BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
№3
Humanitar elmlər seriyası
2015
ƏDƏBİYYATŞÜNASLIQ
47.09.09 –
Müxtəlif ölkələrin və xalqların ədəbiyyatı tarixi
UOT 821 (091)
AVROPA ƏDƏBİYYATINDA QADIN AZADLIĞI PROBLEMİ
F.S.ZÜLFÜQAROVA
ARP
DİA
farqanazulfuqarova@mail.ru
Məqalədə ingilis ədəbiyyatında qadının ictimai problemindən bəhs edilir. XX əsrin
birinci yarısında yaşayıb yaratmış ingilis yazıçısı Con Qolsuorsinin yaradıcılığında qadına
münasibət problemi geniş yer tutur.
O, Böyük Britaniyanın, insanlarının sosial, ictimai-siyasi və elmi-fəlsəfi həyatından
bəhs etmişdir. Bu problemlırin əksəriyyəti qadına həsr edilmişdir.
Məqalədə ingilis ədəbiyyatının tipoloji əlaqələrinə də toxunulmuşdur.
Açar sözlər: Qərb, qadın, ictimai, problem, ingilis ədəbiyyatı, Şərq
Qərb ictimai-siyasi və elmi-fəlsəfi fikrində qadının rolu çox zəngin ədə-
bi-
bədii fəaliyyətə malikdir. “Avropa ədəbiyyatında qadın azadlığı problemi”
adlı bu məqalədə istedadlı ingilis yazıçıları Con Qolsuorsi, Etel Lilian Voyniç,
Oskar Uayld, Cozef
Konradın əsərlərindəki qadın azadlığı və ədəbiyyat möv-
zusundan
bəhs edilir.
Qərb düşüncəsində qadın azadlığı humanizm, yəni insanpərvərlik ideya-
larının pərvəriş tapmağa başladığı İntibah dövründən etibarən ədəbiyyat və in-
cəsənətin ən başlıca mövzusuna, leytmotivinə çevrilib. Kilsə qadının azadlığı,
bö
yüklüyü, gözəlliyi ideyasını heç cür qəbul edə bilmir, buna özünün cəmiy-
yətdəki nüfuzunun sona yetməsi kimi baxırdı. Bir neçə əsrlik qarşıdurmada
mil
yonlarla adam inkvizisiya tonqalında yandırılsa da, azad insan, qadın dü-
şüncəsi bu mübarizədə qalib gəldi və çağdaş Qərb ictimai-siyasi, elmi-fəlsəfi
fikrindəki müxtəlif qadın konsepsiyalarına gətirib çıxardı.
Qərb ictimai-siyasi, elmi-fəlsəfi fikrində qadının rolu dedikdə, ilk növ-
bədə Avropada qadın azadlığı və ədəbiyyatdan, Qərb ictimai-siyasi və elmi-
5
fəlsəfi fikrində, bədii-estetik sahələrdə qadının rolundan söhbət açılır. Qadının
azadlığı onun cəmiyyətdə fikir söyləməyi bacarması, sərbəst düşünə bilməsi,
azad fikir
söyləməyi, azad yaza bilməyidir. Azadlıq, xüsusilə sənətkar yaradıcı
qadınlar üçün son dərəcə önəmlidir. Azadlıq, yaradıcılığı sərbəst buraxır. Şeir,
nəsr, poeziya zehni azadlığa bağlıdır. Zehni azadlıq isə maddiyyata bağlıdır.
Maddi ehtiyaclar qadın üçün dözülməzdir. Çünki o, nə isə yazıb-pozursa, yəni
yaradıcılıqla məşğuldursa, hər şeydən öncə onun maddi ehtiyacları ödənil-
məlidir. Ümumiyyətlə, qadın heç bir kişidən asılı olmamalıdır. Asılılıq isə
qadını çıxılmaz vəziyyətə sala bilər; köləliyə, oğurluğa, əxlaqsızlığa, ölümə-
intihara
belə gətirib çıxara bilər.
XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində ingilis ədəbiyyatında çox
mürəkkəb ədəbi və ideoloji mübarizələr olmuşdur. Bu illərdə müxtəlif ədəbi
cərəyanlar yaranmış və həmin cərəyanlar arasında ciddi yaradıcılıq müna-
qişələri baş vermişdir. Bu dövrdə ingilis ədəbiyyatında ictimai həyata fəal
müdaxilə etməyə çalışan yazıçıların meydana gəldiyinin şahidi oluruq. Onlar
öz əsərlərində yeni problemlər, yeni mövzular ortaya atırdılar. Belə aktual
mövzulardan biri də qadın problemidir. İngilis ədəbiyyatında mövcud olan
müxtəlif ədəbi cərəyanlar içərisində iki əsas cərəyan - realizm və dekadentçilik
xüsusilə fərqlənirdi. Burjua cəmiyyətinin və mədəniyyətinin çürüməsi prosesi
dekadent sənətində öz əksini tapmışdı. Realist ədəbiyyatda isə kapitalizm
c
əmiyyətində baş verən sosioloji təbəddülatların, yeni dünyagörüşlərin kapi-
talizm ilə proletariat arasındakı sinfi ziddiyyətlərin inikasına rast gəlirik. Bu
yazıçıların ictimai romanlarında kapitalizmin ziddiyyətləri və saxtakarlıqları,
geniş xalq kütləsinin ictimai narazılıqları qabarıq şəkildə təsvir olunur.
Dekadentçilərin özləri də əslində, burjua cəmiyyətindən narazı idilər.
Qeyd edək ki, dekadentçilik cərəyanı əvvəllər modernist cərəyan adı altında
nəzərdə tutulurdu. XX əsrdə yaranan ədəbi cərəyanlardan ən məşhuru moder-
nizmdir. Bu söz
yəni modernizm ingilis sözü olub, mənası müasir deməkdir.
Dekadentçilik isə fransız sözüdür, mənası düşkünlük deməkdir. O zaman
Avropa ədəbiyyatında yaranan və oxucularda da düşkünlük əhvali-ruhiyyəsi
yaradan əsərlərin hamısına dekadent ədəbiyyat deyilirdi. Həmin əsərlərin ide-
yası ondan ibarət idi ki, yaşadığımız həyat ölümdən də qorxuludur. Rus ədə-
biyyatında bu cərəyanın nümayəndəsi olan Balmont belə yazırdı: “Mən in-
sanları istəmirəm, mənim yeganə vətənim boş qəlbimdir”.
Modernistlər iddia edirdilər ki, bu dünyada insan alçaldılır və təhqir edi-
lir.
Belə yaşamaqdansa ölmək yaxşıdır. “Ümumiyyətlə, modernistlərə görə
məs: ekzistensialist yazıçıların fikrincə bu dünyada insanın dayağı yoxdur.
Onun yeganə yolu öz ürəyinə sığınmasıdır.”
Postmodernizm anlayışında postmodernistlər də bu fikirlərlə razıdırlar.
İnsanlar alçaldılır, lakin bunlara dözülməlidir. Onların fərqi belə idi: I. Həyatın
dö
zülməzliyi təsdiq edilir, II. Bu dözülməzliyi qəbul etmək yəni, dözmək la-
zımdır. Lakin onların bir qismi burjua cəmiyyəti ilə mübarizə əvəzinə həyatdan
uzaqlaşmaq, ictimai hadisələrin fövqündə dayanmaq kimi saxta ideyalar irəli
6
sürürdülər. Başqa bir qrup isə naturalizm çirkabında çabalayır və insanın
təbiətində, fitrətində çirkinliklər axtarırdılar. Simvolistlər də burjua cəmiyyəti
ilə barışmırdılar. Onlar burjua fərdiyyətçiliyi ilə zəhərlənmişdilər. Simvolistlər
real həyatla əlaqəni tamamilə kəsməyi tövsiyə edirdilər.
