53.3. Uşağın soyadı, bir qayda olaraq, valideynlərin soyadı ilə müəyyən edilir.
Uşağın valideynlərinin soyadları müxtəlif olduqda uşağa valideynlərin razılığı ilə atanın
və ya ananın soyadı verilir. Adın, ata adının və soyadın verilməsi və dəyişdirilməsi
qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunur.
20
53.4. Valideynlər arasında uşağın ad və soyadına münasibətdə razılıq olmadıqda
yaranan fikir ayrılığı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həll olunur.
53.5. Atalıq müəyyən olunmadıqda uşağa ad ananın göstərişi ilə, ata adı bu
Məcəllənin 46.3-cü maddəsinə uyğun olaraq uşağın atası kimi qeydə alınan şəxsin adına
görə, soyad isə ananın soyadına görə verilir.
Maddə 54. Uşağın adının və soyadının dəyişdirilməsi
54.1. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı uşaq 18 yaşına çatana qədər onun adının
dəyişdirilməsinə, eləcə də soyadının digər valideynin soyadına dəyişdirilməsinə,
valideynlərin birgə xahişinə əsasən və uşağın mənafeyini nəzərə alaraq icazə verə bilər.
54.2. Valideynlər ayrı yaşadıqda və uşaqla birlikdə yaşayan valideyn ona öz soyadını
vermək istədikdə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı bu məsələni digər valideynin rəyini
nəzərə almaqla və uşağın maraqlarından asılı olaraq həll edir. Digər valideynin olduğu
yeri müəyyənləşdirmək mümkün olmadıqda, o valideynlik hüquqlarından məhrum
edildikdə, fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edildikdə, eləcə də üzürsüz səbəbdən
uşağı saxlamaqdan və onun tərbiyəsindən yayındıqda həmin valideynin rəyini nəzərə
almaq məcburi deyil.
54.3. Uşaq öz aralarında nikahda olmayan şəxslərdən olubsa və atalıq
qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada müəyyən olunmayıbsa, müvafiq icra
hakimiyyəti orqanı uşağın maraqlarını əsas tutmaqla onun soyadının, ananın bu xahişlə
müraciət etdiyi anda daşıdığı soyada dəyişdirilməsinə icazə vermək hüququna malikdir.
54.4. 10 yaşına çatmış uşağın adı və soyadı yalnız onun razılığı ilə dəyişdirilə bilər.
Maddə 55. Uşağın əmlak hüquqları
55.1. Uşaq öz valideynlərindən və ailənin digər üzvlərindən bu Məcəllənin beşinci
bölməsində müəyyən olunmuş qaydada və miqdarda vəsait almaq hüququna malikdir.
55.2. Aliment, pensiyalar, müavinətlər şəklində uşağa ödənilən məbləğ valideynlərin
(onları əvəz edən şəxslərin) sərəncamına daxil olur, onlar tərəfindən uşaqların
saxlanmasına, tərbiyəsinə və təhsilinə xərclənir.
55.3. Məhkəmə uşağa görə aliment ödəyən valideynin tələbi ilə alimentin 50
faizdən çox olmayan məbləğini yetkinlik yaşına çatmayan uşağın adına açılmış bank
hesabına köçürmək barədə qərar çıxara bilər.
55.4. Uşaq gəlirinə, vərəsəlik və ya hədiyyə şəklində əldə etdiyi əmlaka, habelə
uşağın vəsaiti hesabına əldə edilmiş digər əmlaka mülkiyyət hüququna malikdir. Uşağın
mülkiyyətində olan əmlak üzərində sərəncam vermək hüququ Azərbaycan Respublikası
Mülki Məcəlləsinin müvafiq maddələri ilə müəyyən olunur.
55.5. Uşağın əmlakı valideynlər tərəfindən idarə olunarsa, mülki qanunvericiliyə
uyğun olaraq onlara himayə altında olan şəxsin əmlakına sərəncam verənlərə dair
qaydalar şamil olunur.
55.6. Uşaqlar valideynlərinin, valideynlər də uşaqların əmlakına mülkiyyət hüququna
malik deyillər. Birlikdə yaşayan valideynlər və uşaqlar qarşılıqlı razılıq əsasında bir-birinin
əmlakından istifadə edə bilər və ya həmin əmlaka sahiblik edə bilərlər.
55.7 Valideynlərin və uşaqların birgə mülkiyyət hüququ yarandıqda əmlak üzərində
sahiblik, sərəncam və ondan istifadə hüququ mülki qanunvericiliklə müəyyən edilir.
12-ci fəsil
Valideynlərin hüquq və vəzifələri
Maddə 56. Valideynlərin hüquq və vəzifələrinin bərabərliyi
56.1. Valideynlər öz uşaqları barəsində bərabər hüquq və vəzifələrə malikdirlər.
56.2. Uşaqlar yetkinlik yaşına çatdıqda, yetkinlik yaşına çatmayan şəxslər nikah
bağladıqda, eləcə də yetkinlik yaşına çatmayan uşaqlar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş
hallarda tam fəaliyyət qabiliyyəti əldə etdikdə valideynlərin bu fəsildə göstərilən hüquq
və vəzifələrinə xitam verilir.
Maddə 57. Yetkinlik yaşına çatmayan valideynlərin hüquqları
57.1. Yetkinlik yaşına çatmayan valideynlər uşaqlarla birgə yaşamaq və onların
tərbiyəsi ilə məşğul olmaq hüququna malikdirlər.
57.2. Yetkinlik yaşına çatmayan valideynlər nikaha daxil olmamışlarsa, onların
uşaqları doğulduqda həmin valideynlər 16 yaşına çatdıqdan sonra atalığın (analığın)
müəyyən edilməsində müstəqil hərəkət edə bilərlər. 16 yaşı tamam olmayan
valideynlərin uşaqlarının tərbiyəsi ilə məşğul olmaq üçün qəyyum təyin oluna bilər.
57.3. Uşağın qəyyumu ilə yetkinlik yaşına çatmayan valideynlər arasındakı narazılıq
qəyyumluq və himayə orqanı tərəfindən həll edilir.
57.4. Yetkinlik yaşına çatmayan valideynlər öz uşaqlarına münasibətdə atalığı və
analığı ümumi əsaslarla qəbul etmək, atalığa (analığa) dair mübahisə açmaq, habelə 14
yaşına çatdıqdan sonra məhkəmə qaydasında atalığı (analığı) müəyyən etmək hüququna
malikdirlər.
Maddə 58. Uşaqların tərbiyəsi və təhsilində valideynlərin hüquq və vəzifələri
58.1. Valideynlər uşaqlarını tərbiyə etmək hüququna malikdirlər və uşaqlarını
tərbiyə etməyə borcludurlar.
58.2. Valideynlər uşaqlarının tərbiyəsinə, sağlamlığına və onların psixi, fiziki, mənəvi
inkişafına görə məsuliyyət daşıyırlar.
58.3. Valideynlər digər şəxslərlə müqayisədə öz uşaqlarının tərbiyəsində üstün
hüquqlara malikdirlər.
58.4. Valideynlər uşaqların əsas ümumi təhsil almasını təmin etməyə borcludurlar.
58.5. Valideynlər uşaqların ümumi orta təhsil almasına qədər onların maraqlarını
nəzərə almaqla təhsil müəssisəsini və təhsil formasını seçmək hüququna malikdirlər.
58.6. Dövlət valideynlərin bu hüquq və vəzifələrinə qanunda nəzərdə tutulmuş
qaydada yalnız uşağın mənafeyi tələb etdiyi hallarda müdaxilə edə bilər.