Baki döVLƏt universiteti «Təsdiq edirəm»
Yüklə 68,34 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BDU-nun Filologiya fakültəsinin dekanı
- «____» ______________ 2008-ci il
- Rus dilciliyi kafedrasının əməkdaşlarının elmi-tədqiqat işlərinin yerinə yetirmələri haqqında elmi H E S A B A T I
- I. ELMI-TƏDQIQAT IŞLƏRININ ƏSAS ISTIQAMƏTLƏRI
- II. RUS DİLÇİLİYİ KAFEDRASINDA APARILAN ELMI-TƏDQIQAT VƏ ELMİ METODİK İŞLƏRİNİN HESABATI
| AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI TƏHSIL NAZIRLIYI BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİ
«Təsdiq edirəm» BDU-nun Filologiya fakültəsinin dekanı «__________________» prof. E.İ.ƏZİZOV «____» ______________ 2008-ci il Rus dilciliyi kafedrasının əməkdaşlarının elmi-tədqiqat işlərinin yerinə yetirmələri haqqında elmi H E S A B A T I BAKI - 2008
I. ELMI-TƏDQIQAT IŞLƏRININ ƏSAS ISTIQAMƏTLƏRI 2008-ci ildə rus dilçiliyi kafedrasında elmi-tədqiqat işləri 3 mövzuda davam etdirilir. 1. Rus ədəbi dilinin fonetik sisteminin inkişaf qanunauyğunluqları. 2. Müasir rus ədəbi dilinin leksik-qrammatik sistemi. 3. Tərcümə məsələləri.
KAFEDRANIN STRUKTUR VƏ ŞTAT CƏDVƏLI 1.
Quliyeva Lalə Hüseyn q. – kaf. müdiri, f.e.d., prof. 2.
Hacıyeva Elmira Cəfər qızı – f.e.n., dosent 3.
Məhərrəmova Sevinc Abbasqulu qızı – f.e.d., prof.əv. 4.
İsmayılova Rəna İbrahim qızı – f.e.n., b.müəl. 5.
Heydərova Elvira Akif qızı – f.e.n., dos.əv. 6.
Məmmədbəyli Firavan Adil Geray qızı – b.müəl. 7.
İbrahimova Tamilla İsmail qızı – b.müəl. 8.
Xidirov Nazim Vəli oğlu – b.müəl. 9.
Zeynalova Nailə Tofiq qızı – müəl. 10.
Cəfərova Rəhilə Adil qızı – baş lab. 11.
Kadrlarda dəyişikliklər: 1. 2008-ci il yanvar ayından f.e.n., baş müəllim Elvira Akif qızı Heydərova 0,5 ştatdan tam ştat dosent əvəzi vəzifəsinə keçib. 2. 2008-ci il oktyabr ayından Tağıyeva Kəmalə Oqtay qızı öz xahişi ilə baş laborant vəzifəsindən azad edilib.
II. RUS DİLÇİLİYİ KAFEDRASINDA APARILAN ELMI-TƏDQIQAT VƏ ELMİ METODİK İŞLƏRİNİN HESABATI
Rus dilçiliyi kafedrasının müdiri f.e.d., prof. Quliyeva Lalə Hüseyn qızı – «Azərbaycanda rus şivələri və rus toponimiyası» mövzusunda elmi işin I hissəsini yerinə yetirmişdir. Elmi işdə Azərbaycanda rus şivələrinin fonetik xüsusiyyətləri təhlil edilir, ana ləhcələri ilə əlaqəsi təyin olunur, rus şivələrinin öyrənilməmiş fonetik xüsusiyyətləri aşkar olunur. Tədqiqat yeni yığılmış dialektoloji materiallar üzərində yazılmışdır. Mövzu ilə əlaqədar olaraq çap olunmuş dərs vəsaiti olan «Rus dialektologi- ya»sında (Bakı, 2008, 191 s., 12 çap vərəqi). Azərbaycanda rus şivələrinin illüstra- tiv materiallarından istifadə olunmuşdur. L.H.Quliyeva may ayında Pyatiqorskda keçirilən Beynəlxalq Elmi-Metodik konfransda, oktyabr ayında Moskvada Russiyanın xalq Dostluğu Universitetində keçirilən I Beynəlxalq Elmi konfransda iştirak etmişdi. Yoşkar-Ola şəhərində Volqaboyu Onomastika XI Beynəlxalq elmi konfransa məqalə göndərmiş və çap olunmuşdur. Ümummilli lider H.Ə.Əliyevin anadan olmasının 85 illik yubileyinə həsr olunmuş Elmi-Nəzəri Konfransda iştirak etmişdi.