İngilis yazıçısı Oskar Uayld (1859-1900) göstərirdi ki, sənət həyatdan
yüksəkdə dayanmalıdır. O, yazırdı: “Təbiət bizi xəlq edən müqəddəs ana deyil,
əksinə, o, özü bizim yaratdığımız aləmdir”. Oskar Uaylda görə sənətin tələbləri
əbədidir. Qadının əxlaqi tələbləri isə cəmiyyətin ahənginə uyğun olaraq dəyişir.
O, məşhur ədəbi tənqidçi kimi “Şeirlər kitabı” (1881), “Etiqad və Nihilistlər
melo
dramı” (1882), “Paduya hersoqiniyası” (1883), “Dorian Qreyin portreti”
(1890), “Ledi Uindermirin yelpiyi” (1892), “
İdeal ər” (1895), “Ciddi olmağın
vacibliyi”
(1895) əsərlərinin müəllifi kimi qadın haqları və hüquqlarını mü-
dafiə etmişdir. Beləliklə, simvolistlər sənəti həyatın real məsələlərindən ayırır,
onun tərbiyəvi və əxlaqi rolunu heçə endirir, yalnız əyləncə vasitəsinə çevirir-
dilər. Onların yaradıcılığı və estetik proqramları ziddiyyətlərlə dolu idi.
İngilis naturalistləri, əlbəttə, fransız naturalistləri kimi geniş və zəngin bir
ədəbi cərəyan yarada bilmədilər. Onlar öz əsərlərində ingilis yoxsullarının,
qadınların, London müflislərinin həyat tərzinə müraciət edirdilər. Təsvir etdik-
ləri qadınların, proletariatın halına acımaqdan başqa bir iş görə bilmirdilər.
İngilis naturalistləri proletariatın tarixi rolunu başa düşmür və onun gələcəyini
görmürdülər.
Bu dövrdə ingilis ədəbiyyatında neoromantizm adlanan yeni bir ədəbi
cərəyan da meydana çıxır. Həmin cərəyanın nümayəndələri macəra roman-
larına daha çox meyl edirdilər. Onlar sərgüzəştlərlə dolu ekzotik əsərlərin ya-
ranmasına çalışırdılar. Mayn Ridin və Fenimor Kuperin əsərlərini buna misal
göstərə bilərik. Bu ədəbi cərəyanın ən görkəmli nümayəndəsi Stivenson (1850-
1894) olmuşdur. Stivenson öz əsərlərində qadınların yeni bir aləmini təsvir
edirdi. Onun “
Dəfinələr adası”, “Oğurlanmış”, “Katriona”, “Qara ox” və s.
əsərlərində qeyri-adi və cazibədar qadın həyatından danışılır. Bu romanlarda
burjua
cəmiyyətinin müxtəlif ictimai təbəqələrinin nümayəndələri iştirak edir.
Stivensonun əsərlərində sirli hadisələr, müxtəlif xarakterli qadınlar təsvir edilir.
Stivensonun yolunu Cozef Konrad (1857-
1924) davam etdirmişdir.
C.Kon
rad milliyyətcə polyakdır. “Lord Cim”, “Gənclik”, “Qasırğa”, “Qəzəb”
kimi romanları yazıçıya ədəbi şöhrət qazandırmışdı. C.Konradın tərənnüm
etdiyi qəhrəmanlarının taleyi dərin psixologizm və ictimai məsələlərlə birləşir.
C.Konradın qəhrəmanları dinclik və sakitlik bilməyən üsyankar zəhmətkeş-
lərdir. Qadının yalqızlığı, tənha qalması C.Konradın əsərlərinin əsas mövzusu-
dur. Bu qəhrəmanların çoxu burjua cəmiyyətində tək qalmış adamlardır. Onlar
tropik meşələrdən keçir, dəhşətlərlə qarşılaşırlar. Əsas düşmənləri isə burjua
cəmiyyətinin Allahı olan qızıldır. C.Konradın qadın qəhrəmanları hər yerdə bu
maneələrə rast gəlir, lakin öz insani və qadınlıq xüsusiyyətlərini qoruyub sax-
layırlar.
