Bddk bankac›l›k ve Finansal Piyasalar Cilt: 2, Say›: 1, 2008

35

Sermaye Piyasas›nda Sürü Davran›fl›:

‹MKB’de Piyasa Yönünde Sürü Davran›fl›n›n Analizi

ise  kötü  flans›n  gösterilmesi  olarak  ortaya  ç›kar  ve  yat›r›mc›lar›n  kendilerine  afl›r›

güven duymalar›na neden olur. Son unsur ise sosyal etkileflim olarak adland›r›l›r ve

itaat ve sürü davran›fl› fleklinde ortaya ç›kar. (Kahn, 2004:17)

Yat›r›mc›lar›n bilgisel nedenlerden kaynaklanmayan, sosyal bask›, moda ve sosyal

fikir birli¤i fleklinde ortaya ç›kan davran›flsal özellikleri nedeniyle bireysel kararlar›n›

gözard›  ederek  di¤er  yat›r›mc›lar›n  yat›r›m  davran›fllar›n›  taklit  etmeleri  irrasyonel

sürü davran›fl› fleklinde adland›r›lmaktad›r. Di¤er yat›r›mc›lar›n davran›fllar›ndan etk-

ilenerek psikolojik önyarg›lar›n oluflmas› ve yat›r›m analizi yöntemlerini uygulayarak

yat›r›m karar› vermek yerine sürü davran›fl›n›n sergilenmesi, piyasa fiyatlar›n›n olmas›

gereken düzeyden daha farkl› oluflmas›na yol açabilmektedir (Döm, 2003: 148). 

‹nsan beyninin neokorteks ya da mant›ksal k›sm› düflünce sürecini yönetirken, acil

ve yaflamsal davran›fllar› sa¤layan duygu ve dürtüleri ise limbik sistem yönetmekte-

dir. Limbik sistemin yönetti¤i duygusal dürtüler hayatta kalman›n ilkel bir arac› olarak

de¤erlendirilebilmektedir.  Bu  amaçla  bireyler  di¤er  bireylerin  bilgilerini  edinmeye

çal›flarak ya da davran›fllar›n› gözlemleyerek duygu ve kanaatlerini ayn› do¤rultuya

getirmekte  ve  bir  grubun  üyesi  olma  konusunda  istek  sahibi  olmaktad›rlar.  Sürü

davran›fl› da, beynin ayn› ilkel k›sm›ndan türeyerek duygusal özellikler gösterebilmek-

te ve tasarlanm›fl, üzerinde düflünülmüfl fikirler yerine daha çok ani kabullenmeler ve

düflünülmeden yap›lan davran›fllar fleklinde ortaya ç›kmaktad›r. Bu flekilde irrasyonel

sürü davran›fl›n›n ya da di¤erlerini taklit etmenin varl›¤› yat›r›m analizi gibi kapsaml›

bilginin gerekli oldu¤u ortamlarda ya da moda gibi mant›¤›n geçersiz oldu¤u durum-

larda daha s›k ortaya ç›kabilmektedir. Özellikle ço¤u bireyin finansal piyasalarla ilgili

birinci elden bilgi sahibi olamayarak bu bilgileri kitle iletiflim araçlar›ndan edinmesi

yan›nda bu kanallardan elde ettikleri bilgilerin do¤rulu¤unu kontrol etme konusun-

da  kendilerini  yetersiz  ve  dolay›s›yla  bu  çaban›n  gereksiz  oldu¤unu  düflünmeleri,

ba¤›ms›z de¤erlendirme yapamamalar›na ve sürü davran›fl› içine girmelerine neden

olmaktad›r. (Prechter, 2001:120-121)

3. ‹MKB’de Piyasa Yönünde Sürü Davran›fl›n›n ‹ncelenmesi

Bu çal›flmada, ‹MKB’de sürü davran›fl›n›n varl›¤›, varl›k getiri oranlar›n›n ve beta kat-

say›lar›n›n yatay kesit standart de¤iflkenliklerine dayal› iki farkl› metodoloji kullan›larak

test edilmektedir. Çal›flmada tüm hisse senetlerine ait veriler ile yap›lan analizin yan›n-

da sektörel analizlerin de yap›lmas› ile ‹MKB’de sürü davran›fl›n›n özellikle hangi sektör-

lerde  görüldü¤ü ve hangi dönemlerde artt›¤› ya da azald›¤› araflt›r›lmaktad›r.

