Bəxtiyar tuncay



Yüklə 0,83 Mb.
səhifə4/14
tarix14.12.2017
ölçüsü0,83 Mb.
#15624
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14

abra ~ (-ma; -mağa; -ğпı; -dnq, -dı, -dıx, -dınqız; -r; abrıyırmen; ğanı; -ğaysen, -ğay, -ğaylar; -max) fel.– həyatda saxlamaq, bəlalardan qorumaq, ölümdən və ya hər hansı bir bədbəxtə hadisədən qorumaq, xilas etmək, nizamlamaq, tənzimləmək, körpəni bürümək, xəstəyə yardm etmək və s: Bol, menim Tenqrim, yardimçım da övü işançnınq – abramaga meni (Məz. 30/31: 3). Ey Tanrm, Sənə pənah gətirirəm! Heç vaxt məni xəcalətdə qoyma, Ədalətinlə məni xilas et!

abralmaxsiz f. sif. – emal edilməmiş, hamarlanmamış, nizamlanmamış, qulluq edilməmiş, diqqət yetirilməmiş, toxunulmamış, insane əli dəyməmiş və s: abralmxasız, evet, xalır da ne türlü ki edi. Bəli, insan əli dəyməmiş (şey) necə idisə, eləcə də qalır.

Abram Bax: Abraham

abramax Bax: abra ~

abran ~ (-mağa; -ıyım; -ıyırmen; -ğaymen) // abron ~ (-ıyın) fel. – geyinib–keçinmək, bəznib-düzənmək, özünə sığal vermək, təhlükədən kənar durmaq, xilas olunmaq, qorunmaq və s: Abrağın meni qavdan ki, batmağaymen, abranğaymen körəlməsizlərimdən menim da terənlikindən suvlarnınq köp (Məz 68/69: 15). Məni qurtar, bataqlığa batmayım, qoy düşmənlərimdən, dərin sulardan xilas olum. Qoy sellər məni aparmasın, dərinlik məni udmasın, quyu üstümdə ağzını yummasın. Atasın külüp edi, ol ki, abronmıyın yatıp edi Atasının geyimnədən (çılpaq) yatdığını görüb güldü. Bu cümlə “Bibliya”ya daxil olan “Yaradılış” (Yar. 9: 20-22) kitabından götürülüb. Burada söhbət Həzrət Nuhun (ə) şərab içərək keflənməsindən, çılpaq halda yuxuya getməsindən, Hamın onu bu vəziyyətdə görüb gülməsindən və bu barədə o biri qardaşlarna danışmasından gedir.

abranmax fel. – xilas olmaq, qurtulmaq, xilas, qurtuluş: yazıxlılarğa boldu xaytmxa da abranmax eski duşmandan. Günahlardan geri dönməyə, əski düşməndən qurtulmağa nail oldu.

abravuçı Bax: abrovuçı

abril ism. (lat. april, yun. aprilos) – apel. Yulian təqviminə görə ilin 4-cü, baharın 2-ci ayı: abrilninq birində. Aprelin 1-də.

abron ~ Bax: abran ~

abrov f. i. - himayə, qoruma, keşik, qaravul > abrov yeri – qaravul, keşikçi məntəqəsi, gözətçi qülləsi: Abrov yeri, haran da azbar-çetəni yoxtur. Nə keşikçi məntəqəsi, nə bir tövlə, nə də daldalanmaq üçün hər hansı bir qapalı yer yoxdur.

abrovuçı ~ (-m) ism. - meyidi dəfnə hazırlayan şəxs. Xristian “mürdəşir”i. Məcazi mənada isə “hami”, “himayədar” anlamları verir: Men yarlı da tilençimen, Tenqri sağışla meni, boluşuçım da abrovuçım menim da sen, Tenqrim menim, keçikməgin (Məz. 39/40: 18). Mən kasıb və dilənçiyəm, məni düşün, ey Tanrı, yardımçım və himayədarım ol, Tanrım mənim, gecikmə. Boldu menim abrovuçım da övü işançımnınq, kününə tarlıxımnınq menim, boluşuçım menim (Məz. 58/59: 17). O mənim himayədarım və pənah yerim, çətin günlərimdə köməkçim idi. Sensen abrovuçım, hörmətləməxim menim, Biy (Məz. 58/59: 12). Səncən himayədarım, Sənə sayğılıyam, Bəy (Rəbbim).