Neoromantizm yolunu sonralar Konan Doyl, Kiplinq kimi yazıçılar
7
davam etdirdilər. Onların əsərlərində detektiv ünsürlərə və müəyyən mənada
müstəmləkəçilik siyasətinin idealizəsinə də rast gəlirik.
XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində ingilis ədəbiyyatında realizm
daha geniş yayılır. Tənqidi realizm keçən əsrin 80-ci illərində fəhlə hərəkatının
inkişafı ilə əlaqədar olaraq yenidən dirçəlir.
Fəhlə həyatını realist planda təsvir etmək təşəbbüsünə ilk dəfə M.Qark-
nessin “
Şəhərli qız” əsərində rast gəlirik. Yazıçı bir centlemen tərəfindən
aldadılmış və tərk edilmiş qızın taleyini təsvir edir. M.Qarkness özü sosial-de-
mokrat fraksiyasının üzvü idi. Fəhlələrin, qızların həyatı ilə çox maraqlanırdı.
Öz əsərlərində qadınların, fəhlələrin həyatını təsvir etməklə yanaşı onların
zəhmətsevərliyini də göstərirdi.
Bu illərdə fəaliyyət göstərən yazıçılardan danışarkən mütləq Etel Lilian
Voyniçin də (1864-1960) adını çəkməliyik.
Etel Lilian Voyniç (1887-
1889) qadın yazarı kimi rus inqilabçıları ilə
əlaqə saxlamışdır. İnqilabçılarla əlaqəsini öz “Oliviya Letem” romanında təsvir
etmişdir. Londona qayıtdıqdan sonra yenə inqilabi işlə məşqul olmuşdur. 1892-
ci ildə Lilian Sibir sürgünündən Londona qaçmış Polşa inqilabçısı Voyniçə ərə
gedir. Bundan sonra bədii yaradıcılıqla məşğul olur. 90-cı illərdən 1911-ci ilə
qədər musiqi ilə məşğul olur. Sonra Amerikaya köçür və ömrünün axırına
qədər orada yaşayır.
E.L.Voyniç
ədəbiyyat tarixində məşhur,,Ovod” romanı ilə tanınmışdır.
Bu romanında yazıçı İtaliya inqilabçı qadınların da həyatını qələmə almışdır.
Əsərdə biz azadlıq uğrunda vuruşan inqilabçıları görürük.
Qərb dünyasında, o cümlədən ingilis ədəbiyyatında qadına münasibət
prob
leminin əksi Con Qolsuorsinin (1867-1933) də yaradıcılığında geniş yer
tutur. O, XX əsr ingilis tənqidi realizminin ən böyük nümayəndələrindən biri
kimi ingilis ədəbiyyatında zəngin fəaliyətə malikdir. Qustav Flober, Gi de
Mopassan,
İvan Serqeyeviç Turgenev, Lev Tolstoy, Anton Pavloviç Çexov və
başqaları onun sevdiyi yazıçılar idi. C.Qolsuorsi bədii yaradıcılıqda həyat
gerçəkliklərinə, o cümlədən qadın taleyinə sadiq qalmağı, eyni zamanda tipik
məsələlər seçməyi ədəbi prinsip kimi qəbul etmişdir. Lakin buradan belə nəticə
çıxarmaq olmaz ki, C.Qolsuorsi təsvir etdiyi hadisələrə, qadınların taleyinə
biganə olmamışdır, onlara qarşı öz münasibətini bildirmişdir. Onun yaratdığı
obrazların, qadınların taleyi ilə yaxından maraqlandı. Onun əsərlərində biz
həmişə qadına məhəbbətin, hörmətin üstün olduğunu görürük.
Yazıçının qadın məsələlərinə dair də özünəməxsus mülahizələri vardır.
