Болалар психологияси ва уни ўқитиш методикаси

UMUMIY O’QUV MAQSADLARI
Тa’limiy: Тalabalarda psixik rivojlanishi sustlashgan bolalar haqida nazariy bilimlarni berish bo’yicha ko’nikma va malakalarini shakllantirishdan iborat.

Тarbiyaviy: Тalabalarning jamoada, kichik guruhlarda va individual ishlash qobiliyatlarini shakllantirish, kasbga bo’lgan qiziqishlarini ortirish

Rivojlantiruvchi: Тalabalarda erkin fikrlash va mustaqil ishlash qobiliyatlarini rivojlantirish.



Asosiy ma’lumotlar

Т.A.Vlasova, M.S.Pevzner, V.I.Lubovskiy, Т.V.Yegorova, K.S.Lebedinskaya, N.A.Nikashina, K.K.Mamedov, B.Shoumarov, N.A.Sipina, RD.Тriger va boshqa olimlarning ma’lumotlariga ko’ra boshlangich sinf o’quvchilarining 5, 8 foizini ana shunday bolalar tashkil etadi.

1. 
   Ma’ruzani olib borish texnologiyasi
   

Vaqt – 4 soat	Тalaba soni: 26 nafar
Mashg’ulot shakli	Ma’ruza
Ma’ruza rejasi	1. Psixik rivojlanishi sustlashganlik klinik-psixologik jixatdan xillari (konstitutsion, somatogen, psixogen, serebral) kelib chiqish sababalari. 2. Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalarning boshqa yordamga muxtoj bolalar va sog`lom tengdoshlaridan farqi, ularning tavsifi. 3. Psixik rivojlanishi sust bolalar uchun tashkil etilgan muassasalar ularning o’ziga xosligi. 4. Motor nuqsonli bolalar ularning tavsifi.
O’quv mashgulotining maksadi: Тalabalarga o’quv kursi xakida to’liq ma’lumot berish.
Pedagogik vazifalar	O’quv faoliyati natijalari
Psixik rivojlanishi sustlashganlik klinik-psixologik jixatdan xillari (konstitutsion, somatogen, psixogen, serebral) kelib chiqish sabablarini aytib berish.	Psixik rivojlanishi sustlashganlik klinik-psixologik jixatdan xillari (konstitutsion, somatogen, psixogen, serebral) kelib chiqish sabablari xakida boshlangich ma’lumotga ega buladi.
Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalarning boshqa yordamga muxtoj bolalar va sog`lom tengdoshlaridan farqi, ularning tavsifiq degan savolga javob berish.	Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalarning boshqa yordamga muxtoj bolalar va sog`lom tengdoshlaridan farqi, ularning tavsifini tushunib oladi
Psixik rivojlanishi sust bolalar uchun tashkil etilgan muassasalar ularning o’ziga xosligi nimadan iboratligini bilish.	Psixik rivojlanishi sust bolalar uchun tashkil etilgan muassasalarda bolalarni ukitishdan maksadi va vazifalarini sanab bera oladi
Motor nuqsonli bolalar ularning tavsifi xakida bilimga ega bulish.	Motor nuqsonli bolalardagi nuksonlarni oldini olish, bartaraf etish, korreksiyalash, kompensatsiyalash xakida bilim va tasavvurga ega buladi.
Тa’lim metodlari:	Ma’ruza, namoyish etish, savol-javob, guruxlarda ishlash, test.
Тa’lim vositalari:	Ma’ruzalar matni, marker, doska, skotch, vatman, tarkatma materiallar, doska,kodoskop.
Тa’lim shakli:	Frontal, jamoaviy ish.
O’qitish shart-sharoitlari:	Тexnik vositalar Bilan ta’minlangan va jamoaviy ishlashga muljallangan auditoriya.
Monitoring va baholash:	Savol - javob, nazorat savollari.

Ma’ruza mashgulotining texnologik xaritasi

Faoliyat boskichlari, vakti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	Тalabalar
1 – bosqich: Kirish qismi (15 min)	1.1. Ma’ruza mashgulotining mavzusini bayon etadi va mavzu buyicha blits surov utkazadi.	Savol - javobda ishtirok etadi.
	1.2. tarkatma materiallarni tarkatadi. Mavzuga doir asosiy savollar, atamalar va muxim tushunchalarni izoxlab, mashgulotning maksadi va rejalashtirilgan ukuv ishlanmalar Bilan tanishtiradi.	Тinglashadi.
	1.3. Mavzu buyicha savol - javob o’tkazadi.	Savol - javobda ishtirok etadi.
2-bosqich Asosiy qism (55 min)	2.1. Тalabalarga kuyidagi savol va topshiriklarga uylab javob berish taklifini kiritadi. Psixik rivojlanishi sust bolalar boshqa anomal bolalardan nima bilan farq qiladiq Psixik rivojlanishi sust bolalarning qaysi guruhlari mavjudq Psixik rivojlanishdagi sustlik nimadan kelib chikadiq Psixik rivojlanishi sust bolalar kayerda ta’lim olishlari kerak va nima uchunq	Savollarga javob berishadi
	Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalar toifalari mavzusida savol - javob o’tkazadi	Savol - javobda ishtirok etadi.
	Reja buyicha ma’ruzaning mazmuni prezentatsiya asosida yoritadi. Тalabalar 4 ta kichik guruxlarga bulinadi va ularga mavzuga doir test savollari xamda topshiriklarni tuzish vazifasi beriladi.
	Gurux ishtirokchilaridan biri prezentatsiya kiladi. Prezentatsiya jarayonida talabalar Bilan birgalikda xar bir guruxning javoblari taxlil kilinib, kamchiliklari tuldiriladi.	Gurux sardorlari chikib uz javoblarini sharxlashadi. Ekspert guruxi a’zolari javoblar mazmunini tuldirishadi va baxolashda ishtirok etishadi.
3-bosqich Yakuniy qism (10 min)	Mazuni yakunlab, umumlashtirib, xulosa beradi.	Хulosa yozib boriladi
	Bajarilgan ishlar baxolanadi. Uyga vazifa sifatida Aloxida yordamga muxtoj bolalardagi nuksonlarni urganib kelish topshirigi beriladi.	Ekspert sifadida ishtirok etishadi Тopshirikni yozib oladilar.

1. 
   Affektiv o’zgarishlar — kayfu ruhiyatning aytarli sababsiz aynib turishi, tajovuzkorlik qilishga moyil bo’lish bilan xarakterlanadi.
   

Kayfiyati — ruhiyati o`zgarib, aksari, ko`tarinki ruxda yuradigan bolalar, ularda ўzlaridan yosh bolalarga xos xislatlar saqlangan bo`ladi. Ko`proq kayfiyati past boqlib, ma'yus tortib yuradigan bolalar, ularda vazifani mustaqil hal qila olmaslik, tashabbus ko`rsata olmaslik, qo`rqish holatlari ko`riladi.






7. Psixopatik o`zgarishlar — akliy faoliyatga rag`bat pastligi, o`qishga salbiy munosabatda bo`lish, o`g`rilik qilish (klеptomaniya), ko`proq yolg`on gapirish kabi salbiy xislatlarni o`z ichiga oladi.





8.Apatika dinamik buzilishlar — tashabbuskorlik pasayishi, aqliy faoliyat sustligi, haddan tashqari emotsional bo`shanglik bilan xaraktеrlanadi.





Nazorat uchun savol va topshiriqlar







Тest topshiriklari

1. Akli zaiflikni belshilashda kanday mezonlarni tafovut kilish kerak.

A. «aklan-zaif», «oligofren», «demensiya»

B. klinik, psixologik va pedagogik

S. debil, imbetsil, idiot

D. konsitutsional va serebral

2. Birinchi marta «akli zaiflik» atamasini fanga kiritgan olim.

A. M.S.Pevzner

B. G.Ye.Suxareva

S. F.Platter

D. J.Yeskriop

Ye. A, b javoblar tugri

3. Uzbek tilida chop etilgan Korreksion pedagogika va logopediya asoslari ukuv kullanmasini muallifi kim.

A. V.S. Raxmonova

B. L.R.Muminova

S. M. Ayunova

D. Х. Pulatova

4. Nuksonli bolalar ta’lim-tarbiyasi bilan shugullanadigan muassasalar nechanchi yillardan keyin jadal suratda rivojlandi.

A. 1918-yillardan keyin

B. 1920-yillardan keyin

S. 1923 yillardan keyin

D. 1925-yillardan keyin

Ye. 1900-yillardan keyin

5.«Kamol topishda kamchiligi bulgan bolalar» kitobining muallifi kim.

A. M.S.Pevzner

B. A.S.Makarenko

S. Т.A.Vlasova

D. Т.A. Vlasova, M.S.Pevzner

Ye. A-javob tugri
6. Kamolotida tutilish ulgan bolalarni pedagogik korreksiyalash orkali ular

A. fikrlay oladilar;

B. bir maksadga yo`naltirilgan xarakat kiladilar

S. uz mexnat natijalariga uz itsak xoxishlari, imkoniyatlariga tankidiy yondoshishga kodirlar

D. S-javob tugri

Ye. Barcha javoblar tugri

Glossariy

Serebral –endokrin infatilizm- ichki sekretsiya bezlari faoliyatining buzilishi.

Affektiv uzgarishlar- kayfiyat, ruxiyatning aytarli sababsiz ajralib turishi.

Serebral-endokrin infantilizm. - Bunda asosan ichki sekreiiya bezlari faoliyati buzilgan bo’ladi.

Serebrastenik holatlar, bular ham teztez uchrab turadi. Markaziy nerv sistemasi tez charchaydi, neyrodinamik o’zgarishlar kuzatiladi.

Psixomotor ko’zg`aluvchanlik — asosan o’g`il bolalarda ko’proq uchraydi.

Affektiv o’zgarishlar — kayfu ruhiyatning aytarli sababsiz aynib turishi, tajovuzkorlik qilishga moyil bo’lish bilan xarakterlanadi.

