Азярбайжан республикасы тящсил назирлийи
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Birinci fəsil
- İkinci fəsil
- Üçüncü fəsil
8 işğalları nəticəsində bir sıra iri ticarət şəhərləri dağılır ki, bu da şimal yolu ilə ticarətdə maneələr yaradır. XV əsrdə yaşamış Afanası Nikitin “Üç dəniz arxasına səya- hət” adlı məşhur gündəliyində bu dövrə aid dəniz və quru yollar haqqında məlumatlar vardır. K.Zeno, İ.Barbaro, A.Kontarini, A.Cenkinson, A. Oleari, Ö.Çələbi, Yan Streys kimi məşhur səyyah, coğrafiyaşünas və diplomatlar “Böyük İpək Yolu”nun keçdiyi məntəqələr, şəhərlər, dəniz yolları haqqında çox zəngin məlumatlar vermişlər. Sonrakı dövrdə “Böyük İpək Yolu”nun keçdiyi ölkələrdə baş
verən siyasi
dəyişikliklər əvvəlcə
marşrutların istiqamətlərinə təsir etsə də, 1498-ci ildə Afrikadan Hindistana birbaşa dəniz yolunun kəşf edilməsi dünya ticarət yollarını dəyişdirdi. Qərb dünyasını Uzaq Şərqlə bağlayan quru yol əlaqələri zəiflədi. Buna səbəb olan amillərdən biri də, bir sıra ölkələrdə ipək istehsalının artması idi. Yeni yaranmış dəniz yolu ispaniyalıların və portuqaliyalıların əlinə keçdiyi üçün bu dövrdən başlayaraq Şərq-Qərb ticarət əlaqəsi Volqa-Xəzər su yolu ilə davam etdirildi. Bir sözlə, Böyük coğrafi kəşflər «Böyük İpək Yolu»nun əhəmiyyətinə təsir etsə də, sıradan çıxmasına səbəb olmadı. “Böyük İpək Yolu” bu gün də çox aktual olan bir məsələdir. “Böyük İpək Yolu”nun bərpasına dair ilk addımlar hələ 1991-ci ildə atılmış, 1993-cü ildən etibarən isə bu sahədə əməli işlər görülməyə başlanmışdır. 1993-cü ilin mayında “Avropa-Qafqaz-Asiya Transqafqaz nəqliyyat dəhlizi” proqramı qəbul olundu ki, bunun da davamı kimi 1998-ci il sentyabrın 7-8-də ümummilli lider H.Əliyevin təşəbbüsü ilə Bakıda “Böyük İpək Yolu” beynəlxalq konfransı keçirildi. Konfransda 32 ölkənin və 13 beynəlxalq təşkilatın nümayəndə heyətləri iştirak etmişdir. Qeyd etməliyik ki, Azərbaycanın çox zəngin xammal ehtiyatı və intellektual potensialı, Avropadan Asiyaya uzanan yolda əlverişli coğrafi mövqeyi onun dünya birliyində nüfuzunun
9 güclənməsinə imkan verir. TRASEKA proqramı çərçivəsində nəzərdə tutulan Avropa ilə Asiya arasında körpü rolunu oynayan “Böyük İpək Yolu”nun bərpası ölkəmiz qarşısında yeni inkişaf üfüqləri açır. Bu yolun bərpası, həmçinin, Avropa, Qara dəniz, Xəzər dənizi və Asiya regionlarında təbii ehtiyatlardan istifadəyə və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa hər zaman kömək edəcəkdir. Ümumiyyətlə, “Böyük İpək Yolu”nun bərpası və Şərq- Qərb enerji dəhlizinin yaranması XXI yüzilliyin qlobal tarixi hadisələrindəndir. Avropa-Asiyanın mərkəz hissəsində yerləşən və 34-dən artıq dövlətin ərazisindən keçərək onları birləşdirən bu yolun əhəmiyyəti ölçüyəgəlməzdir. Tələbələrin ixtiyarına verilən dərs vəsaiti giriş, üç fəsil, nəticə, istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısından ibarətdir.
başlayaraq erkən orta əsrlərə kimi (e.ə. II- e.X əsr) olan bir dövrü əhatə edir. Burada ipək ticarətinin yaranmasından, ticarətdə Çinin mövqeyindən, Hunların «Böyük İpək Yolu»na nəzarət uğrunda mübarizəsindən, İpək yolu üstündə böyük ticarət mərkəzləri olan şəhərlərdən, Kuşan, Roma, Parfiya kimi güclü dövlətlərin bu yolda mövqeyindən, Ərəb xilafəti zamanında yolun vəziyyətindən, Şərqlə-Qərb arasında bu yolun yaşamasında Azərbaycanın oynadığı roldan, ümumilikdə isə “Böyük İpək Yolu”nun Avrasiya məkanında tutduğu mövqedən və oynadığı roldan bəhs edilir.
əhatə edir. Fəsildə Monqollar və Səlcuqlar dövründə yolun vəziyyətinə, Hindistanın “Böyük İpək Yolu”ndakı mövqeyinə, Türk dövlətlərinin «Böyük İpək Yolu»nda oynadığı rola, bir sözlə, orta əsr imperiyalarının «Böyük İpək Yolu»nun yaşamasında və fəaliyyətindəki roluna, həmçinin orta əsrlər dövründə Azərbaycanın bu yol üzərində əhəmiyyətinə, Böyük coğrafi kəşflərdən sonra quru yollarının əhəmiyyətinin azaldığı 10
bir zamanda Xəzər ticarəti uğrunda Rusiya-İngiltərə rəqabətinə nəzər salınmışdır. Üçüncü fəsil «Böyük İpək Yolu» nun bərpası» adlanır. Fə- sildə Böyük coğrafi kəşflərdən sonra əhəmiyyətini zəiflətmiş olan «Böyük İpək Yolu»nun yenidən dirçəldilməsi uğrunda Azərbaycan hökumətinin apardığı məqsədyönlü siyasətdən və “Böyük İpək Yolu”nun bərpasına həsr olunmuş Bakıda keçirilən beynəlxalq konfransdan, “Böyük İpək Yolu” ndan TRASEKA- yadək olan dövrü özündə əks etdirən “Bakı Bəyannaməsi”nin əhəmiyyətindən bəhs olunur. Vəsaitin nəticə hissəsində qısa ümumiləşdirmələr öz əksini tapmışdır.
11
I FƏSİL İPƏK YOLU ƏN QƏDİM ZAMANLARDAN ERKƏN ORTA ƏSRLƏRƏ QƏDƏR
E.ə 481-256-cı illər Çin tarixinin çinliləşmə, birləşmə və güclənmə dövrü кими характеrizə olunur. Çin qaynaqları da bunu sübut edir. Бu dövrdə şimal hunları da təsirli şəkildə basqınlar etməyə başlayırlar. Artıq е.ə. III yüzilliyin ikinci yarısında müasir Çinin böyük bir qismi Çin dövlətinin əlində idi.
Çinin qərbə doğru sərhədləri möhkəm olmadığından, həm də bu ərazilər hunların nəzarətində olduğundan çinlilərin qərbə doğru ticarət etmələri çətinləşirdi. Çinin qərb sərhəd əraziləri Lunqhsi və Lintao şəhərləri hesab olunurdu. III yüzilliyin sonlarından etibarən Çin sülalələri qərbdə yavaş-yavaş güclənir. Çin mənbələrində tez-tez xatırlanır ki, «Qərb ticarət yolu»nun da Çin dövləti üçün əhəmiyyəti artmağa başlayır. “361-ci ildə Çin hökmdarı Hun barbarlarını məğlub Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|