abs (-ğa, -nı) ism. (lat. abbess) – orta əsrlər kimyagərlərinin istifadə etdikləri xüsusi eliksir: absnı çelig bilə tuz suv içinə bişirmə. Eliksiri dəmir filizi ilə duzlu suda qaynatmaq.

abu əvz. – bu, bax bu, bu isə. “A” (o) və “bu” əvəzliklərindin birləşməsindən yaranmış işarə əvəzliyi: Abu anınq üçün ki, aşıra muxanat tayfadır da çıdovsuz. Bu onun üçün belə idi ki, bu tayfa aşırı dərəcədə zəif və dözümsüz idi.

acamilik Bax: acəmilik

acəl ism. (< əcəl azər. < ər.) - əcəl: Oğlan kensi acəli bilə öldü. Oğlan öz əcəli ilə öldü.

acəm ism. – əcəm. Qafqaz albanları bu adla öz həmvətənləri olan müsəlman Azərbaycan türklərini çağırırdılar. Bu kəlmə XVl əsrdən etibarən “acəm xızılbaş” (əcəm qızılbaş) formasında, yenə də bizə şamilən işlədilmişdir: Bir acəm xalı xızıl da sarı..., igi xalılar. Bir qrmz əcəm (Azərbaycan) xalısı və ...sarı xalı, yaxşı xalılar.

acəmi (-mi, -sen) ism. (< ər.) – 1. əcəmi, ərəb olmayan, qeyri-ərəb (KFT) 2. biliksiz, savadsız, bacarıqsız, kəmsavad, təcrübəsiz (İN): Biliksiz; kensin aldıx ol acəmi xailindən, kensin vixovat ettix. Biz onu qəbul edəndə hələ çox biliksiz idi, biz onu tərbiyə etdik. E, igit, bizni acəmi mi tutıyırsen? Kensinq mi acəmisen? Ay gənc, bizi kəmsavadmı sanrsan? Bəlkə, elə özün savadsızsan?

acəmilik (-tən, -imə, -imdən) ism. (ər.) - əcəmilik, savadsızlıq, biliksizlik, təcrübəsizlik: Yığı yoluxur kişilər bermə hakimlikkə, anııq üçün acəmiliktən ta övrənməməxindən hakimninq ya biliksiz bermaxından hakimlikni kişini öldürgəy. Çox vaxt insanları şəfa üçün həkimlərə göstərmək lazım gəlir. Bəzən həkimin biliksizliyi və kəmsavadlğı ucundan insanlar ölür (məhv olur). Zera esliliki bilə Tenqrininq tanımadı dünya eslilik bilə Tenqrini, biyəndi Tenqri acəmilik bilə karozel etmax bilə xutxarmağa inanğanlarnı (l Коr1: 21). Çünki Tanrının müdrikliyi ilə dünya Tanrnı tanımadı, Tanrı mərhəmət edərək, inananları öz kəlamları ilə cəhalətdən qurtardı.Oy-vay ulu acəmilikima! Cahilliyimə görə mənə yazıqlar olsun!

acdaha (-dır; -nınq, -ğa, -nı, -dan; -lar, -larnınq) // acdağa (-nı) açdaha (-nı), // ajdaha (-nınq; -lar) ism. (<əjdaha azər. < fars.) - əjdaha. Ağzından od püskürən, insan və heyvanları udan, qanadlı, nəhəng, ilanabənzər bir mifik heyvan. Nağıllarda bəzən üç başlı və ya yeddi başlı təsvir edilir: Acdaha, xaysı üçün Jop aytıyır. Əyyubun (ə) haqqında danışdığı əjdaha. Sen toxtattınq xuvatınq bilə seninq tenqizni, sen uvattnq başın acdahalarnınq üstnə suvlarnınq (Məz. 73/74: 13). Sən öz qüvvətnlə dənizi durdurdun, sən əjdahaların başlarını sularda qopardın. Yürəklənmaxi acdahalarnınq çaxırı alarninq. (Qan. 32: 33). Əjdahaların qəzəbi onların şərabıdır. Bu tenqiz ulu da avlax, bundadır sürkəlgənlər, xaysı ki yoxtur səni kazanlarnınq, ulu-ulu da uvax bunda, da kemilər də barırlar, acdaha, xaysı ki yarattınq oynama anınq bilə (Məz. 103/104: 25, 26). Böyük, dərin dənizlərin var, orada da saysız məxluqlar – Həm kiçik, həm də böyük canlılar qaynaşar. Oradan gəmilər keçir, yaratdığın əjdaha sularda oynayır. Acdahalar türlü-türlü da köplər. Cürəbəcür əjdahalar, özü də çoxdurlar. Bax: lu.

acder Bax: acdaha

Acder x. ism. – əjdaha bürcü. Göyün şimal yarımkürəsində yerləşən bürclərdən birinin adı: Acder köktəgi. Göydəki əjdaha.

acımax Bax: açımax

acızlan ~ (-ıp) fel. (< aciz azər. < ər.).- aciz olmaq, aciz qalmaq, aciz duruma düşmək. Bacarmaz hala gəlmək, son dərəcə zəif düşmək: Yiqla da barma dostunq övinə, kirip çıxma: sonqra acızlanıp sökər də seni. Dost evinə şikayətə getmə, nə girmə, nə də çıxma, sonda aciz qalıb söyər səni.

l (-tır, -nı, -ta, -tan, -lar, -larnınq, -larnınqdır, -larğa, -larnı) ism. – ac, oruclu, arıq, acgöz: Aç, aş yeməgən ya oruç. Acdır, ya yemək yeməyib, ya da oruc tutub (Mat. 15: 32). 9Ki toydurdu canların açlarnınq da canların küsənçlərninq tolu etti yaxşılıx bilə... 36Sığındırdı kendində açlarnı, da yasadılar şahar turmaxlarına kendilərininq (Məz. 106/107: 9 və 36). 9Çünki O, susuzlara doyunca su verər, acları bol nemətlərlə bəslər... 36Oranı verər ki, aclar məskən salsınlar, yaşamaq üçün özlərinə şəhər qursunlar. Cəhtliktə da emgəktə, cknuцiunda köp kez, açta, susamış, oruçta köp kez, sovuxta, yalanqaçlıxta (2 Kor. 11: 27). Zəhmət və əmək çəkdim, dəfələrlə yuxusuz qaldım. Aclığın, susuzluğun dadını gördüm. Çox vaxt yemək, soyuqda paltar tapmadım. ...Da xaysi aç bolur, daxaysi esirik (1Кор11 :21). ...Və biri ac qalır, o birisi isə sərxoş olur. Xarnımz açtır. Biz acıq. Bardır yarım ötmək, anı da sanqa beriyim, yoxesa bermən, zera açtan ölərmen. Məndə yarım dənə çörək var. Onu sənə verərdim, amma vermərəm, çünki acından ölərəm.

ll ~ (-ma, -mağa, -mama, -ıyım, -kın, -sın, -ınqız, -tım, -tnq, -tı, -tılar, -madım, -madı, -madılar, -ıpsen, -armen, -arsen, -ar, -arsiz, -arlar, -mandır, -mas, -masbiz, -ıyırmen, -ıyır, -ıyrlar, -ıy edi, -qaymen, -qaysen, -qay, -qaybiz, -mağay, -qay edi, -sa, -sanq, -sar, -qan, -max, -maxnnq, maxqa, -maxtan, -ıp) fel. – açmaq: Yoxesə men – neçik xulaxsız, işitməs edim ki, işitməs, neçik tilsiz, xaysı ki (heç) açmas ağzin kendininq (Məz 37/38: 14). Mən bir kar kimi eşitmirəm, dilsiz-ağızsız bir lal kimiyəm. Dilsiz-cavabsız bir lal-kar kimiyəm. …Açmağay ağzın kensininq üstümə menim (Məz 68/69: 16). ...Öz ağzını üstümə açmasın.

lll ~ Bax: saş ~

açdaha Bax: acdaha

açi Bax: açı

açilik (-ninq, -tan, -im, -i, -indən) ism. – acılıq, turşu, köpüklülük, zəhər: Ayax xoluna Eyəmizninq, çağir tolu, buzulmağan, zadasız tolturğan da aşaxlatır bundan bunqar. Həlbət, çöprəsi, açiliki anınq heç tügənməs da içkəylər anı barça yazıxlıları yerdəgi (Пс74/75: 9). Rəbbimiz əlində bir cam tutub, onu turşməzə, köpüklənən şərabla doldurub. Şərabından töküb yer üzünün bütün günahkarlarna paylayacaq, onlar da şərabı dibinə qədər içib-qurtaracaq.

