Bariş BƏYİN Əhvalati panika pozuntusu



Yüklə 2,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/43
tarix17.09.2017
ölçüsü2,8 Kb.
#458
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   43

PANİKA POZUNTUSU
32
ka pozuntusu olanlar ağrıya daha həssas və tez yorulmağa meyilli olurlar. 
Qanımızda, yorğunluq hormonu deyilən süd turşusunun miqdarı artan 
kimi yoruluruq. Stress və vahimə də süd turşusunu artıra bilər. Bioloji fak-
torların əhəmiyyəti onunla izah olunur ki, o, panika pozuntusunda bəzi 
dərmanların qəbulu zamanı yaxşı nəticələrin əldə olunması baxımından 
mühüm rol oynayır. Keçmişdən belə məlumdur ki, panika pozuntusu 
ailələrdə irsi xarakter daşıyır. Bununla belə, genetik olarak ötürülməsi 
və ya genetik meyilliliyin necə olduğu və necə ötürüldüyü hələ də tam 
olaraq məlum deyil. Bir adamda panika pozuntusu varsa, onun birinci 
dərəcəli qohumlarında panika pozuntusunun olma ehtimalı, cəmiyyətdə 
buna təsadüf etmə ehtimalından daha yüksəkdir. Bu ehtimalın artması 
üçün həm uşağın tərbiyə olunması tərzini, həm də vərdiş etdiyi davranış-
ları araşdırmaq lazımdır. Barış bəy, siz dediniz ki, daha əvvəl ailənizdə heç 
kimə panika pozuntusu diaqnozu qoyulmayıb.
– Bəli, elə bir adam yoxdur, – dedi Barış bəy. – Bu o deməkdir ki, mən-
də genetik bir amil yoxdur, elə deyilmi? Qızımda da olmaz.
– Bəli, sizdə yoxdur. Lakin heç kim zəmanət verə bilməz ki, gələcəkdə 
qızınızda panika pozuntusu olmayacaq. Məlumatlarımıza əsasən düzü 
ancaq onu deyə bilərik ki, qızınızda panika pozuntusunun yaranma eh-
timalı cəmiyyətdəki ehtimaldan bir az daha yüksəkdir. Beyinin inkişafın-
dakı bir nasazlıq reflekslərin fərqli olmasina təsir edib tarazlığın pozulma-
sına səbəb ola bilər. Bu şəxslərdə görmə zəif olur. Bunların xüsusiyyətləri 
mərkəzi sinir sistemində gərginliyə səbəb ola bilər. Bunun nəticəsində 
insan stressə qarşı daha həssas olur. Fiziki simptomlar səhv yozula bilər.
Həkim bir az nəfəsini dərdi: 
– Digər vacib bioloji faktor mərkəzi sinir sisteminin roludur. Beyni-
mizdəki bir trilyondan çox neyron bütün hisslərimizi, fikirlərimizi və 
davranışlarımızı idarə edir. Bu neyronlar daim bir-biriylə danışır, bir-bi-
rinə məlumat verir. Mesajları alan, daşıyan, toplayan və nəticədə ünsiy-
yəti təmin edən bəzi maddələr vardır. Bu maddələrlə bağlı əsas sistemlər 
noradrenergik, xolinergik, dopaminergik və serotoninergik sistemlərdir. 
Bunlarla əlaqədar maddələrin balansındakı pozulma bizim həyatımızın 
hər sahəsinə birbaşa təsir edir. Bunlardan qamma amin butir turşusu 
(GABA), adrenalin və kortizolun stresslə daha çox əlaqəlidir. Bunların 
hamısı bədənimiz üçün lazımlıdır. Bunlardan GABA yaxşı, kortizol isə 
pis hormon hesab edilir. Halbuki kortizol da həyatımız üçün vacibdir. 