2. Kafedranın dosenti, f.e.n. Hacıyeva Elmira Cəfər qızı - «Emosional leksikanın tərcüməsi haqqında» mövzusunda elmi işi yerinə yetirib. Bu işdə göstərilir ki, Azərbaycan dilində emosional leksika mühüm yer tutur və bu tərcüməçilər üçün müəyyən problemlər yaradır. Bü nöqteyi-nəzərdən elmi əsərdə əsasən bir problem qoyulur: emosional leksikanın tərcüməsi vacibdir, ya yox. Azərbaycan ədəbiyyatından götürülmüş misallar, sözlər, ifadələr və onların analizi sübut edir ki, bu dil vahidlərinə və onların tərcüməsinə böyük diqqət ayrılmalıdır. Onlar tərcümə olunmuş əsərdə mütləq öz əksini tapmalıdır. Əks halda tərcümə originala xas olan milli xüsusiyyətini itirir. Elmi işin nəticəsi olaraq «Dil və ədəbiyyat» beynəlxalq elmi-nəzəri jurnalın iki nömrəsində №1(61) və №4 (64) məqalə çap etdirmişdir. 3. Rus dilçiliyi kafedrasının prof.əv., f.e.d. Məhərrəmova Sevinc Abbasqulu qızının «Rus və Azərbaycan dillərində düzəltmə mücərrəd isimlərin müqayisəli tədqiqi» mövzusunda elmi işi artıq tamamlanıb. Bu elmi işin əsasında monoqrafiya hazırlanmışdır. Bu elmi işin əsas məqsədi və nəticələri düzəltmə mücərrəd isimlərin rus və Azərbaycan dillərində oxşar və fərqli cəhətlərini aşkar və geniş təhlili etmək, onları müxtəlif leksik-semantik qruplar və sinonim cərgələr üzrə tədqiq etməkdir. Bu elmi işin əsasında monoqrafiya hazırlanmışdır. Bu monoqrafiya «giriş», iki fəsil, «nəticə» və ədəbiyyat siyahısından ibarətdir. Çap olunmaq üçün mətbəəyə təqdim olunub. Hər fəsil müvafiq paraqraflardan və yazım bölmələrdən ibarətdir. fəsillərdə həmçinin hər iki dillərin misallarına aid müvafiq cədvəllər də verilir. Elmi işdə leksikada baş verən müxtəlif semantik proseslərin şərhi və təhlili planlaşdırılmışdı. Mənanın daralması, genişlənməsi, dəyişilməsi, deetimologizasiya, etimologizasiya, «daralma» və s. proseslər, kateqoriyalar konkret misallar əsasında geniş təhlil olunub, tarixi amillər nəzərə alınıb. «Müasir rus dili. Semasiologiya» adlı dərs vəsaiti (rus dilində) çap olunub (Bakı, 2008, 101 s.). Dərs vəsaiti Təhsil Nazirliyinin «Avropa dilləri və ədəbiyyatı» adlı elmi-metodik şurasında təsdiq edilib. Dərs vəsaiti «Giriş», 12 fəsil, 18 təcrübə çalışma və ədəbiyyat siyahısından ibarətdir.
4. Kafedranın dosent əv., f.e.n. Heydərova Elvira Akif qızı «Linqvistikanın tarixi və metodologiyasına aid» adlı elmi işi yerinə yetirmişdir. Bu il ərzində dil nəzəriyyəsinə aid material tplanıb. XX əsrin linqvistik konsepsiyalarına xüsusi diqqət yetirilib. Yeni ədəbiyyata əsaslanaraq material aşağıdakı mövzulara bölünüb: 1.
2.
Orta əsrlərin dilçiliyi. 3.
XVII-XVIII əsrlərin dil fəlsəfəsi. 4.
Müqayisəli – tarixi dilçilik. 5.
XIX əsrin linqvistik məktəbləri. 6.
XIX əsrin linqvistik konsepsiyaları. 7.
Dilçiliyin metodologiyası. Elmi iş dərslik kimi çapa hazırlanır. O Filologiya fakültəsinin magistr pilləsində oxuyan tələbələr üçün tərtib olunub. 2008-ci il «Qədim slavyan dili» dərs vəsaiti (Bakı, 2008, 413 s.) çap olunub. Ümummilli lider H.Ə.Əliyevin anadan olmasının 85-illik yubileyinə həsr olunmuş Elmi-Nəzəri Konfransda iştirak etmişdir. Ukrainanın Qorlovka şəhərində keçirilən Beynəlxalq konfransda iştirak etmək üçün məqalə göndərilib və çap olunub.
5. Kafedranın baş müəllimi İbrahimova Tamilla İsmail qızının «Müasir rus dilində orfoepik və aksentoloji variantlıq üzrə məlumat lüğətinin tərtib edilməsi» mövzusunda elmi işi yerinə yetirilib. Lüğətin tərkibinə 5000-dən çox ümumi işlənilmədə olan söz daxil edilib. Çoxillik müşahidələrimizə görə, bu sözlərin tələffüzündə daha tez-tez səhvlərə yol verilir. Bundan əlavə ümumelmi, siyasi, ümummədəni, din-kilsə, idman leksikasına aid olan və daha çox işlənən bəzi sözlər və həmçinin son illərdə rus dilinə daxil olan alınma sözlər və bəzi daha çox işlənən abbreviaturalar lüğətin tərkibinə daxil edilmişdir. Elmi işi yerinə yetirərkən aşağıdakı leksikoqrafik mənbələrdən istifadə etmişəm.
Hal-hazırda lüğət əlyazma şəklində hazırlanıb, yaxın gələcəkdə çapa veriləcək. Lüğət materialları əsasında «Alınma sözlərdə aksentoloji variantlıq haqqında» adlı məqalə hazırlanmışdır, 2008-ci il dekabr nömrəsində dərc olunmalıdır.
5. Kafedranın baş müəllimi, f.e.n. İsmayılova Rəna İbrahim qızı «XX əsrin sonunda rus dilinin sintaksisində baş verən dəyişikliklər» mövzusunda elmi iş yerinə yetirmişdir.
Dil sisteminin sintaksis yarusunda dəyişikliklər ləng gedir. Sintaksisdə olan dəyişikliklərin özünəməxsus xüsusiyyətləri var: bir tərəfdən, sintaksis qrammatikanın bir hissəsi kimi yüksək dərəcədə sabit və stabildir, digər tərəfdən morfologiya ilə müqayisədə nisbətən çevikdir. Son vaxtlar sintaksisdə danışıq sintaksik konstruksiyaları fəallaşır. Müasir cümlələr parçalanmış, qırıq və natamam olur. Bu isə sözlərin ardıcıllığının və kontekstin rolunu artırır. Müasir sintaksis klassik sintaksisdən fərqli olaraq ritmik görkəmini dəyişir: cümlənin uzunluğu kəskin azalır, hissələri isə ayrılır.
6. Kafedranın baş müəllimi Məmmədbəyli Firavan Adil Geray qızı Orta məktəbdə «Rus dilinin» bölmələri üzrə tədrisi metodikası (universitetin filologiya fakültəsinin qiyabi şöbə tələbələri üçün metodik vəsait II hissə) metodik vəsait üzərində işini yerinə yetirmişdir. Bu metodik vəsaitdə pedaqoji təcrübənin gələcək müəllimlərin peşəkarlığında rolu və orta məktəbdə sinifdənkənar işə həsr edilir. Pedaqoji təcrübə qiyabi şöbəsində Y kursun I semestrində keçirilir. Pedaqoji təcrübə fakültə konfransından başlanır. Tələbələrə metodistlər tərəfindən pedaqoji təcrübənin məqsədi, tələbələrin orta məktəbdə dərslərə hazır olması və gözlənilən nəticələrdən söhbət açılır. Pedaqoji təcrübə orta məktəbdə keçirilir. Tələbələr məktəb müəllimlərinin və universitetin metodistlərinin rəhbərliyi ilə dərs planı hazırlayır, dərslərdə iştirak edir, dərsdə metod və priyomları mənimsəyirlər. Dərsin plan-konspektinin nümunəsini seminar dərslərində tərtib etmiş tələbə pedaqoji təcrübədə öz biliklərini məktəbdə göstərirlər. Tələbə filoloqun pedaqoji fəaliyyəti yalnız dərs deməkdən ibarət deyil. O bir vətənpərvər-tərbiyəçidir. Bu baxımdan tələbə üçün sinifdənkənar iş böyük əhəmiyyət kəsb edir. Tələbələr şagirdlərlə birlikdə divar qəzeti, sinif jurnalı, albomlar üzərində işləyir, şagirdlər arasında olimpiada və çıxışlar təşkil edir. Şa- girdlərin məktəbdənkənar məşğuliyyətləri ilə maraqlanırlar, diyarşünaslıq işinə şagirdləri cəlb edirlər. Bu işlər tələbələrin peşakarlığına böyük təsiri var, çünki dil
və ədəbiyyat gələcək nəslin tərbiyəsində əsas yer tutur. Tələbənin pedaqoji fəaliyyəti kafedralara təhvil verilmiş sənədlərdə öz əksini tapır.