açı (-nı; -sından) sif. – acı, şor, duzlu, turş: Bilməs misiz ki, azğına açı xamur barça neməni açıtır? Arıtınqız keri eski xamurnu ki, bolğaysız yəngi yaratılğan, ne türlü ki, siz açıtmağan, zera bayramımız bizim soyuldu, Krisdos (l Kor. 5: 6, 7). Biməmisiniz ki, azacıq acı xəmir (maya) hər şeyi acıdır? Əski xəmirləri ardın (təmizləyin) ki, acı qatılmamış xəmir kimi yenidən yaradılmış olaq, çünki (Pasxa) bayramımız bizim (İsa) Məsihdir. “Barsanq övünqə seninq, acı körgüz yüzünqnü anqar”, – barıp eri açı yüzü bilə övünə, yedi aşnı da yalan yuxuğa kirdi. “Evə gedəndə onlara üz-gözünü turşut (özünü narazı göstər)” – (bu məsləhətə qulaq asan qadının) əri evə gəlib üz-gözünü turşutdu və özünü yalandan yuxuluğa vurdu.

açı ~ (-ğay, -ğanınqnı, -max) fel.– acı çəkmək, qəm-qüssə içində olmaq, kədərlənmək, nalə etmək, acıqlanmaq.

açığ l ~ (-ım, -acımnınq) // açıx ism. – acı, üzüntü, kədər.Oşta eminlikkə xaytti açığım menim (Çıx. 38: 17). Budur, kədərim əminliklə əvəz olundu.

açığ ll Bax: açıx

açığ lll ~ Bax: açıx ~

ığlan ~ (-ma, -ıyırmen, -qan) // açxlan ~ (-dı) fel. – acıqlanmaq, acğı tutmaq, hiddətlənmək: Acığlanıyırmen, mırmıldayırmen… (Məs. 29: 12). Acqlanram, mırıldanıram…

ığlanmax fel. – 1. zərhərlənmək; 2. acıqlanmaq, hirslənmək, hiddətlənmək, qəzəblənmək: Açığlanma üsnə açığlanmax. Hiddət üstünə hiddət.

ığlat ~ (-tı, -tılar, -ıyırmen, -qan) fel. lcbari forma. – acıqlandırmaq: Açığlatıyırmen, hayıfsunıyırmen. Acıqlandırıram, heyifslənirəm (sonra da peşiman oluram). Yarğulağın alarnı, Tenqri ki, tüştülər sağışlarından, yürəklərninq kendilərninq köp dinsizliklərinə körə alarnınq keri et alarnı ki, açığlattılar, açıttılar Seni (Məz. 5: 11). Ey Tanrı, onları təqsirkar çıxar, çünki pis niyyətlərə düşüüblər. Onları ürəklərindəki saysız küfrlərinə görə qov, çünki əleyhinə çıxaraq Səni acıqlandırdılar. Öçəşləttilər meni yat ayaxları bilə kendilərininq da qurkları bilə kendilərininq acığlattılar meni... Onalar öz yad badələri ilə məni qıcıqlandıraraq, əsəbiləşdirdilər.

ığlatuçı f. i. – qıcıqlandrıcı, əsəb verici: Cins yaman da açığlatuçi cins, xaysı ki tüzətmədi yürəkin kendininq da toxtatmadı Tenqrigə canın kendininq // Millət yaman da açılatuçı millət ki, toğru etmədi yürəkin kensininq da toxtatmadı Tenqridə canın kensininq (Məz. 77/78: 8). Onlar dikbaş, qıcıq yaradan bir millət (cins) idilər. Ürəkləri Tanrıya dönük, könülləri vəfasız idi.

açığlı ~ // açıxlı ~ (-larnı) sif. – 1.əzablı, əzabverici, üzücü; 2. acıqlı, hiddətli, qəzəbli: Tenqri sığındırır bir yergə bilə övdə da çıxarır kensininq, ol turlu açığlılarnı ki, tiniptirlər kerezmanlarda (Məz. 67/68: 7). Tanrı kimsəsizlərə ev qurur, əsirləri firavanlığa çıxarır, acığına tuş gələnlər isə quru yurdda yaşayır. Sen açğlı bağından ölümnünq açtınq inamlılarğa köktəki xanlıxnı. Sən inananları ölümün acıqlı pəncəsindən qurtarıb onlara göydəki xanlığının qapılarını açdın. Sen sonqğuda xurban bu tendə soyuldunq xaç üsnə açığlı xıyınınq bilə bizgə xutxarılmax üçün. Sən sonda bizləri qurtarmaq (xilas etmək) naminə öz bədənini qurban verərək, dözülməz acılarla (əzablarla) xaç üstündə soyuldun.