33
O, stress hallarında adrenalinlə birlikdə fəaliyyət göstərir və həyat üçün 
enerji ilə təmin edir.
– Stress hormonu deyilən şey budur? – deyə Barış bəy soruşdu.
– Bəli, cəmiyyətdə buna stress hormonu deyirlər. Stress normal səviy-
yədə olanda kortizol özümüzü yaxşı hiss etməyimizi təmin edir. Həddin-
dən artıq stress vəziyyətində isə elə bir təsir yaradır ki, özümüzü narahat 
hiss edirik. Yüksək miqdarda kortizol GABA–nın funksiyasını yerinə ye-
tirməsinə mane olur. Nəticədə böyük bir vahimə və ya panika tutması 
meydana gəlir. 
Hər hansı təhlükəli anda böyrəküstü vəzilərindən adrenalin hormonu 
ifraz olunur. Bu, ürəyinizin daha sürətli döyünməsinə, əzələlərinizin gər-
ginləşməsinə və narahatlıq verən fiziki əlamətlərin meydana gəlməsinə 
səbəb olur. Adrenalin iradədən kənar fəaliyyət göstərən sinir sistemini 
(simpatik sinir sistemi) qıcıqlandırır. Bunun sinir sisteminə təsiri nəti-
cəsində insanın canlılığı və sayıqlığı yüksəlir, enerjisi artır. Beləcə insan 
qaçmaq və ya hücum etmək üçün hazır vəziyyətə gəlir. Bu qıcıqlanma ilə 
canlanma arasında tarazlığın tənzimi üçün iradəmizdən kənar olaraq bu-
nun əksinə fəaliyyət göstərən sinir sistemi (parasempatik sinir sistemi) də 
aktivləşir. Əgər təhlükəli vəziyyət və ya stress davam edərsə, hər iki siste-
min fəaliyyəti, bilavasitə aralarındakı gərginlik də artır və sürəkli qıcıqlan-
ma vəziyyəti yaranır. Bu vəziyyət insanda narahatlıq və əsəbiliyə yol açır. 
Ən çox iki biokimyəvi sistemin üzərində dayanırlar. Bu sistemlər no-
radrenergik və serotoninergik sistemlərdir. Bunlar sizin üçün lazım ola 
biləcəyindən daha geniş məlumatlar ola bilər, ona görə də burada əlavə 
nəsə danışmağa ehtiyac yoxdur. Həmçinin panika pozuntusu olan şəxs-
lərdə beyinin bir sahəsinin həddindən artıq aktivləşdiyi barədə də çox 
danışılır. Biokimyəvi amillərin öyrənilməsi və onların əhəmiyyəti dər-
Hiper ventilyasiya
(Sürətli nəfəs alıb-vermə)
Səhv fikirlər
 Panika simptomları/
panika tutması
 Fiziki simptomlar
(Baş gicəllənmə, titrəmə)
PANİKA TUTMASI, PANİKA POZUNTUSU


PANİKA POZUNTUSU
34
manlarla bağlıdır.
Zeynəb xanım hər şeyi diqqətlə dinləyirdi və birdən maraqla soruşdu: 
– Həkim, çoxlu amilin rolundan bəhs etdiniz. Beyin və sinir sistemiylə 
əlaqədar müayinələr də ediləcəkmi? 
– Mən də elə bu məsələyə gəlirdim, siz məni qabaqladınız. Hiss, fi-
kir və davranış kimi funksiyalarımızın kökü və ya mərkəzi beyindir. Barış 
bəyin şikayətləri də bununla əlaqədardır. Panika pozuntusunda beyində 
bəzi dəyişikliklərin olması gözlənilən haldır. Beyinlə əlaqədar rentgen 
müayinə neyrosonoqrafiya təyin edilə bilər, lakin bu elə də zəruri deyil. 
Bu müayinələr diaqnozun təsdiqlənməsi baxımından faydalı olur, ancaq 
hər hansı patologiya aşkar olunmasa belə, bu, qoyulan diaqnozu istisna 
etmir. Rentgen müayinə nəticəsində panika pozuntusu diaqnozunun qo-
yulmasına imkan verən spesifik bir patologiya hələlik yoxdur. Diaqnoz 
üçün Barış bəyin şikayətləri, qarşılaşdığı tutma əlamətləri daha vacib və 
faydalıdır. Hələlik belə bir müayinəyə ehtiyac olduğunu düşünmürəm, 
lazım olarsa, gələcəkdə etdirə bilərsiniz.
Barış bəy krosloda yerini rahatlayıb:
– Bu amillərə və açıqlamalarınıza əsasən hər hansı dərmandan istifadə 
edəcəyəmmi? – deyə soruşdu. 
O mövzudan da bəhs edəcəyəm, Barış bəy. Lakin istəyirəm, əvvəl 
bu səbəbləri yekunlaşdırım. Bədənimizin müvafiq funksiyaları yerinə ye-
tirə bilməsi üçün müəyyən miqdarda karbon qazına ehtiyacı vardır. Əgər 
karbon qazı müəyyən həddən az olarsa, bədənimizdə panika tutmasına 
bənzər əlamətlər ortaya çıxa bilər. Hiper ventilyasiya termini sürətli nəfəs 
alıb-verməyi göstərir. Bir şok halında və ya ani (qəfildən) bir təhlükə ya-
randığında sürətli nəfəs alıb-vermək normal bir reaksiyadır. Bir panika 
tutması keçirən adamın tənəffüsü sürətlənir, tutma prosesinin ortasında 
səthi olur. Hiper ventilyasiyanın əlamətləri səthi və tez-tez nəfəs almaq
sürətli nəfəs almaq, nəfəsini çəkmək və tənəffüsün dayanmasıdır.
Hiper ventilyasiya–panika halqası
– Stress vəziyyətində hiper ventilyasiyanın özü də panika tutmasını in-
tensivləşdirə bilər. Hiper ventilyasiya zamanı normadan çox miqdarda kar-
bon qazı xaric olunur. Bu vəziyyət isə eritrositlərdən bədənə və beyinə daha 
az miqdarda oksigenin keçməsi deməkdir. Panika tutmasının bəzi fiziki 


Yüklə 2,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   43




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə