13
Xroniki alkoqolizmin inkişafının 3 mərhələsini ayırırlar: ilkin və ya başlanğıc,
orta və ya inkişaf etmiş və sonuncu.
Ilkin mərhələ:
8
Burada əsas simptom kimi alkoqollu içkiyə boyüyən tolerantlıqdır. Çox insanlar
yüksəs miqdarda alkoqol qəbul edə bilmirlər, və qusma, kollaptoid vəziyyət və ishal
ilə müşahidə olunur. Lakin, uzunmüddətli və yüksək dozada istifadə insanlarda
intoksikasiyasız yüksək miqdarda alkoqolu qəbul etməyə icazə verir. Müdafiə
refleksi olan qusmanın yox olması məişət alkoqolizmin real alkoqolizmin ilkin
fazasına keçməsindən xəbər verir. Ilkin mərhələyə xas olan xüsusiyyətlərdən biri də
gizli sərxoşluq və təkliyə meylilikdir. Bu simptomun analizi göstərir ki, xəstə çalışır
öz alüdəçiliyini gizlətməyə. Əgər əvvələr, içmək üçün bir səbəb lazım olurdusa, indi
artıq içki içmək bir sarışan fikirdi. Başqa vacib bir simptom kimi burada
özünüidarənin itirləməsidir. Xəstə qəbul etdiyi mayenin miqdarına nəzarət edə
bilmir. Sərxoşluğun portretidə dəyişir. Xəstə ayılandan sonra bəzi anları yada sala
bilmir, yani ferforasiyon amneziya ortaya çıxır. İçkinin qəbulu hələ sistematik forma
daşımır- utancaqlıq hissi hələ qeydə olunur.
İlkin mərhələdə alkoqolizmdən uzaq durmağa meyl edənlərdə bir aya yaxın
somatik asteniyaya oxşayan bir vəziyət yaranır. Ilkin mərhələnin davamlığı bir
ildən bir neçə ilə qədər davam edə bilər və insanın individual psixoloji və fizioliji
vəziyyətindən asılıdır.
Orta mərhələ. Bu mərhələdə alkoqola tolerantlıq başlayır artmağa. Sutkada
alkoqolun qebul edilməsi 1-2 l çatır. Alkoqoldan bütövlüklə asılılıq formalaşır.
9
Psixoloji asılıqla yanaşı həmdə fizioloji asılılıq formalaşır. Alkoqol metabolizmin
bir hissəsinə çevirilir. Alkoqolikdə defisitar və ya abstinent sindrom formalaşır
(alkoqoldan aclıq sindromu). Bu sindromun klinik portreti müəyyən xüsusiyyətlərlə
xarakterizə olunur: ümumi tremor, tərləmə, ürək bulantı, ishal, urəkdöyüntü,
başağrı, qarabasmalar, yuxusuzluq, iştahanın olmaması. Ümumi emosional fon
8
Alkoqolizm // Internet resurs: http://rnm.az/alkoqol
9
Alkoqolizm// Internet resurs: http://www.saglamliq.isim.az/xestelik
14
dəyişir: təşviş, apatiya, özünü günahlandırma hissi yaranır. Bəzən münasibət
sayıqlamarı ola bilər. Ağır formada, xəstə abstinent sindrom zamanı gecəni yatmır,
gözü yumulu vəziyətdə isə xırda yanar işıqları görür (lap ağır formada qorxulu
eybəcər üzlər, fantastik heyvan üzləri) . Psixosensor pozuntular müşahidə oluna
bilər, əsasəndə, hündürlükdən düşmək, mikropsiyalar, metamorfopsiyalar. Abstinent
sindrom beyindəki neyrodinamik proseslərin pozulması ilə müşayət olur,əsasəndə,
bioelektrik təzahürə görə epileptoid növə oxşayır.
10
Abstinent sindromu insanı əlil
edir və içkini fiziki (psixoloji deyil) asılılığa görə qəbul etməyə vadar edir. Az
dozada alkoqol qəbul edən zaman abstinent sindromdan 2-3 saatlıq azad olmaq olar.
Bu vəziyətdən qurtarmaq üçün alkoqol asılılığından əziyyət çəkən insanlar hər 3-4
saatdan bir təkrarlanan içki qəbuluna vadar olurlar.
Alkoqolizmin ikinci mərhələsində içmək psevdo-dipsomaniya formasını alır.Bu
mərhələdə şəxsiyyətin bəzi xüsusiyyətlərinin dəyişməsi görsənir. Şəxsiyyətin
keçmiş individual xüsusiyyətləri itir və buna görədə bütün alkoqoliklər bir birinə
oxşayır. Sosial inkişaf dayanır, işdə irəlləyiş müşahidə olunmur, maraqlar itir,
yaradıcılıq aktivliyi azalır və hətta bütövlüklə itir. Xəstə keçmişdə “qazanılmışlarla”
yaşamağa başlayır. Bəzi şəxsiyyətlərdə premorbid xüsusiyyətlərə aid olmayan bəzi
xarakteristikalar qeyd olunur. Patoloji şəxsiyyətin simptomları yer alır: 1. Eksploziv
şəxsiyyət- aqressiya və impulsivliyi ilə 2. Eyforik şəxsiyyət – özündən razılıq, və
“yuxarıdan” getmə.