7. Kafedranın baş müəllimi Xidirov Nazim Vəli oğlu «Qeyri-hind-Avropa dillərində təsirli və təsirsiz fellərə dair» mövzusunda işi yerinə yetirmişdir. Hind-Avropa dillərindəki ablauta həsr edilmiş bir qədər əvvəl yazılmış kiçik məqalədə biz artıq qeyd etmişdik ki, Qeyri-hind-Avropa dillərinin müqaisəli materiallarının cəlb olunması hind-Avropa dillərinin inkişafının öyrənilməsi üçün mühüm kömək göstərə bilər. Eyni yanaşmaya üstünlük verən R.Turneyzen bu cür materialların digər hind-Avropa dillərindən cəlb edilməsinin bu dillərin tarixi inkişafının başa düşülməsi üçün nə qədər dəyərli olduğunu göstərmişdi. Eyni sözləri ümumən hind-Avropa dillərinin tədqiqatı haqqında da demək olar, çünki bu dillərin inkişafının müəyyən edilməsi zamanı təkcə bunların dil materialı ilə kifayətlənmək olmaz. Bruqmanın ümumiləşdirici əsərləri bir çox ümumi elementlərlə bərabər bu dil qrupu sırasında bir çox yayılmış halların mövcudluğunu müəyyən edir ki, bunlar da qədim vəziyyətin qalığı kimi qəbul oluna bilər. Bunu Royen də etiraf edir: «Qeyri-hind-Avropa dilləri haqqında məlumat toplandıqca tam aydın olur ki, hind-Avropa dilləri çıxışının tapılması heç də asan olmayan mürəkkəb bir labirintə bənzəyir». Bruqman qeyri-hind-Avropa materiallarının hind-Avropa tədqiqatlarının bəzi problemlərinin aydınlaşdırılması üçün cəlb olunmasının zəruriliyini təkidlə bildirir.
8. Kafedranın müəllimi Zeynalova Nailə Tofiq qızı «–in şəkilçili nisbi-yiyəlik sifətlər» mövzusunda elmi iş üzərində çalışır. Elmi işdə müasir rus dilində –in şəkilçili nisbi yiyəlik sifətlərinin bir neçə qrup təşkil etməsi göstərilir. Onlardan: şəxsi isimlərdən düzülən sifətlər, qohum- əqraba adlarından – papinkin, babuşkin, tёtinkin, digər canlı isimlərdən – aktrisin, starostin, sosedkin, mifiloji məxluqlar – rusalkin, vedğminkin, satanin, heyvanların və quşların adlarından – belkin, lastoçkin, hökin in şəkilçisi nəinki rus dilində, hətta bəzi türk dilli xalqların dilində və şəxsən Azərbaycan dilində nisbi yiyəlik mənasını daşıyır: dənizin, günəşin, səhərin in şəkilçisi Azərbaycan şəxs əvəzlikləri ilə birləşir (tək və cəm – sən sənin, siz sizin). Burada Azərbaycan dilində in şəkilçisinin funksiyası rus dilində işlənən in şəkilçisinin funksiyası ilə üst-üstə gəlir. Bu fakt təsadüfi deyil və bu məsələ həm rus, həm də türk dilli dilçilərin təhlil obyekti ola bilər. Yüklə 68,34 Kb. Dostları ilə paylaş:
|