açığlıx ~ (-ndan) ism. – bəla, fəryad, məyusluq, pərişanlıq, əzab: Anq açığlıx bilə toğulğan yaşlarınqnı seninq. Məyusluqdan (pərişanlıqdan) doğulan göz yaşlarını yadına sal. Berkəyt meni açğlxndan eski duşmannıq. Əski düşmənin əzabına qarşı mənə güc ver (məni bərkit).

açıx Bax: aç l

açıx l ~ (-men, -tır, -tırlar, -nınq, -qa, -nı, -lar) sif – 1. açıq. Qapalı olmayan, örtülü olmayan: Ağızları açıx tamaxlarına dirə da ağızlarından çıxıyır otlu sasımş xurtlar. Ağızları mədələrinə qədər açıqdır və ağızlarından iylənmiş odlu qirdlar çıxır. 2. örtüksüz. Üstü örtülü olmayan, damı olmayan: Açıx başı bilə. Örtüksüz başı ilə. 3. geniş, vüsətli, açıqlıq, heç bir tərəfdən məhdud olmayan yer: Kim ki sözlər yazıx sınqarı üçün, anı açıx yergə sürgəy edim (Məz. 100/101: 5). Kim ki, şər-böhtan ataraq günaha batsa, onu açıq yerə sürgün edərəm.4. sərbəst, maneəsiz Heç bir şeylə məhdud olmayan: Ağızlarımız bizim açıxtır sizgə xarşı, Qornaçılar da yürəkimiz bizim çeşilgən (ll Kor. 6: 11). Ey Korinflilər, sizinlə açıq danışırıq və ürəyimizi sizə açmışıq. Çağır fərahlatır, sarı yağ açıx etər, ötmək toxtatır adamnınq yürəkin (Məz. 103/104: 15). Çaxır ürəyi xoşhal edir, sarı yağ (zeytun yağı) üzləri güldürür çörək adamın ürəyinə toxtaqlıq verər. 5. buludsuz, aydın, təmiz; 6. Rəngi tünd olmayan; 7. müdafiəsiz, hücuma məruz qala bilən: Açıx xoymax. Müdafiəsiz qoymaq. 8. çılpaq, üryan, örtüsüz; 9.hamı üçün sərbəst olan. Gizli olmayan: Çağır fərahlatır, sarı yağ açıx etər, ötmək toxtatır adamnınq yürəkin (Məz. 103/104: 15). Çaxır ürəyi xoşhal edir, sarı yağ (zeytun yağı) üzləri güldürür çörək adamın ürəyinə toxtaqlıq (taqət) verər.10. səmimilik: Xaytıp açıxmen hər sahat (ll Kor. 5: 6). Buna görə hər zaman (sizlərə) açığam (səmimiyəm). 9. aydın, aşkar: Surb qoys açıx avaz bilə cuvap berdi törəçigə (ll Kor. 7: 16). Müqəddəs bakirə (Məryəm) hakimə aydın bir səslə cavab verdi. Ber, Biy, oyaxlıx esimə menim da saxtlıx barça boğunlarıma, açıx es bilə da oyax sağış bilə tınğaymen. Ey Bəy (Rəbb), ağlıma oyaqlıq və bütün bədən üzvlərimə sayıqlıq ver, aydın ağıl və oyaq düşüncələrlə dincəlim.Bolsun seninq sadağanq yapux da Atanq seninq ki köriyir yapux, tölövün etər sanqa açıx (Мat. 6: 4). Belə ki verdiyin sədəqə gizli qalsın. Gizlində olanı görən Atan səni açıq-aşkar mükafatlandıracaq.

açıx ll ~ (-sınlar, -tılar, -sam, -sarlar, -qan, -qanlarğa) fel. – acımaq, aclıq hiss etmk, ac olmaq: Xaytsınlar keçədən, açıxsınlar neçik itlər da yürüsünlər şəhər çövrəsinə (Məz. 58/59: 7). Qayıtsınlar gecədən, it kimi acısınlar və şəhərin dövrəsində var-gəl etsinlər. Ulu xocalar miskinləndilər da açıxtılar, evet, xaysılar ki, xolarlar Biyni, eksilməgəy alardan barça yaxşılıx (Məz. 33/34: 11). Varlılar miskinləşmiş və ac-yalavac günə düşmüşlər, amma kimlər ki Bəyə (Rəbbə) dua edir onların ruzi-bərəkəti əskik olmaz. Açxtılar da unuttular işlərin anınq da fikir etmədilər sağışına anınq (Məz. 105/106: 3). Onlar acıdılar və Onun (Tanrının) işlərini (buyuruqlarını) unutdular və Onun iradəsi barədə (fikir etmədilər) fikirləşmədilər. Açıxtılar da susadılar da canları alarnın alarda əskildilər (Məz. 106/107: 5). Acıdılar və susadılar və onların canları (taqətləri) əskildi (azaldı). Egər açxsam, sanqa nemə heç aytmam, zera menimdir dünya tügəlliki bilə kendininq (Məz. 49/50: 12). Əgər acısam, sənə heç nə demərəm, çünki dünyann tamamı mənimdir.

açıxlan l ~ Bax: açıx ll ~

açıxlan l ~ Bax: açığlan ~

açıxlat ~ Bax: açığlat ~

açıx ~ Bax: açığlı ~

açıxlıx l ~ (-qa, -ı, -ından, -lar) ism. – 1. açıqlıq, əliaçıqlıq, səmimilik: Kim ki comarttır açıxlıx bilə (Rom. 12: 8). Kim ki comərddir əliaçıqlıqla (sədəqə versin). Yalbarıyıx da xolıyıx Andan ki, uzunluxun kündüznünq eminlik bilə da barça könqül xoşluxununq açıxlıxı bilə etgəy keçirmə bizgə. Gəlin, Ona yalvaraq və dua edək ki, bütün gün uzunu bizə tam bir səmimiyyətlə hüzur və tahatlıq qismət etsin 2. aydınlıq, aşkarlıq: Alqışlanqız buz da açıxlıx, zəmhəri da xar Biyni (Dan. 3: 71-72) Bəyin (Rəbbin) buzuna, aydın səmasına, ayaz və qarına şükr edin.

açıxlıx ll Bax: açığlıx ~

açıxmax ~ (-lar) ism. – aclıq hissi. Qida yetərsizliyinin doğurduğu hiss. Toxluq hissinin ziddi.

açıxmaxlıx f. i. – aclıq. Qida yetərsizliyi. Toxluğun əksi: Simarlamax inam üçün da yengil könqül bilə xulux üçün, xaysından başxa ki tez açıxmaxlıx bar üsnə (l Tim 1: 18). Olmadıqlarında mənəvi aclığın ortalığa çıxdığı inam və vicdanlı ibadət barədə vəsiyyət.

açıxtan l ~ Bax: açlıx ~ (-tan).

açıxtırmax fel. icb. forma. – acqdırmaq. Kimisə acımağa məcbur etmək.

açıl ~ (-max, -maxqa, -maxı, -ma, -mınça-qaın, -sın, -dı, -dılar, -ıptır, -ır, -mas, -ıyır, -ır edi, -ğaymen, -ğay, -ğaylar, -salar, -ğan, -ğandır, -ğandrlar, -ğanda, -ğandan, - ğan bolsa, -ğanı, -ğaçox, ) fel. – açılmaq, cuşa gəlmək, səmimi olmaq, alışmaq, yanmaq: Açıldı. Açıldı. Açılğan. Açıq. Zera ağzı yazıxlınınq, ağzı hillalınınq açıldı üstümə menim (Məz. 108/109: 2). Çünki haramlının ağzı da, halallının ağzı da üstümə açıldı. Anqar umsandı yürəkim, faydalı boldu da açıldı boyum (Məz. 27/28: 7). Qəlbim Ona güvənəndə köməyimə çatır. Sevincdən qəlbim cuşa gəlir. Açılıptır sanqa eşiki uçmaxnınq. Cənnətin qapısı üzünə açılıbdır. Sen kirdinq aralarına da eşik açılmınça xaldı yapıx. Sən aralarına girdin, amma bu zaman qapı açılmamış və bağlı qalmışdı. Xaxıyırmen ki, açılğay manqa xarşı. (Qapını) döyürəm ki, üzümə açılsın. Xaxınqız ki, açılğay sizgə (Luk: 11: 9). Döyün ki, üzünüzə açılsın. Göründülər çovraxları suvnunq da açıldılar, belgili boldular himləri dünyanınq (Məz. 17/18: 16). Suların dərinlikləri göründü, dünyanın bünövrələri açıq qaldı. Ol sahat açıldı kök. O saat açıldı göy. Açıldı yer da yuttu Tatannı da yaptı taborların Apironnunq (Məz. 105/106: 17). Torpaq yarılıb Datanı uddu, Aviramla yoldaşlarını yerə batırdı. Kes-kenetə yarıx açıldı tamuxta. Dərhal cəhənnəmdə işıq yandı. Közleri açılır cannınq da tenninq. Gözləri açılır ruhun və bədənin. Xalğanınq berdinq yemə, xaysı ki yep açıldı közləri tanımağa bitikninq xuvatın. Qalıb, (onlara müqəddəs) kitabın qüvvəsini tanımaları üçün gözlərini açan yemək verdin. Sözləri Eyəmizninqdir sözlər ari, nemik da kümüş tanqlanğan da sinəlgən, yerdən arıtılğan da açılğan yeti kez torpaxtan (Məz. 11/12: 7). Rəbbin kəlamları pakdır, kürədə əridilən, yeddi dəfə təmizlənən gümüş kimidir.