Birinci mərhələdə arabir olan “İçim, ya yox” ideyası bu zaman artıq olmur.
İçmək tələbinin yaratdığı emosiyalar xəstənin mənliyinə hakimlik edir. Alkoqol
intoksikasiyası nəticəsində insan öz instikt və arzularına tabe olur, tez inanan olur.
Ailəyə, işə maraq yavaş-yavaş azalır. Ailənin xahişi, işdən töhmət, həkimlərin
tövsiyyyələri az zamanlıq təsir göstərir. Əsəbililik və ətrafdıkalara qarşı
hörmətsizlik əlamətləri ilə əvəz olunur. Alkoqoliklər növbəti alkoqol qəbulunu
xarici faktorlar ilə səbəbləndirməyə çalışırlar: dostla görüş, soyuq hava ilə,
problemin olması ilə və s.. Xarakter cəhətlərindən, ən əsas dəyişiklik, lovğalığın
10
А. А. Портнов, Д. Д. Федотов Психиатрия Медицина. 1971. с.285-287
15
yaranmasıdır. Əsasən onlar, alkoqol maddənin miqdarının çox olmasını lovğa ilə
paylaşırlar, və ya qadınlar arasında məşhur olduqlarını, işlərinin “əla” getməsini.
Alkoqolizm zamanı psixikanın əsas xüsusiyyətlərindən biri intellektin
azalmasıdır, hansıki, özünü, əsasən, xəstənin özünə və öz davranışına tənqidin
azalması ilə təzahür edilir.Bu vəziyyət, əsasən, “alkoqol yumoru” adlanan halla
xarakterizə edilə bilər: abırsızlıq, səthlik və yersizliklə xarakterizə edilir. Əsasəndə,
zehni işle meşqul olanlarda, bu əlamətlər özlərin idahada tez büruzə verir.
Eksperimental-psixoloji tədqiqatlar zamanı xroniki alkoqolizmdən əziyyət
çəkənlərdə yaddaş ilə problem kəskin formada görünürdü. Daha çox, yadda
saxlama, və az keçmişdə baş vermiş hadisələri yada salma ilə problemlər yaşanır.
Şəxsiyyətin patoloji inkişafı, psixi aktivliyin azalması, abstinent sindromun
yaranması, alkoqola yüksək tolerantlıq artıq ətrafdakılardan gizlənə bilmir. Artiq bu
mərhələdə kəskin psixozlar yarana bilir, sərxoşluq isə amnestik forma alır.
Sonuncu mərhələ. Bu mərhələdə növbəti simptomlar müşahidə olunur: alkoqola
qarşı intolerantlıq – dözümsüzluk. Içki qəbulunun intolerantlığı o qeder aşağı enirki,
xəstə həyati göstəricilərə görə 5-7 günlük içki qəbulunu dayandırır. Bəzi hallarda
içkiyə dözümsüzlük özünü içki qəbulunun ilk günləri özünü bürüzə verir. Içki
qəbulu periodlarla olur. Axırıncı günlər intoleranlıq o qədər yüksəlirki, xəstə spirtli
maddələri yalnız abstinent sindromdan qurtarmaq üçün qəbul edir. Periodik və ya
real içki qəbulu xəstənin pis fiziki vəziyyəti ilə başa çatır: ürək fəaliyyətinin
aktivliyinin enməsi və dispepsik pozuntularla ilə müşayət olunur.
Şəxsiyyətin enmə səviyyəsi ən aşağı, hətta orqanik kəmağıllılığa qədər çatan
ğöstəriciyə can atır. Alkoqol kəmağıllılıq iki növ enselopatiyanı təzahür edir.
Enselopatiyanın torpid növü alkoqoliklərdə apato-abulik kəmağıllılığa, eretik növə
isə psevdoparalitik uyğun gəlir. Somatik pozuntular çox müxtəlifdir: xroniki qastrit,
xora xəstəlikləri, pankreatitlər, ciyər sirrozu, miokardiodistrofiya, nəfəs yollarının
xəstəlikləri. Enselopatiya alkoqoliklarda ikinci mərhələdən diaqnostika edilir.
Kişilərdə potensiyanın aşağı enməsi, qadınlarda isə amenoreya müşayət olunur.
Vaxtından əvvəl üzün sallanması, əzələlərin boşalması, və həyatın davamlılığının
azalması qeydə olunur. Ölmə riskləri alkoqoliklarda normal insanların analoji yaş
Dostları ilə paylaş: |