Bilig 49. sayı



Yüklə 3,45 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/90
tarix18.06.2018
ölçüsü3,45 Kb.
#49338
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   90

bilig
Bahar / 2009, sayı 49 
 
14 
Salonun duvarları,  İtalyan ressam Antonio Fornari’nin Mekke ve Medine 
betimlemeleri ile bezenmiştir. Ayrıca  İtalyan sanatçı N. Lanzoni’nin 57 cm 
çapında yassı bir mermer levha üzerine mozaik tekniğinde yaptığı Sultan 
Abdülmecid’in tuğrası da burada asılmıştır (Lethaby-Swainson 1894: 148, 
Mango 1962: 15-16).
8
 Levhada, yeşil tessera’lardan oluşan tuğra, altın yaldız 
zemin üzerinde yer alır.
9
  
Hünkâr mahfili’nin III. Ahmed Çeşmesi karşısındaki giriş kapısı üzerinde de 
Abdülmecid’in tuğrası bulunur. Tuğranın altındaki imzasız ve tarihsiz bir 
yazıt, 1849’da Hattat Kazasker Mustafa İzzet Efendi tarafından yazılmıştır 
(Akgündüz vd. 2005: 516).  
Caminin avlusu içinde, avlu kapısının doğusunda ve yapının güneybatısında 
bir muvakkithane (vakit odası) inşa edilmeye başlanır, caminin onarımı biti-
rildikten sonra yapımı tamamlanır (Eyice 1983: 15-24).
10
 İnşaatın müteahhidi 
Mısırlı Yani Kalfa’dır (Akgündüz vd. 2005: 516-517). Muvakkithane kare 
planlı, orta bölümü yüksek bir sekizgen kasnak üzerinde küçük bir kubbe ile 
kasnağın çevresinde kalan yan bölümlerin üzeri geniş eğimli çatı ile örtülmüş-
tür. Yapının güneyi caddeye bakan dış cephedir (Resim 8). Güney ve batı 
cephelerin duvar örgüsünde kesme taş kullanılmıştır. Güney, batı ve kuzey 
cephelerde üç pencere, simetrik ve eşit aralıklarla yerleştirilmiştir. Kuzey ve 
doğu cepheler ile kubbe kasnağı  sıvalıdır. Kasnakta dik eksenlerde olmak 
üzere dört pencere açıklığı, küçük ve alçı  şebekelidir. Yapıya giriş, kuzey 
cephedeki kemerli bir kapı ile sağlanır. Kapının ve pencerelerin mermer çer-
çeveleri ile pencerelerdeki demir şebekeler, II. Ampir biçemindedir. Pencere-
lerin tümü beşik kemerlidir. Yapının saçak hattı ve kasnaktan kubbeye geçiş, 
silmelerle vurgulanmıştır.  
Muvakkithanenin içinde merkezde kubbe kasnağının altında, ince mermer 
sütunlarla desteklenen bir bölümde sütunların üzerinde küçükDor sütun 
başlıkları birbirine yarım daire kemerlerle bağlanır. Kemer aralarındaki ince 
pilasterler arasında kalan kemer yüzeyleri, kabartma girlandlar, asma yaprak-
ları ve üzüm salkımlarıyla bezenmiştir. Yapının zemini mermer döşenmiştir. 
Bugün muvakkithanede, sütunlar arasına bölmeler yerleştirilmiştir ve müze-
nin arşiv ofisi olarak kullanılmaktadır. Merkezde bulunan sabit mermer kai-
deli yuvarlak masanın dışında, döneminden kalan mobilya yoktur. A. Akar, 
muvakkithane içinde bulunan “London Prior” marka, Türk işi çerçeveli bir 
saatin işler durumda olup kullanıldığını belirtmiştir. Ancak günümüzde saat 
yerinde yoktur (Akar 1971: 281, 286-287).
11
 


