq istəyən məzar var. Məzarın sizi sıxmasından qorxub tədbirinizi alın. Onun qaranlığına qarşı qorunun. Diqqət edin, məzar, ya cəhənnəm çuxurlarından bir çuxur, ya da cənnət bağçalarından bir bağçadır. Diqqət edin, məzar hər gün üç dəfə belə deyər: «Mən qaranlıq yurduyam, mən yalnızlıq yurduyam». Diqqət edin, bunun gerisində elə bir gün (qiyamət günü) var ki, o gündə uşaqlar yaşlanacaq, yaşlılar isə sərxoş olacaqlar. «Onu görəcəyi niz gün hər bir əmzikli qadın əmizdirdiyi uşa ğını unudar, hər bir hamilə qadın barihəmlini (vaxtından əvvəl) yerə qoyar (uşaq salar). İnsanları sərxoş görərsən, halbu ki on lar sərxoş deyillər. Ancaq Allahın əzabı çox şiddətlidir!». 29
29 . Həcc, 22/2. 51 Bunun da o tərəfində daha şiddətli bir yer var (cəhənnəm), oranın istiliyi dəhşətlidir. Dərinliyi çox, suyu irindir, gözətçisinin adı Malikdir ki, onda mərhəmət yoxdur». Hz. Əli sözlərinin bu yerində ağladı, ya nındakı müslümanlar da ağladılar. Son ra sözü nə belə davam elədi: «Diqqət edin, ondan o tərəfdə də cənnət var ki, genişliyi göylərlə yer ge nişliyi qədərdir. O, təqva sahibi kimsələr üçün hazırlanmışdır. Allah bizi və sizi təqva sahibi kimsələrdən eyləsin. Bizi və sizi o günün əzabdan qorusun». 30
İslam alimlərindən biri deyir ki: «Bir qəsəbədə hamının yalançı kimi tanıdığı birisi yaşasa, bir yerə çıxıb insanlara: «Ey insanlar bu dağın arxasından böyük bir 30 . İbn Kəsir, əlBidayə vənNihayə. 52 düşmən qoşunu qəsəbəyə hücum etmək üçün gəlir» desə, ya lançı olduğu üçün heç kəs ona inanmasa da, ye nə də hamı tədbirini alar. Ancaq qəribədir ki, Allah öz kitabında, iman etməyən insanlara əbədi əzab vəd edir, doğru sözlü Allahın Rəsu lu səllallahu aleyhi və səlləm bunu insanlara çatdırır, amma insanlar bu əzabı düşünüb təd bir almır, ölümü, qiyaməti, axirəti, cənnəti və cəhənnəmi düşünüb həyatını nizama salmır. Əf suslar olsun ki, ətrafımıza baxanda insanların ək səriyyətinin bu qəflətdə olduğunu, haqdan uzaq yaşadığını görürük. AllahTəala QuraniKərimdə bu həqiqətə bu cür işarə edir: «Əgər yer üzündə olanların çoxuna itaət et sən, onlar səni Allahın yolundan az dırarlar. Onlar ancaq zənnə uyar və ancaq yalan da nı şarlar!». 31 31 . Ənam, 6/116. 53 Qurtuluş yalnız imanda və islamda dır. İmanımızın hansı səviyyədə olduğuna nəzər salaq. Hz. Əliyə aid edilən bir söz var: «Mən Allahı, cənnəti, cəhənnəmi, mələkləri, cinləri yəni qeyb olaraq iman etdiyimiz nə varsa hamısını gözlərimlə görsəm, imanım zərrə artmaz. Yəni gözümlə görmüş kimi inanıram. Bax bu həqiqi imandır. Ölmədən öncə saleh əməllərin, xeyirli işlərin sayını artırmaq lazım dır. AllahTəala «Muminun» surəsində belə bu yurur: «Nəhayət, (müşriklərdən) birinin ölümü gə lib çatdığı zaman o belə deyər: “Ey Rəbbim! Mə ni geri (dünyaya) qaytar! Bəlkə, (indiyə qədər) zay etdiyim ömrüm müqabilində yax şı bir iş görüm! (Yaxud, bu günə qədər tərk etdiyim imana qayıdıb saleh bir əməl edim!) Xeyr, bu onun dediyi boş (faydasız) bir sözdür». 32 32 . Muminun, 23/99100. 54 Bu ayələrdə Rəbbimiz, bir inkarçının ölüm anında dünyaya təkrar dönmək üçün yal varacağını bildirir. Amma dönüş yoxdur. Ölmədən əvvəl iman edib saleh əməllər işlə mək lazımdır. Qurtuluş yolu yalnız budur. Bütün bu hə qiqətləri daha yaxşı anlamaq üçün Quranı, Kainatı oxumaq, düşünmək və təfəkkür et mək lazımdır. İman etdiyini iddia etdiyi halda, həqiqi imanı anlamayan, həyatını və ölümünü düşünməyən, ömrünü Allahın istədiyi istiqa mətdə yaşamayan insanlara, Rəbbimizin Nisa surəsi 136cı ayəsindəki bir əmrini bir daha xatırladaq:
55 İstifadə edilən Ədəbiyyat QuraniKərim məalı Z. Bünyadov və V. Məmmədəliyev (İpəkyolu Nəşriyyatı) «Gencliyin imanını sorularla çaldılar» Emine Şenlikoğlu (Mektub Yayınları) «Təfəkkür» Osman Nuri Topbaş (İpəkyolu Nəşiriyyatı) Misilsiz Möcüzə Quran – Gary Miller (İpək Yolu nəşriyyatı) Muhamməd Mustafa – Osman Nuri Topbaş (İpək Yolu nəşriyyatı) Son Nəfəs – Osman Nuri Topbaş (İpək Yolu nəşriyyatı) İşi Vaktinden Çok Olanlar 3, 4 cildlər – Nureddin Yıldız (Tahlil yayınları) ƏlBidayə vənNihayə Ebulfida İbni Kesir EdDemaşki (elektron versiya )
56 «Muhtasar İbni Kesir Tefsiri Tercumesi» Muhammed Ali EsSabuni (Yasin Yayın Evi) 57 58 59 60 61 62 Yüklə 191,69 Kb. Dostları ilə paylaş:
|