---

36

Erdinç Altay

3.1. Veriler

Çal›flmada kullan›lan veriler 02.01.1997–29.02.2008 dönemi içerisinde ‹MKB’de

ifllem gören hisse senetleri ve ‹MKB Ulusal-Tüm Endeksi günlük kapan›fl fiyatlar›ndan

türetilen günlük getiri oranlar›d›r. Getiri oranlar›, ard›fl›k günlük kapan›fl fiyatlar›n›n

logaritmik farklar› olarak hesaplanm›flt›r. Çal›flmada yer alan hisse senetlerinin say›s›

02.01.1997 tarihinde 173 adet olmakla birlikte, dönem içinde ‹MKB’ye kote olan flir-

ketlerin say›s›n›n artmas›na ba¤l› olarak dönem sonunda 299’a ulaflm›flt›r. ‹MKB ve-

rileri Foreks Bilgi ‹letiflim Hizmetleri A.fi. taraf›ndan temin edilmifltir. Çal›flmada risk-

siz getiri oran› olarak, hazine müsteflarl›¤› internet sitesinden temin edilen hazine is-

kontolu ihaleleri y›ll›k bileflik faiz oranlar› kullan›lm›flt›r. Faiz oranlar› günlük verilere

dönüfltürülüp hisse senetlerine ait afl›r› getiri oranlar› hesaplanm›flt›r. Çal›flmada kul-

lan›lan  hisse senetlerine ait ortalama getiri  oranlar› ve varyanslar›n›n da¤›l›m› fiekil

1’de gösterilmekte, özet istatistikler ise Tablo 1’de yer almaktad›r.

Tablo 1’de yer alan sonuçlara göre 02.01.1997–29.02.2008 dönemi için hisse se-

netlerinin günlük beklenen getiri oranlar›n›n ortalamas› 0,00071’dir. Pazar portföyü-

nün  bir  göstergesi  olarak  kullan›lan  ‹MKB  Ulusal-Tüm  endeksinin  ortalama  günlük

getiri  oran›  0,00138,  varyans›  ise  0,00079’dur.  Bu  dönem  içinde  ortalama  günlük

risksiz getiri oran› 0,00176 olarak hesaplanm›flt›r. Örnek dönem içinde en yüksek or-

talama günlük getiri oran›na sahip hisse senedi Türkiye ‹fl Bankas› A.fi. (A), en düflük

ortalama günlük getiri oran›na sahip hisse senedi ise Vak›f Menkul K›ymetler Yat›r›m

Ortakl›¤› A.fi.’nin yeni hisse senedidir. Bedelsiz verilen hisse senetleri gözard› edildi-

¤inde ise en düflük ortalama getiri oran›na sahip hisse senedi Oyak Yat›r›m Ortakl›¤›

A.fi.’ye ait hisse senedi olmaktad›r. Di¤er yandan en yüksek ve en düflük varyansla-

Tablo 1: Getiri Oranlar›na ait Özet ‹statistikler

---

37

Sermaye Piyasas›nda Sürü Davran›fl›:

‹MKB’de Piyasa Yönünde Sürü Davran›fl›n›n Analizi

ra sahip hisse senetleri s›ras›yla Enka ‹nflaat hisse senedi ile Beko’ya ait yeni hisse se-

netleridir. Yeni hisse senetleri gözard› edildi¤inde ise en düflük varyansa sahip hisse

senedi Trabzonspor Sportif Yat›r›m ve Ticaret A.fi.’ye aittir. ‹MKB Ulusal Tüm endek-

sinin bu dönem içindeki en yüksek günlük getiri oran› 5.12.2000 tarihinde %17,68

düzeyinde gerçekleflirken en fazla günlük düflüfl 21.2.2001 tarihinde -%19,69 olarak

gerçekleflmifltir. Faiz oranlar›n›n en yüksek seviyesi Mart 2001 (günlük %0,53), en

düflük seviyesi ise Mart 2006 (günlük %0,05) tarihlerinde gerçekleflmifltir.

3.2. Metodoloji ve Ampirik Bulgular

Bu  çal›flmada  iki  farkl›  metodoloji  kullan›larak  ‹MKB’de  sürü  davran›fl›n›n  varl›¤›

test  edilmektedir.  Test  yöntemlerinden  ilki,  Christie  ve  Huang  (1995)  ve  Chang,

Cheng ve Khorana (2000)’n›n uygulad›klar› hisse senedi getiri oranlar›n›n yatay kesit

standart  de¤iflkenli¤ine  dayanan  metodolojidir.  Bu  yönteme  yap›lan  elefltiriler  ve

yöntemin dezavantajlar›n›n göz önünde bulundurulmas› nedeniyle çal›flmay› tamam-

lay›c› özelli¤e sahip ikinci bir yöntem olarak Hwang ve Salmon (2001)’un kulland›¤›

hisse senedi beta katsay›lar›n›n yatay kesit varyanslar›ndan türetilen ölçüye dayal› bir

baflka yöntem uygulan›lm›flt›r. Böylelikle zaman içinde piyasa yönünde sürü davran›-

fl›n›n de¤ifliminin gözlemlenmesi mümkün olmufltur.  

3.2.1. Getiri Oranlar›n›n Yatay Kesit De¤iflkenli¤ine Dayal› Metodo-

loji 

Sürü davran›fl›n›n varl›¤›n›n tespitine yönelik yaklafl›mlardan biri varl›k getiri oran-

lar›n›n, özellikle fliddetli fiyat de¤iflimlerinin yafland›¤› dönemlerde ne düzeyde piya-

sa  ortalamas›  etraf›nda  topland›¤›n›n  incelenmesine  dayanmaktad›r.  Bu  yaklafl›m›n

uygulan›ld›¤› çal›flmalara örnek olarak Christie ve Huang (1995) ve Chang, Cheng ve

fiekil 1: Günlük Beklenen Getiri Oranlar› ve Varyanslar›

---