açımax ~ (-tan). // açmax f. i – məyusluq, təhqir olumnuşluq, alçaldılmışlıq, qəm, kədər, qüssə, pərişanlıq, narazılıq, deyingənlik, dərdə şəriklik, şikayət, inləmə: Bügün egər avazına anınq işitsəngiz, bizmilətməngiz yürəkinqizni sizinq, neçik açmaxtan (Yəh. 3: 15). İndi, onun səsini eşitdiyiniz zaman, deyinərək ürəklərinizi daşa döndərməyin. Açımağ bilə. Dərdə şərik çıxaraq.

açımaxlıx ~ (-tan). f. i. – məyusluq, inciklik, narazılıq: Bügün egər avazına anınq işitsəngiz, bizmilətməngiz yürəkinqizni sizinq, neçik açmaxlıxtan kümümə sınalmaxnınq anabadda (Yəh. 3: 7). İndi, onun səsini eşitdiyiniz zaman, səhradakı snaq günlərindəki kimi narazılıq hissi ilə ürəklərinizi daşa döndərməyin.

açın f. i. – ac, bir şeyə susamış; açın xalmax - ac qalmaq: anınq üçün kobelada yeməxni yürütüyirbiz ki, açın xalmağaybiz. Ac qalmamaq üçün yeməyimizi zənbildə daşıyrıq. açın ölməx – acından ölmək, aclıqdan əziyyət çəkmək: Atım hali açın öliyir. Atım bu dəqiqə acından öləcək. Tut meni, neçik xaysı birin yalçılarınqdan senin ki, bolmağay yoxsuluxtan açın ölgəymen. Məni öz nökərlərindən biri kimi qəbul et ki, yoxsulluq üzündən acından ölməyim. açındırlar – acdırlar, aclıq çəkirlər.

açısız sif. – acısız, mayasız, xəmir mayası olmadan xəmirinə maya vurulmamış, turşusuz, turşuducusuz: Açısız ötmək. Xəmirinə maya vurulmamış çörək.

açıt fel. ~ (-ıyım, -ma, -manqız, -tılar, -ır, -ıyırmen, -ıyırsiz, -mağaylar, -qan, -qalarnı, -mağan, mağandır) – 1. turşutmaq, acıtmaq, xəmiri acıtmaq, xəmirə maya qatmaq: Bilməs misiz ki, azğına açı xamur barça neməni açıtır? Arıtınqız keri eski xamurnu ki, bolğaysız yəngi yaratılğan, ne türlü ki, siz açıtmağan, zera bayramımız bizim soyuldu, Krisdos (l Kor. 5: 6, 7). Biməmisiniz ki, azacıq acı xəmir (maya) hər şeyi acıdır? Əski xəmirləri ardın (təmizləyin) ki, acı qatılmamış xəmir kimi yenidən yaradılmış olaq, çünki (Pasxa) bayramımız bizim (İsa) Məsihdir. 2. Məyus etmək, pərişan etmək, kefə soğan doğramaq: Xaytıp men da paxıllatıyım alarnı hörmətsiz millət bilə da essiz millət bilə açıtıyım alarnı. Mən də qayıdıb aralarına həsəd toxumu səpər, qaba millət(in əli) ilə və ağılsız millət(in əli) ilə onları pərişan edərəm.

açıtaş ism. – aşı daşı, marqans tərkibli kimyəvi maddə, kükürdlü alüminium dioksid duzu. Dərinin aşılanması zamanı və tibbi peraparat kimi qanın saxlanılması, yaranın yuyulması üçün istifadə edilir: On eki xantar açıtaş. On iki kantar açıdaş.

açıtmax fel. – acıtmaq, xəmirə maya vurmaq, turşutmaq: Anınq üçün arı tumnunq açıtmax da suv yoxtur, ölümsüzlüxkədir oxşaş. Onun üçün də müqəddəs ayində acıtmaq (maya vurmaq) və su yoxdur, o, ölümsüzlüyə bənzəyir.

açx Bax: açıx l

açxıç f.i. – 1. açar, cəftə, qıfıl: Şahat, uçmaxnınq açxıçları sendədir. Doğrudur, cənnətin açarları səndədir. İnam açxıçıdır köktəgi uçnaxnınq da anqğcıdır biyiklikninq ki, ne türlü minməx kerək da açıp uçmaxnı kirməx kerək. İnam göydəki cənnətin açarı və böyüklüyün xatırlanmasıdır, odur ki, yüksəlmək, açmaq və cənnətə girmək gərəkdir. Törə Bitikninq açxıçı. Qaydalar (qanunlar) Kitabının açarı. 2. çaxmaq: Tüfək açxıçları. Tüfəngin çaxmaqları.

açxıçlıx ism. – açarlıq, açar düzəltmək üçün nəzərdə tutulmuş material: Kümüş açxıçlıx. Gümüş açarlıq (material).

açxın Bax: açın

açxlan ~ Bax: açıxlan ~

açxn Bax: açxın

açlıx (-nınq, -qa, -nı, -ta, -tan, -ın, -lar) ism. – aclıq, qida yetərsizliyi nəticəsində yaranan və bədənin qidaya ehtiyacı olduğu barədə siqnal verən instinkt. Toxluğun əksi: Xaytıp kim ayırğay bizni sövükündən Krisdonunq: xıyın, yoxsa tarlx, yoxsa sürülməx, yoxsa mı açlıx, ya yalanqçlıx, ya prihoda? (Rom. 8: 35). Bizi Məsihə olan sevgidən kim ayıra bilər: əzab, yoxsa sıxıntı, yoxsa sürgün, yoxsa aclqmı, ya lüt-üryanlıq, yoxsa ki, ehtiyac? Xazaxta bek açlıx edi. Qazaxda (qazax // kazak elində, qazaxlar // kazaklar arasında) bərk aclıq idi. Açlıx boldu da ulu sovux. Aclq oldu və şiddətli soyuq. Yedi kün açlıx bilə incitti kensin. Yeddi gün ona aclıqla əzb verdi. Kötür öçəşməxinqni yaratqanlarınqdan, açlıxnı xılıç kötürməxni, afatnı, xardaşlıxımıznı bizim saxla tügəl sövüktə birliktə. Götür (çək) qəzəbini, aclığı, (başımız üzərinə qaldırdığın) qılıncı yaratdıqlarından (məxluqatının üzərindən), sevgi və birliyimizi tamamla. Uyalmısarlar alar zamanədə yamanlıxnınq, evet, kününə açlıxnınq toysarlar (Məz. 36/37: 19). Onlar fəlakət günündə utanmaz, aclıq günündə isə qarınlarını doyurarlar. Hali açlıx ölümü bilə tas bolıymen. İndi aclıqdan ölüb, məhv oluram mən. Övrət oğlunqnu aclıxqa da susamaxqa. Oğlunu aclıq və susuzluğa alışdır. Sınağın oğlanlarınqnı açlıx bilə da susamax bilə da miskinlik bilə da eski bazıx tonlar bilə. Oğullarını aclıqla, susuzluqla, kasıblıqla və köhnə kobud don (geyim) ilə sına. Can xutxarma ölümdən canların alarnınq, yedirmə alarnı açlıxta (Məz. 32/33: 19). Canlarını (onların istəyir) ölümdən qurtarsın, aclıqda (qıtlıqda) belə onlar sağ qalsın. Opranğanlar da zabunğanlar açlıxtan, kazandan sındırqalağan, leş tüşkən barça uçar xuşlarğa köktəgi (Qan. 32: 24). Qıtlıqdan tükənəcək, qızdırmadan qırılacaqlar, vəbadan tələf olacaqlar. Leşlərini göydəki quşlara yem edəcəyəm.

Yüklə 0,83 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə