Азярбайъан республикасынын тящсил назирлийи

5 
 
9. Qusma 
 
 
 
 
 
10. Ürəkbulanması 
 
 
 
 
 
11.  Boğazda  tıxanma  hiss  etmək, 
boğaz  yolunun  daralması  və  ya 
spazma 
 
 
 
 
 
12. Gəyirmə 
 
 
 
 
 
13.  Mədədə  qıcqırma    və  ya  turĢ  
gəyirmə 
 
 
 
 
 
14. BaĢ ağrıları 
 
 
 
 
 
15. Tez zəifləmək 
 
 
 
 
 
16. Yorğunluq 
 
 
 
 
 
17.  Qəfildən    qulaqların  batması 
(huĢun itməsi) 
 
 
 
 
 
18.  Ayaqlarda  ağırlıq  və  yorğunluq 
hissi 
 
 
 
 
 
19. Əzginlik 
 
 
 
 
 
20.  DöĢ  hissəsində  deĢici  və  çəkici 
ağrılar 
 
 
 
 
 
21. Mədədə ağrılar 
 
 
 
 
 
22. 
Təngnəfəslik 
(boğulma)  
tutmaları 
 
 
 
 
 
23. BaĢda sıxılma əlamətləri 
 
 
 
 
 
24. Ürək tutmaları 
 
 
 
 
 
 
Ayrıca  bir  insanın  fiziki  naxoĢluqlarını  emosional  yaĢamasının 
subyektiv  dərəcəsini  təyin  etmək  üçün  metodikanın  müəllifləri  pasientin 
məlumatlarını standart seçmələrlə (sağlam 286 nəfərlik kontrol qrupundan və  
nevrotik  -  psixosomatik  xəstəliklərdən  əziyyət  çəkən  467  nəfər  pasientdən 
ibarət  qrupdan alınmıĢ nəticələrlə) müqayisə edərək  nəzərdən keçirilməsini 
təklif  edirlər.  Xüsusi  cədvəlin  (Əlavə  1)  köməyi  ilə  ilkin  ballar  faiz 
dərəcələrinə  keçirilir.  Faiz  dərəcəsi  kontrol  qrupuna  (K)  və  ya  pasient 
qrupuna  (P)  daxil  olan    Ģəxslərin    neçə    faizinin  ―intensivlik‖  (Ģikayətlərin 
təzyiqi)  Ģkalası  üzrə  qiymətinin,  sorğuda  iĢtirak  edən  konkret  insanın 
nəticələrinə  bərabər və ya nisbətən aĢağı olduğunu göstərir.  
Məsələn,  konkret  sorğulanan  (25  yaĢlı  qadın)  ―intensivlik‖ 
(Ģikayətlərin  təzyiqi)  Ģkalası  üzrə  14  ilkin    bal  alır.    Ġlkin  balların    faiz 
dərəcələrinə  çevirilməsi  cədvəlində  18-30  yaĢ  arası  qadınlar  üçün    kontrol 
qrupunda  (K  qrafası)  ilkin      balların    sayı  51,    pasientlər  qrupunda  (P-
qrafasında)    isə  28-dir  .  Bu  o  deməkdir  ki,  18-30  arası  sağlam  qadınların 
51%-i  və  elə  o  yaĢda  olan    pasient  qadınların  28%-i  eyni  və  ya  daha  aĢağı 
dərəcədə  Ģikayət  intensivliyinə  (Ģikayətlərin  təzyiqi)  sahibdirlər.  Cədvəlin 

---

6 
 
əvvəlindəki  boĢluqlar  yoxlama  qrupunda  və  ya  pasientlər  qrupunda  
olanlardan heç birinin bu Ģkala üzrə ilkin bal almadığını göstərir. 
     
 
SƏHHƏTĠN, AKTĠVLĠYĠN VƏ ƏHVALĠ -RUHĠYYƏNĠN 
OPERATĠV QĠYMƏTLƏNDĠRĠLMƏSI DĠAQNOSTĠKASININ 
METODĠKASI 
 
  Məqsəd: 
Səhhətin,  aktivliyin  və  əhval-ruhiyyənin  operativ 
qiymətləndirilməsi. 
  Metodikanın təsviri:  
  Sorğu  30  cüt  əks  xarakteristikadan  ibarətdir.  Təcrübədən  keçən 
Ģəxsdən  onların əsasında öz vəziyyətini qiymətləndirmək xahiĢ olunur. Hər 
cütlük öz Ģkalasını təqdim edir, hansında ki təcrübədən keçən öz səhhətinin 
bu və ya digər xarakteristikasının təzahür dərəcisini qeyd edir. 
    Təlimat:    Sizə  30    əks  əlamətdən  ibarət  cədvəlinin  köməyi  ilə 
özünüzü    hal-hazırda  necə  hiss  etməyinizi  təsvir  etmək  təklif  olunur.  Siz 
gərək hər cütlükdə  sizin vəziyyətinizi daha dəqiq təsvir edən xarakteristikanı 
seçəsiniz  və  bu  xarakteristikanın    təzahür  dərəcəsinə    (gücünə)  uyğun  olan  
rəqəmlə qeyd edəsiniz. 
 
