Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ XƏZƏr universiteti
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (PSİXOPATİZASİYANIN) EKSPERİMENTAL TƏDQİQİ
43
deyilmişdir. 12 addım proqramında “dibə enmək” anlayışı varki, burada alkoqolikin və narkomanın ən pis anları mənasını daşıyır. 12 addım proqramının üzvlərinin xüsusi adət ənənələri və duaları var: məqsədimiz sağlamlığımızdır, əsas rol Allaha aiddir, insanlar yalnız köməkçidirlər, AA və AN üzvü olmaq üçün istək lazımdır- içkini və ya narkotiki atmaq istəyi, hər qrup azaddır, əsas məqsədimiz hələdə içən və ya narkotik qəbul edəni yanımıza çəkmək, AA və ya AN adından reklam etməmək, AA və ya AN öz gücünə inanmalıdır, AA və AN qeyri-professional təşkilat olaraq fəaliyat göstərir, idarə sistemi çox ağır olmamalıdır, siyasi, sosial proseslərə qarışmamaq şərti ilə aktivliyimizi avam etdirək, biz yalnız öz maraqlarımızı irəli sürməliyik, anonimlik bizim ən böyük silahımızdır. Dualar 12 addım proqramında hazır formada xəstəyə verilir, lakin alüdəçi özüdə dua yaza bilər özü üçün. Məsələn: “Anlama haqqında dua”, “ikiqat göndəriş”. Bu proqram, əsasən, hazırlıq keçmiş əvvəllər özləri bu proqram üzrə müalicə keçmiş və remissiyası 2 ildən az olmayan alkoqoliklər tərəfindən keçirilir. Məlumatlar əsasən hər görüş zamanı baş verir. Məsələn, “ilk qədəh fenomeni” haqqında bu görüşlər zamanı motivasiyanın sıfıra endiyini öyrənmək olur. Və ya alkoqolikin daxilində iki şəxsiyyət omağı haqqında nəzəriyyə AA və AN üzvləri arasında çox qəbul edildiyindən çox effekti olur. Remissiya müddətinin çox olması qrup üzvlərinə, əlbətdə ki, pozitiv təsir edir. AA və AN-dən başqada özünü-dəstəkləmə qruplarıda fəaliyət göstərirlər. ABŞ-də “Alkoqoliklərin böyük övladları” adlı qruplar, Rusiyada isə “Narkomanların anaları” adlı qruplar aktiv formada inkişaf edir. Psixoloq –addiktoloqun və ya psixoterapevtin belə təşkilatlarda rolu son illərdə dahada böyüyüb. Stress faktorların artması narkomaniya və alkoqolizm xəstəliyi ilə bərabər başqa psixi pozuntuların yaranması psixoterapiyanın vacibliyini ön plana çıxarır. Burada psixoterapiya yalnız alüdəçi ilə deyil, həmdə onun ailəsi ilə keçirilməlidir. Ailə üzvlərinin ikinci dərəcəli PAM-dən qurban sayılırlar. Hər dəfə asılı şəxsiyyətin PAM qəbul edərkən ailə üzvlərinin yaşadığı stress və təşviş sonradan öz neqativ müxtəlif somatik, psixoloji və nevroloji pozuntulara tutula bilər.
44
IV FƏSİL. PSİXOAKTİV MADDƏLƏRDƏN İSTİFADƏ EDƏN İNSANLARIN ŞƏXSİYYƏTİNDƏ BAŞ VERƏN PATOLOJİ DƏYİŞİKLİKLƏRİN (PSİXOPATİZASİYANIN) EKSPERİMENTAL TƏDQİQİ
4.1. Tədqiqatda istifadə olunan material və metodlar 4.1.1.Tədqiqat iştirakçıları
Tədqiqat iki mərhələdə keçirilmişdir. Tədqiqatda ilkin mərhələdə 100 nəfər asılı pasient iştirak etmişdir (tədqiqatda yalnız kişi cinsinə aid pasientlər iştirak edirdilər). Tədqiqatın 2-ci mərhələsində 45 nəfər iştirak etmişdir- əsas qrup. Tədqiqatın ikinci mərhəlisində 12 addım proqrammında psixoterapiya keçirildiyinə görə hər pasient iştirak edə bilməmişdir. 5 pasient müəyyən səbəblərə görə tədqiqatdan uzaqlaşdırılmışdırlar. Əsas qrup təmsilçiləri eyni zamanda individual konsultasiya ala bilərdilər. Tədqiqata cəlb olunanlar “Bərpa” Psixiatrik xəstəxanaya müraciət edən xəstələrdən ibarətdir. Araşdırmaya cəlb olunanlar 18-50 yaş arası insanlar təşkil edir. Psixoaktiv maddələrdən istifadə stajı 1ildən 30 ilədək təşkil edirdi. Hər bir pasientə tədqiqatın məqsədi haqqında informasiya verilmiş və onların tədqiqatın istənilən mərhələsində iştirak etməkdən imtina etmək imkanının da olduğu izah edilmişdir. Eyni zamanda hər bir məlumatın yalnız tədqiqat üçün istifadə olunduğu və anonim qalmağı barədə infirmasiya verilmişdir. Beləliklə, tədqiqatda iştirak edənlər məlumatlı razılıq vermişdilər. Xəstələrin seçilməsi prosesi zamanı aşağıdakı meyarlar əsas götürülmüşdür: 1.Pasientlər ən azı 1 il müddətində PAM-dən istifadə etməlidirlər; 2.Pasientlər sualları adekvat cavablandıra bilməlidirlər; 3.Yaş həddi 18-50 təşkil etməlidir; 4.Bu xəstələr əvvəllər başqa psixi pozuntudan əziyyət çəkməyiblər (eyni zamanda şəxsiyyət pozuntusundan əziyyət çəkməyiblər).
45
4.1.2.İstifadə olunmuş metodikalar Tədqiqatın həyata keçirilməsi üçün ilk öncə PAM-dan asılı xəstələri üçün xüsusi anket- suallar hazırlanmışdır. Xüsusi işlənib hazırlanmış anket vasitəsilə psixoterapiya zamanı sosio-demoqrafik və klinik göstəricilərin dəyişiklikləri qeydə alınmışdır. Klinik- psixopatoloji müsahibə əvvəlcədən müəyyən edilmiş intervü formasında keçirilirdi (mövzuya uyğun sualların əlavə olunması ilə). Pasientlərin seçilməsi zamanı yuxarıda saydığımız meyarlar nəzərə alınmaqla tədqiqatda iştirak edən bütün xəstələr bu anketə əsasən qeydiyyatdan keçmişdilər. Nəticələr hər bir pasientə uyğun olan xüsusi xəritəyə keçirilirdiki, orada ona aid bütün məlumatlar yerləşdirilir.
Xəstələrdə rast gəlinən psixi pozuntuların mövcudluğu Psixi və Davranış Pozuntularının Beynəlxalq Təsnifatının (XBT-10) kriteriyaları əsasında qeyd olunmuşdur. “Ocean” –5 faktorlu şəxsiyyəti müəyyət edən metodika başqa cür Böyük beşlik (Big five) adlanır. Bu metodika R. MakKraye və P.Kosta tərəfindən 1983-1985 illərdə hazırlanmışdır. Daha sonra bu metodika üzərində yeni işləmlər aparılmışdır və o Neo-şəxsiyyət kitabçası və ya NEO-Pİ-R adlandırıldı. (ingiliscədən neyrotizm, ekstraversiya, təcrübəyə açıqlıq – sual kitabçası). Kitabçanın avtorları R. MakKraye və P.Kosta əmindilər ki, 5 müstəqil amillər insanın şəxsiyyətini təsvir etmək üçün kifayətdir. Beş-faktorlu test-sual kitabçası 75 cüt bir birinin əks mənasını verən sualdan ibarətdir. Suallar əsasən anlayışdardan ibarətdir ki, onlar insan davranışı təsvir edirlər. Stimul materialı beş ballıq qiymətləndirmə şkalası ilə ölçülür ki, (-2;- 1;0;1;2) hər beş faktorun hansı daha çox ifadə olunduğunu müəyyən etmək üçün: 1.
– dominantlığı, qapanılıq- ünsiyyətçilliyi, təsüratlardan qaçış – təsurat axtarışını, diqqətdən qaçış – diqqəti cəlb etmək amillərini ehtiva edir. 2.
əməkdaşlıq, şübhə hissi – inamı, anlamamaq – anlamağı, özünə hörmət – başqalarına hörməti ehtiva edir. Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|