C.Qolsuorsini daha çox qadının cəmiyyətdə ictimai mövqeyi maraqlandırırdı.
O, cəmiyyətin siniflərə parçalanmasını əbədi hesab etmiş, sinfi ziddiyyətlərin
aradan qaldırılmasına isə inanmamışdır. Beləliklə, biz onun ictimai görüşlə-
rində qadın mühafizəkarlığının əsas yer tutdutunu görürük. Lakin bədii yaradı-
cılıqda o, başqa cür hərəkət edirdi. Yəni çox vaxt yazıçı C.Qolsuorsi, siyasətçi
C.Qolsuorsini qabaqlayırdı.
Con Qolsuorsi bədii əsərlərində sentimentalizmdən uzaq olmağa çalı-
8
şırdı. Eyni zamanda biz onun epik vüsətli əsərlərində lirik səhnələrin üstünlük
təşkil etdiyini görürük. C.Qolsuorsi ideal qadın obrazı yaratmaqla oxucularının
həm zehninə, həm ürəyinə təsir etməyi bacarırdı. Onun dili dəqiq, lakonikdir.
Buna görə də, ədəbiyyatşünaslar C.Qolsuorsini səviyyəli üslubçulardan hesab
edirlər.
Yaradıcılığının əsas problemi ingilis burjuaziyasının istinad nöqtəsinin
süqutunun təsviridir. Bu durumda yaşayan qadının taleyindəki ziddiyyətləri
önə gətirmişdir. Yazıçı burjua ailəsinin tənəzzülünü epik əsərlərində təsvir et-
mişdir. O, ailənin süqutu timsalında burjua cəmiyyətinin süqutunu vermişdir.
C.Qolsuorsi burjua cəmiyyətində yaşayan qadınların xüsusiyyətçilik hissinə
qapıldığını və bu hissin onları mənən müflisləşdirdiyini göstərmişdir. Yazıçı
ustad
bir sənətkar kimi bu prosesi də baş verən siyasi hadisələrlə bağlamış və
be
ləliklə, ingilis cəmiyyətindəki bütün qüsurları - işsizliyi, parlament çəkişmə-
lərini və s.-ni göstərmişdir.
Qadın taleyindəki ictimai ziddiyyətlərin düzəlməsinə inanmayan, ona
şübhə ilə baxan sənətkarda ömrünün axırlarına yaxın da olsa, bir ümid əmələ
gəlmişdi. O, deyirdi ki, cəmiyyətin qəddarlığına baxmayaraq, dünyanın işləri
yaxşılığa doğru hərəkət edir.
C.Qolsuorsi bu yaxşılığa doğru getməni, qadın keyfiyyətindəki təkmil-
ləşməni, onun xarakterinin kamilləşməsini təkamüllə əldə etməyin mümkün-
lüyünə inanırdı. Bu yolla təkamül vasitəsi ilə burjua cəmiyyətini dəyişdirməyi
mümkün hesab edirdi. O, ictimai idrakın yenidən tərbiyə olunması və könüllü
şəkildə xüsusi mülkiyyətdən imtina etmək yolu ilə sinfi ziddiyyətləri sahmana
salmaq ümidində idi. Şübhəsiz, bu, C.Qolsuorsi dünyagörüşünün əsas məhdu-
diy
yəti idi. Bütün bunlar onun yaradıcılığındakı yanlışlıqlardan irəli gəlirdi.
Yazıçının ilk əsərlərindən biri də “Rubeyn villası” romanıdır. Romanda
qadının gözəllik duyğusu və xüsusiyyətçilik problemi verilmişdir. Hadisələr İs-
veçrədə cərəyan edir. Qəhrəman üsyankar ruhlu bir rəssamdır. O, burjuaziyanı
sevmir.
Bu əsərdə qadın saxta insanlarla qarşılaşır və öz emansipasiyasına daha
çox inanır.
Bu əsərin bədii qüsurlarının az olmasına baxmayaraq yazıçının yaradı-
cılığında əsas yeri tutmur və “Fardiseyevlər adası” (1904) əsəri isə onunla mü-
qayisədə daha kamildir. Əsərdə bütün imtiyazlara malik olan İngiltərə ilə tam
hüquqsuzlaşmış İngiltərənin qarşı-qarşıya durduğunu görürük. C.Qolsuorsi
xalq içindən çıxan qadının namuslu və təmiz olduğunu, dediyinə əməl etdiyini
göstərir və bunu hakim dairələrin saxtakarlığından üstün tutur. Yazıçı göstərir
ki, imtiyazlı sinfin qadınları isə eqoist, xudpəsənd və özlərindən razı adam-
lardır. Onlar özlərini zahirən nə qədər yüksək tutsalar da əslində kütləşmiş
qadınlardır. Belə qadınlarda vicdan yoxdur, onların həssaslığı kütləşmişdir.
Əsərin əsas surəti zadəgan qızı gözəl Antoniya və onun sevgilisi Riçard
Şelton - burjua ailəsindəndir. Şübhəsiz, mənsub olduğu sinfin xüsusiyyətləri
Riçard
Şeltonda vardır. Şelton Ferran adlı bir qızla tanış olur. Ferran zərif,
ağıllı, həssas, öz halal zəhməti ilə dolanan bir qızdır. Cibində bir qəpik pulu
9
belə olmadıqda kədərlənmir. Belə bir qadınla tanışlıq Şeltonun xasiyyətini, əx-
laqi keyfiyyətlərini dəyişdirir. O, zadəgan qızı gözəl Antoniyanı sevirdi. Onun
nişanlısı idi. Ferranla tanışlıqdan sonra başa düşür ki, nişanlısı Antoniyanın
gözəlliyi puçdur. Əslində o, cansız bir kukladır. Ona görə öz nişanlısından üz
döndərir.
Şelton Ferranla tanışlıqdan sonra cəmiyyət məsələləri ilə maraqlanır,
yoxsulların həyatını öyrənir və cəmiyyətdə olan bərabərsizliyi görür. Bunlarla
yanaşı, mənsub olduğu sinfin kütlüyünü də dərk edir. O, anlayır ki, imtiyazlı
sinfin nümayəndələri məhdud görüşlü insanlardır. Yazıçıya görə Şeltonun öz
sevgilisindən üz döndərməsi onun mənsub olduğu sinifdən üz döndərməsi
demək idi.
Qeyd etmək lazımdır ki, ingilis ədəbiyyatında fəhlə sinfini ilk dəfə dra-
ma
turgiyaya gətirən C.Qolsuorsi olmuşdur. Proletariatın hegemonluğuna heç
vaxt inanm
ayan yazıçı bu əsərində fəhlə qadınların qəhrəman surətini yarat-
mışdır.
Bütün bunlarla yanaşı, müəllif əsərin axırında yenə barışdırıcılığa gəlib
çıxmışdır. Pyesin sonunda hər iki tərəf güzəştə gedir. Üsyan sazişlə qurtarır.
C.Qolsuorsi ictimai-psixoloji
xarakterlər və səhnələr yaratmaq ustasıdır.
Bu cəhətdən onun yaradıcılığında “Forsaytlar dastanı” adlı romanlar silsiləsi və
epopeyası mühüm yer tutur. Dastan üç trilogiyadan –“Forsaytlar dastanı”
(1906-1920), “
Müasir məzhəkə” (1924-1928) və “Fəsillərin sonu” (1931-1934)
ibarətdir. Bu romanlar silsiləsinə bir neçə novella da daxildir. Həmin novellalar
məzmun etibarı ilə romanlarla bağlıdır, bir növ onları tamamlayır. Buraya
“For
saytın xilası” (1900) və “Forsaytlar birjasında” (1930) adlı novellalar
silsil
əsi daxildir.