                          Məlumatların  araĢdırılması: 
 
 Hesablamalarda  cütlüyün  neqativ  qütbünün  son  təzahür  dərəcəsini  1 
balla,  cütlüyün  pozitiv  qütbünün  son  təzahür  dərəcəsi  isə  7  balla 
qiymətləndirilir. Bu zaman nəzərə almaq lazımdır ki, Ģkalanın qütbləri daima 
dəyiĢirlər,  ancaq  müsbət  vəziyyətlər  həmiĢə  yüksək  bal,  mənfi  vəziyyətlər 
isə  aĢağı  bal  alırlar.  Alınan  ballar  açara  uyğun  olaraq  3  kateqoriyada 
qruplaĢdırılır və ayrılıqda hər biri üçün balların miqdarı hesablanır.  
Səhhət (Ģkalalar üzrə balların cəmi): 1, 2, 7, 8, 13, 14, 19, 20, 25, 26. 
Aktivlik  (  Ģkalalar  üzrə  balların  cəmi):  3,  4,  9,  10,  15,  16,  21,  22,  27,  28. 
Əhvali-ruhiyyə ( Ģkalalar üzrə balların cəmi): 5, 6, 11, 12,17, 18, 23, 24, 29, 
30.  
Hər bir kateqoriya üzrə alınmıĢ nəticələr 10-a bölünür. ġkala üzrə orta 
bal    4-ə  bərabərdir.  4  balı  aĢan  qiymətlər  təcrübədən  keçənin  normal 
vəziyyətindən xəbər verirlər, 4 baldan aĢağı  qiymətlər isə vəziyyətin əksini 
göstərirlər.  Vəziyyətin  normal  qiymətləri  5,0-5,5  bal  diapazonundadırlar. 
Nəzərə almaq lazımdır ki, funksional vəziyyətin analizi  zamanı təkcə onun 
ayrı-ayrı göstəricilərinin qiyməti deyil, həm  də onların qarĢılıqlı nisbəti  də 
vacibdir.  
 
 

---

7 
 
 
 
                               SAƏ metodikasının nümunəvi  kartı 
 
Adı, 
soyadı, 
atasının 
adı______________________     
cinsi___________ 
YaĢ______  Tarix__________  Vaxt___________ 
 
 
1. Özünü  yaxĢı hiss edirəm  3 2 1 0 1 2 3  1. özümü pis hiss edirəm 
2. Özünü güclü hiss edirəm  3 2 1 0 1 2 3  2. Özümü zəif hiss edirəm 
3. Passiv 
3 2 1 0 1 2 3  
3. Aktiv 
4. Azhərəkətli 
3 2 1 0 1 2 3  
4. Hərəkətli 
5. ġən 
3 2 1 0 1 2 3  
5. Qəmgin 
6. YaxĢı əhvali-ruhiyyə 
3 2 1 0 1 2 3  
6. Pis əhvali-ruhiyyə 
7. ĠĢ qabiliyyətli 
3 2 1 0 1 2 3  
7. Əzgin 
8. Tam güclü 
3 2 1 0 1 2 3  
8. Gücdən düĢmüĢ 
9. Ləng 
3 2 1 0 1 2 3  
9. Cəld  
10. Fəaliyyətsiz 
3 2 1 0 1 2 3  
10. Fəal 
11. XoĢbəxt 
3 2 1 0 1 2 3  
11. Bədbəxt 
12. Həyatsevər 
3 2 1 0 1 2 3  
12. Qəmgin 
13. Gərgin 
3 2 1 0 1 2 3  
13. ZəifləmiĢ 
14. Sağlam 
3 2 1 0 1 2 3  
14. Xəstə 
15.Etinasız 
3 2 1 0 1 2 3  
15. Aludə olmuĢ 
16. Laqeyd 
3 2 1 0 1 2 3  
16. Həyəcanlı 
17. Fərəhli  
3 2 1 0 1 2 3  
17. Ruhdan düĢmüĢ 
18. Sevincək 
3 2 1 0 1 2 3  
18. Kədərli 
19. Ġstirahət etmiĢ 
3 2 1 0 1 2 3  
19. Yorğun 
20. Təravətli 
3 2 1 0 1 2 3  
20. Üzgün 
21. Yuxucul 
3 2 1 0 1 2 3  
21. Əsəbi 
22. Ġstirahət etmək istəyi 
3 2 1 0 1 2 3  
22. ĠĢləmək istəyi 
23. Sakit 
3 2 1 0 1 2 3  
23. ƏndiĢəli 
24. Nikbin 
3 2 1 0 1 2 3  
24. Bədbin 
25. Dözümlü 
3 2 1 0 1 2 3  
25. Yorgun  
26. Gümrah 
3 2 1 0 1 2 3  
26. Əzgin 
27. FikirləĢmək çətindir 
3 2 1 0 1 2 3  
27.FikirləĢmək asandır 
28. Unutqan 
3 2 1 0 1 2 3  
28. Diqqətli 
29. Ümidlə dolu 
3 2 1 0 1 2 3  
29. Məyus  
30. Razı 
3 2 1 0 1 2 3  
30. Narazı 
 
 

---