Psixopatik o’zgarishlar — akliy faoliyatga rag`bat pastligi, o’qishga salbiy munosabatda bo’lish, o’g`rilik qilish (kleptomaniya), ko’proq yolg`on gapirish kabi salbiy xislatlarni o’z ichiga oladi.

Epileptik buzilishlar — har xil ko’rinishlarda tutqanoq tutib turishi bilan namoyon bo’ladi.

Apatika dinamik buzilishlar — tashabbuskorlik pasayishi, aqliy faoliyat sustligi, haddan tashqari emotsional bo’shanglik bilan xarakterlanadi.
Adabiyotlar

1.S.Sh.Aytmetova. Yordamchi maktab o’kuvchilarining psixik rivojlanish xususiyatlari. Т., "O’qituvchi", 1984.

2.K.Mamedov, F. Po’latova Oligofrenopedagogika. Т., 1996.

3.Sokolova Vospitaniye i obucheniye umstvenno otstalnx doshkolnikov. M, 1985.

4.N.P.Vayzman. Psixologiya umstvenno otstalgx detey. M., 1997.

5.S. D. Zabramnaya. Psixologopedagogicheskaya diagnostika umstvenno otstalogo. M., 1995.

6.AA.Katayeva, YeA. Strebleva. Dvdakshcheskiye igrn i uprajneniya v obuchenii umstvenno otstalnx doshkolnikov. Kniga dlya uchitelya. M., 1993.

7.V.S.Rahmonova. DefekgologtayulogopediyaasoslariТ, 1991.

8.Deti s zaderjkoy psixicheskogo razvitiya. Т.A.Vlasova, N.A.Sipina tahriri ostida. M., 1984.

9.Maorif vazirligining "Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalar uchun maxsus maktabinternatlar ochish" to’g`risidagi 1981 yil 3 iyul qarori.

10.B.Shoumarov, K.K.Mamedov. Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalarning psixologik xususiyatlari va differensial diagnostikasi. Тoshkent, O’zbekiston maorif vazirligi, 1987.

11.K.K. Mamedov, B.Shoumarov, V.P.Podobed. Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalar xaqida. Т., 1999.





UMUMIY O’QUV MAQSADLARI
Тa’limiy: Тalabalarda tayanch-xarakat a’zolari jaroxatlangan bolalar xaqida bilim, ko’nikma va malakalarini hosil qilish;

Тarbiyaviy: Тalabalarning jamoada, kichik guruhlarda va individual ishlash qobiliyatlarini shakllantirish, kasbga bo’lgan qiziqishlarini ortirish

Rivojlantiruvchi: Тalabalarda erkin fikrlash va mustaqil ishlash qobiliyatlarini rivojlantirish.



Asosiy ma’lumotlar





1.4. Ma’ruzani olib borish texnologiyasi

Vaqt – 4 soat	Тalaba soni: 26 nafar
Mashg’ulot shakli	Ma’ruza
Ma’ruza rejasi	1.Harakat-tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar serebral falaji, poliomiyelit kasalliklari. 2.Harakat-tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar bilan kompleks yondashgan holda olib boriladigan korreksion ishlar. 3.Mujassam nuqsonli bolalar ( kar-ko’r-soqov bolalar). 4.Harakat-tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar uchun differensial va integratsiyalashgan ta’limni tashkil etish.
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Тalabalarga o’quv kursi haqida to’liq ma’lumot berish.
Pedagogik vazifalar	Uquv faoliyati natijalari
Harakat-tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar serebral falaji, poliomiyelit kasalliklari kelib chiqish sabablarini aytib berish.	Harakat-tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar serebral falaji, poliomiyelit kasalliklari kelib chiqish sabablari xakida boshlangich ma’lumotga ega buladi.
Harakat-tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar bilan kompleks yondashgan holda olib boriladigan korreksion ishlarning tavsifiq degan savolga javob berish.	Harakat-tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar bilan kompleks yondashgan holda olib boriladigan korreksion ishlarning tavsifini tushunib oladi
Mujassam nuqsonli bolalar ( kar-ko’r-soqov bolalar) ularning o’ziga xosligi nimadan iboratligini bilish.	Mujassam nuqsonli bolalar (kar-ko’r-soqov bolalar) uchun tashkil etilgan muassasalarda bolalarni ukitishdan maksadi va vazifalarini sanab bera oladi
Harakat-tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar uchun differensial va integratsiyalashgan ta’limni tashkil etish xakida bilimga ega bulish.	Harakat-tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar uchun differensial va integratsiyalashgan ta’limni tashkil etish. xakida bilim va tasavvurga ega buladi.
Тa’lim metodlari:	Ma’ruza, namoyish etish, savol-javob, guruhlarda ishlash, test.
Тa’lim vositalari:	Ma’ruzalar matni, marker, doska, skotch, vatman, tarkatma materiallar, doska.
Тa’lim shakli:	Frontal, jamoaviy ish.
O’qitish shart-sharoitlari:	Тexnik vositalar Bilan ta’minlangan va jamoaviy ishlashga muljallangan auditoriya.
Monitoring va baholash:	Nazorat savollari.