Doğan, Sultan Abdülmecid Dönemi'nde İstanbul - Ayasofya Camii'ndeki Onarımlar 
 
15 
 
Resim 8: Muvakkithane, güney cephe (S. Doğan Arşivi) 
Bugün Ayasofya Külliyesine ait I. Mahmud Kütüphanesi okuma salonunda 
iki saat ile Kütüphane’nin kitap hazinesinde bir saat bulunmaktadır. Bu saat-
lerin Muvakkithane’ye ait olup olmadıkları tespit edilememiştir (Akgündüz 
vd. 2005: 772, 774). 
5. Yeni Bezemeler: Fossati kardeşler, onarım  çalışmaları kapsamında, 
Ayasofya Camii’nin içinde yeni bezemelere de yer vermiştir. Apsiste, Osman-
lı Döneminde alçı  şebeke ve vitrayla kapatılan, üçü altta, üçü üstte olmak 
üzere toplam altı pencereden üçünün camlarını, adı saptanamayan bir Türk 
usta yeniden hazırlamıştır (Mango 1962: 15).
12
 
Kubbeyi taşıyan büyük payeler üzerine, galeri katı seviyesinde, sekiz büyük 
kaligrafi levhaları asılır (Mango 1962: 15, Kumbaracılar 1970: 74). Levhalar 
üzerindeki hatları, Kazasker Mustafa İzzet Efendi, 1849 (H. 1265)’da yazmış-
tır.
13
 Yeşil renkli levhaların üzerinde altın yaldızla yazılmış “Allah”, “Muham-
med”, “Ebu Bekir”, “Ömer”, “Osman”, “Ali”, “Hasan” ve “Hüseyin”in adla-
rı okunmaktadır (Resim 9). Mustafa İzzet Efendi’nin küçük boyutlarda yazdığı 
hatlar, öğrencileri  Şefik Bey ve Ali Efendi tarafından kareleme yöntemiyle 
büyütülmüştür. Dairesel levhalar caminin içine asıldıktan sonra, altın varaklar 
halindeki yazılar, levhalar üzerine yerleştirilir.  Bahriye (Deniz Kuvvetleri) 
marangozhanesinde yaptırılan levhalar, parçalardan oluşmaktadır. Levhala-
rın çapı yaklaşık 7.50 m, hattat imzası ise 1.75 x 0.95 m boyutlarında, yazı-
larda kullanılan kalem ağzı genişliği 0.35 m’dir (Kumbaracılar 1970: 74). 
Levhaların yapımında nakkaş başı Abdullah Efendi başkanlığında Osman, 
Mehmet, Bekir, Arap Said ve Mısırlı lakabı ile kayıtlı nakkaşların emeği geç-


bilig
Bahar / 2009, sayı 49 
 
16 
miştir. Levhaların kenar kabartmalarını da Dimitri ve Andon adlı sanatçılar 
hazırlamıştır (Akgündüz vd. 2005: 510). Ayasofya’nın müzeye dönüştürül-
mesinden sonra indirilerek kuzey yan nefte korunan levhalar, 1948 yılında 
tekrar yerlerine asılmıştır.
14
 
Kaligrafi levhalarıyla aynı zamanda kubbenin merkezine de bir madalyon 
içinde Kur’an’dan bir ayet yazılmıştır. Yeşil bir zemin üzerinde Mustafa İzzet 
Efendi’nin altın yaldızlı yazısı, Kuran’ın 24. Âyeti’nin 35. Sûresi’ni içerir 
(Akgündüz vd. 2005: 505).
15
 
 
Resim 9: Halife Ebubekir yazılı levha (S. Doğan Arşivi) 
Buna göre burada
“Bismillahirrahmanirrahim. Allah göklerin ve yeryüzünün nurudur.  
Işık onun kendisidir; camdan giren ya da sabah yıldızının saçtığı ya da  
yanan kordan yayılan değil.” denilmektedir. 
Bezemelerine göre Fatih Dönemine tarihlenen ancak Fatih’ten sonra pek çok 
değişiklik geçiren mihrap, 16. yüzyıla ait III. Murat Döneminde yapılan min-
ber, müezzin mahfilleri ve vaaz kürsüsü onarımlar sırasında yaldızlanır. Bu 
çalışmalarda mermer zemin üzerine altın yaldız boya ile yapılan bezemeler 
arasında, II. Ampir biçeminde palmet motifleri de izlenir (Mango 1962: 15, 
Akgündüz vd. 2005: 315, 370-375).
16
 
6. Yeni Donatılar: Onarımlar sırasında caminin aydınlatma elemanları da 
yenilenir. Yapı, orta nefte kubbeden aşağıya sarkan ve ayrıca galeride sütun-
lar arasında yer alan kandillerle donatılır. Kandiller, 19. yüzyıl Viktorya bi-


Yüklə 3,45 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   90




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə