Azərbаycаn Rеspublikаsı Milli Tеlеviziyа və Rаdiо Şurаsı Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu
Xəstəliy vaxtında aşkar edildiydə
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
117 – Xəstəliy vaxtında aşkar edildiydə (edildixʹdə) asan müalicə olunur. “Yaşamaq gözəldir” – müxbir – 08.09.2015 –15:17:43 – ... tezliylə (tezlixʹlə) bu bəladan qurtula bildi. “Tac şou” (təkrar) – Mədinə (“Bağban” rubrikasının aparıcısı) – 27.09.2015 – 03:02:01 – Salam, dəyərli “Tac şou” tamaşaçıları, xoş gördük (xoş gördüx’) hər birinizi, əziz “Bağban”sevərlər. “Öyrənirəm” – Azər Süleymanlı – 04.10.2015 – 11:00:57 – Elə bizim verilişimizin də əsas məramı bax bundan ibarətdir – öyrətmey (öyrətməx’). “Öyrənirəm” – Azər Süleymanlı – 04.10.2015 – 11:01:11 – