##book id=498//book name= Ümumi kimya // ##fk=103//ks=01//fn=498// sumalltest= 299

##num= 9// level= 1// sumtest=20 // name= Kimyəvi rabitə haqqında klassik nəzəriyyələr. Valent rabitə nəzəriyyəsi. Molekulyar orbit metodu. //

1. Kimyəvi rabitə və valentliyin elektron nəzəriyyəsi hansı nəzəriyyə əsa -

sında yaranmışdır?

A) koordinasiya nəzəriyyəsi

B) Bor nəzəriyyəsi

C) valent rabitələri nəzəriyyəsi

D) qravitasiya nəzəriyyəsi

E) elektrokimyəvi nəzəriyyə

2. Kovalent rabitə yaranarkən atomların hansı səviyyəsinin orbitalları qa -

panır?

A) yalnız daxildə yerləşən səviyyələrin

B) valent səviyyələri və daxildə yerləşən səviyyələrin

C) atomlardan birinin valent səviyyəsi, digərinin daxildə yerləşən səviyyələrinin

D) yalnız valent elektron səviyyələrinin

E) atomlardan birinin valent səviyyəsi, digərinin xarici səviyyədə yerləşən boş orbitalları

3. Atomlar arasında kovalent rabitə hansı halda yarana bilər?

A) valent elektron səviyyələri yarıya qədər dolduqda

B) yalnız orbitalların qapanan hissələrinin dalğa funksiyalarının işarələri

müxtəlif olduqda

C) yalnız orbitalların qapanan hissələrinin dalğa funksiyalarının işarələri

uyğun olduqda

D) valent elektron səviyyələri elektronlarla tam dolduqda

E) atomdan valent səviyyələrində boş orbitallar olduqda

4. Valent rabitələri nəzəriyyəsinə görə normal halda kimyəvi elementin.

valentlyi aşağıda verilənlərdən hansına görə təyin olunur

A) qrupun nömrəsi

B) valent elektron səviyyələri elektronlarla tam dolduqda

C) valent təbəqəsində olan elektronların sayı

D) qoşalaşmamış valent elektronlarının sayı

E) valent təbəqəsində elektron cütlərinin sayı

5. Hansı sırada yalnız kimyəvi rabitənin yaranmasında mərkəzi atomun sp³

hibrid orbitalları iştirak edən molekullar verilmişdir?

A) CCl₄, CH₄, SiF₄, AlCl₃

B) BF₃, AlCl₃, SiF₄, CH₄

C) CH₄, CF₄, CCl₄, SiF₄

D) CCl₄, CH₄, BF₃, AlCl₃

E) CF₄, CCl₄, CH₄, BF₃

6. Hibridləşmə nəzəriyyəsinə görə verilənlərdən hansı doğrudur?

A) hibridləşmə prosesində orbitalların forması dəyişmir

B) hibridləşmə prosesində orbitalların forması dəyişir

C) hibrid orbitalların enerjisi müxtəlif olur

D) hibridləşmə prosesində orbitalların sayı dəyişir

E) hibrid orbitalların istiqaməti eyni olur

7. yalnız  - rabitələr olan molekulları seçin.

1 - H₂O, HJ

2 - N₂, C₂H₄

3 - H₂S, CH₄

4 - C₂H₂, N₂O₅

5 - CH₂O, C₆H₆

6 - C₂H₆, H₂

A) 3, 5, 6

B) 1, 2, 3

C) 2, 3, 4

D) 4, 5, 6

E) 1, 3, 6

8.  - rabitələri olan molekulları seçin.

1 - N₂, C₂H₄

2 - H₂O, HJ

3 - H₂S, CH₄

4 - C₂H₂, N₂O₅

5 - C₂H₆, H₂

6 - CH₂O, C₆H₆

A) 2, 3, 4

B) 1, 2, 3

C) 1, 4, 6

D) 4, 5, 6

E) 3, 5, 6

9. Valent rabitələri nəzəriyyəsinin izah edə bilmədiyi molekulları seçin.

1 - O₂

2 - B₂H₆

3 - H₂ ⁺

4 - CH₄

5 - CO

6 - Cl₂

A) 2, 3, 4

B) 1, 2, 3

C) 1, 4, 5

D) 1, 2, 5

E) 3, 4, 5

10. kovalent rabitənin əlamətlərini seçin.

1 - rabitənin üzunluğu

2 - rabitənin enerjisi

3 - rabitənin

4 - rabitənin sayı

5 - rabitənin istiqaməti

6 - rabitənin delokallaşması

A) 4, 5, 6

B) 3, 4, 5

C) 1, 2, 5

D) 1, 4, 6

E) 2, 3, 5

11. Kimyəvi elementlərin atomlarının dövri dəyişən xassələrini seçin

1 - elektromənfilik

2 - bərklik

3 - sıxlıq

4 - ionlaşma enerjisi

5 - istilik keçiriciliyi

6 - atom radiusu

A) 2, 3, 4

B) 1, 2, 3

C) 1, 4, 6

D) 4, 5, 6

E) 3, 5, 6

12. Yalnız bəsit maddələrin dövri dəyişən xassələrini seçin.

1 - bərklik

2 - elektromənfilik

3 - sıxlıq

4 - ionlaşma enerjisi

5 - atom radiusu

6 - istilik keçiriciliyi

A) 4, 5, 6

B) 1, 2, 3

C) 2, 3, 4

D) 1, 3, 6

E) 3, 5, 6

13. sp² , sp³ , d²sp³ hibridləşmələrdə əmələ gələn molekullar və onların həndsi quruluşları hansı cavablarda ardıcıl verilmişdir?

1 - BF₃ , üçbucaq

2 - [Cr(CN) ₆]^{3 -} , okttaedr

3 - CCl₄, tetraedr

4 - BF₃ , üçbucaq

5 - [Cr(CN) ₆]^{3 -} , okttaedr

6 - CCl₄, tetraedr

A) 2, 4, 6

B) 1, 2, 3

C) 1, 3, 5

D) 3, 4, 5

E) 4, 5, 6

14. Atomlar arasında siqma, pi və delta rabitələr hansı cavablarda ardıcıl xarakterzə olunmuşdur?

1 - rabitə oxundan bir qovşaq müstəvisi keçən kimyəvi rabitə

2 - ox simmetriyasına malik olan kimyəvi rabitə

3 - rabitə oxundan iki qovşaq müstəvisi keçən kimyəvi rabitə

4 - rabitə oxundan bir qovşaq müstəvisi keçən kimyəvi rabitə

5 - ox simmetriyasına malik olan kimyəvi rabitə

6 - rabitə oxundan iki qovşaq müstəvisi keçən kimyəvi rabitə

A) 1, 2, 3

B) 2, 4, 6

C) 2, 3, 4

D) 4, 5, 6

E) 3, 5, 6

15. Aşağıda verilən molekullarda rabitə bucağınım qiymətinin azalması hansı cavablarda ardıcıl verilmişdir?

1 - MgH₂

2 - CCl₄

3 - BF₃

4 - MgH₂

5 - CCl₄

6 - BF₃

A) 3, 5, 6

B) 1, 2, 3

C) 2, 3, 4

D) 4, 5, 6

E) 1, 3, 5

16. sp , sp² və sp³ hibrid orbitalların iştirakı ilə əmələ gələn molekullar hansı cavabda ardıcıl verilmişdir?

1 - BF₃, BCl₃, AlF₃

2 - BeH₂, C₂H₂, MgCl₂

3 - CH₄, CF₄, CCl₄

4 - BF₃, BCl₃, AlF₃

5 - BeH₂, C₂H₂, MgCl₂

6 - CH₄, CF₄, CCl₄

A) 2, 3, 4

B) 1, 2, 3

C) 2, 4, 6

D) 4, 5, 6

E) 3, 5, 6

17. Valent rabitələri nəzəriyyəsinə görə kimyəvi rabitənin yaranmasında orbitalların qapanması ilə siqma - , pi - və delta - rabitələri arasında uyğunluğu müəyyən edin.

І - orbitalların qapanması

ІІ - siqma rabitə

ІІІ - pi rabitə

ІV - delta rabitə

1 - atom orbitallarının fəzada ölçüsü kifayət qədər olmalıdır

2 - rabitə oxundan bir qovşaq müstəvisi keçən kimyəvi rabitə

3 - qapanan orbitalların enerjisi bir - birindən kəskin fərqlənməməlidir

4 - rabitə ətrafında sərbəst fırlanması mümkün deyil

5 - ox simmetriyasına malik olduğuna görə atomlardan birinin rabitə xətti ətrafında dönməsi hər hansı dəyişiklik yaratmır

6 - d - orbitallarının iki ləçəyinin qapanmasından əmələ gəlir

7 - əmələ gələrkən elektronların dalğa funksiyaları nüvləri birləşdirən düz xətt oyunca qapanır

8 - rabitə xəttindən iki qovşaq müstəvisi keçən kimyəvi rabitə

9 - ox simmetriyasına malik olur

10 - d - orbitallarının ləçəklərinin dördünün də qapanmasından əmələ gəlir

11 - rabitəyaradan orbitallar molekulda rabitə oxuna münasibətdə eyni simmetriyaya malik olmalıdır

12 - iki qovşaq müstəvisi olan d - orbitalları əmələ gətirir

A) I - 1, 4, 9; II - , 2, 9, 10; III - 4, 9, 11; IV - 5, 7, 8

B) I - 1, 5, 9; II - , 2, 4, 11; III - 1, 2, 11; IV - 7, 3, 10

C) I - 3, 4, 9; II - , 2, 9, 10; III - 4, 8, 11; IV - 7, 9, 12

D) I - 1, 3, 11; II - 5, 7, 9; III - 2, 4, 6; IV - 8, 10, 12

E) I - 1, 7, 9; II - , 2, 9, 10; III - 4, 10, 11; IV - 7, 8, 10

18. Valent rabitələri nəzəriyyəsnin müddəaları ilə H₂ molekulunun əmələ gəlməsində elektronun dalğa funksiyası, simmetrik və antisimmetrik funksiyalar arasında uyğunluğu müəyyən edin.

І - Valent rabitələri nəzəriyyəsi

ІІ - dalğa funksiyası

ІІІ - simmetrik funksiya

ІV - antisimmetrik funksiya

1 - ѱ ₊ - simmetrik funksiyadır

2 - iki atom arasında birqat kovalemt rabitəni ümymiləşmiş elektron cütü əmələ gətirir

3 - ektronların koordinatları dəyişdikdə işarəsi dəyişmir

4 - kimyəvi rabitə yalnız orbitalların qapanan hissələrinin dalğa funksiyalarının işarələri uyğun olduqda yarana bilər

5 - elektronlar antiparalel yerləşirlər

6 - ѱ² - nın qiyməti böyük olan sahədə elektronun olma ehtimalı çox, kiçik olan sahədə isə az olur

7 - ѱ _- - antisimmetrik funksiyadır

8 - dalğa funksiyasının kvadratı (ѱ²) elektronun fəzanın müəyyən nöqtəsində olma ehtimalını xarakterizə edir

9 - ektronların koordinatları dəyişdikdə işarəsi dəyişir

10 - ѱ² - nın qiyməti həmişə müsbətdir

11 - elektronlar antiparalel spinlidir

12 - elektronların dalğa funksiyalarının qapanması nəticəsində qarşılıqlı təsirlə olan atomlar arasında elektron sıxlığı artır

A) I - 1, 5, 9; II - , 2, 4, 11; III - 1, 2, 11; IV - 7, 3, 10

B) I - 2, 4, 12; II - 6, 8, 10; III - 1, 3, 5; IV - 7, 9, 11.

C) I - 3, 4, 9; II - , 2, 9, 10; III - 4, 8, 11; IV - 7, 9, 12

D) I - 1, 4, 9; II - , 2, 9, 10; III - 4, 9, 11; IV - 5, 7, 8

E) I - 1, 7, 9; II - , 2, 9, 10; III - 4, 10, 11; IV - 7, 8, 10

19. Aşağıda verilən birləşmələrdə hibridləşmələrin növü , hibridləşmədə iştirk edən orbitallar və həndəsi quruluşlar arasında uyğunluğu müəyyən edin.

I - CO₂

II - AlF₃

III - SiF₄

IV - SF₆

1 - sp

2 - bir s və bir p

3 - sp²

4 - bir s və iki p

5 - sp³d²

6 - bir s, üç p və iki d

7 - sp³

8 - bi s və üç p

9 - xətti

10 - üçbucaq

11 - tetraedr

12 - oktaedr

A) I - 1, 5, 9; II - , 2, 4, 10; III - 4, 2, 11; IV - 7, 3, 12

B) I - 1, 2, 9; II - 3, 4, 10; III - 7, 8, 11 IV - 5, 6, 12

C) I - 1, 3, 9; II - , 2, 4, 10; III - 4, 8, 11; IV - 7, 9, 12

D) I - 1, 4, 9; II - , 1, 2, 10; III - 4, 9, 11; IV - 3, 4, 12

E) I - 1, 7, 9; II - , 2, 8, 10; III - 4, 10, 11; IV - 6, 8, 9

20. Molekul orbitalları nəzəriyyəsinin müddəaları ilə ikinci dövrün ikiatomlu eyninüvəli molekullarının əmələ gəlməsi arasında uyğunluğu müəyyən edin.

I - B₂

II - C₂

III - N₂

IV - O₂

1 - molekulunda iki qoşalaşmamış elektron rabitıyaradan (π2p_y) ¹(π2p_z) ¹ orbitalarda yerləşir

2 - molekulda iki π - və bir σ - rabitə əmələ gəlir

3 - rabitə enerjisi dövrün əvvəlinlə yerləşən litiumun molekulu ilə müqayisıdə artır

4 - rabitələrin sayı üçə bərabərdir

5 - molekulda qoşalaşmış elektronlar yoxdur

6 - davamlılığına görə ikinci dövr elementlərinin ikiatomlu molekulları sırasında birinci yerdə durur

7 - rabitələrin sayı birə bərabərdir

8 - iki tək elekttron rabitəzəiflədən (π^*2p_y) ¹(π^*2p_z) ¹ molekul orbitallarında yerləşir

9 - rabitənin sayı ikiyə bərabərdir

10 - rabitənin uzunluğu artır

11 - molekul yalnız yüksək temperaturda mövcud olur

12 - rabitənin enerjisi azalır

A) I - 3, 7, 9; II - , 2, 8, 10; III - 4, 5, 12; IV - 6, 8, 10

B) I - 1, 4, 9; II - , 2, 4, 10; III - 4, 2, 11; IV - 7, 3, 12

C) I - 2, 3, 9; II - , 2, 7, 8; III - 4, 8, 11; IV - 4, 9, 12

D) I - 1, 3, 8; II - , 2, 7, 10; III - 4, 10, 11; IV - 3, 8, 11

E) I - 1, 3, 7; II - 5, 9, 11; III - 2, 4, 6; IV - 8, 10, 12