“
Forsaytlar dastanı” bir ailənin tarixi, eyni bir sinfin tarixidir. C.Qol-
suor
si XIX əsrin ortalarından başlayaraq həyat səhnəsinə gələn bir burjua ailə-
sinin tarixini əsrimizin 30-cu illərinə qədər izləyir. Yazıçı həmin nəslin, yaxud
sinf
in yaranmasını, inkişafını, süqutunu təsvir edir. Sənətkar geniş həyat löv-
hələri yaradır və bir ailənin timsalında böyük ictimai ümumiləşdirmələr verir.
Forsaytların tarixi fərdi bir hadisə deyil, forsaytlar ingilis burjuaziyasını təmsil
edirlər.
Fikrimiz
cə, yazıçı əsərlərində ictimai ziddiyyətləri barışdırmağa çalışsa
da,
bunun mümkün olmayacağını başa düşür və etiraf edir. Çünki bu romanlar
yazılanda, doğrudan da, burjuaziya artıq öz dövrünü keçirmişdi.
“
Fəsillərin sonu” trilogiyasında C.Qolsuorsinin satirik qələmi artıq zəiflə-
yir.
Forsaytlardan olan Maykl real cizgilərini itirir. Biz onu əsərdə görmürük.
Onun barəsində Flyorun danışdıqlarından məlumat alırıq. Flyorun özü də
atasının dediklərinə əməl edərkən ənənələrə sadiq qalır: nümunəvi ailə qadını,
ana olur, ailəsində ahəngdarlıq yaradır.
Forsaytlar silsiləsinin əvvəlində İren bu nəsldə yad kimi görünürdü.
Ancaq sonrakı əsərlərdə həmin fərq aradan qalxır.
10
ƏDƏBİYYAT
1. James Aldridge. The Problem of Honest. 1940. N.Y, P.MC, p. 167.
2. James Aldridge. The Problem of Honest. 1970. N.Y, P.MC, p. 267.
3. John Galswothy. (The Essays) Three Volumes, N.Y., 1975, p.42.
4. The Selected Letters of V.Woolf.Congenial Spirits, N.Y., 1974, 120 p.
5. John Galswothy. A Moment’s Liberty, N.Y., 1965, 145.
6. John Galswothy The Hogarth Press, 1965, 245 p.
7.Maria Lord.China.2010.The Story of Literature. From Antiquity to the Present.216p.
8.Shaw Bernard. Four plays .1952.M.,Publishing house, 355 P.
9.R.Majumdar and a Mclaurin, Routledge and Kegan Paul. The Critical Heritage. London,
1975, 466 p.
10. James Aldridge. The Diplomat (, Penguin Modern Classics, Hogarth Press. 1949, 466 p.
11. Witgenstein L.Philosophical Investigations. Oxford. N.Y., 1963, 159 p.
ПРОБЛЕМА ЖЕНЩИНЫ В ЕВРОПЕЙСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ
Ф.С.ЗУЛЬФУГАРОВА
РЕЗЮМЕ
В статье говорится о социальной проблеме женщины в английской литературе.
Широкое место занимает проблема отношения к женщине в творчестве английского пи-
сателя Джона Голсуорси жившего в первой половине ХХ в. Он писал о социальной, об-
щественно-политической и научно-философской жизни людей Великобритании. Боль-
шинство этих проблем было посвящено женщине. В статье также были задеты типоло-
гические связи английской литературы.
Kлючевые слова: Запад, женщина, социальная проблема, английская литература,
Восток
THE PROBLEM OF WOMAN IN EUROPEAN LITERATURE
F.S.ZULFUGAROVA
SUMMARY
The article deals with the social problem of woman in English literature. It studies the
beginning of the XX century on the basis of the works by John Galswothy. His plays played an
enormous role in social, moral and literary life of Great Britain. The problem of woman in Eu-
ropean literature is a very modern and important problem in our life.
The problem of woman and her social life, psychological freedom, feminist actions are
discussed in chronological order in the article.
Key words: West, woman, social, problem, English literature, East
11
Dostları ilə paylaş: |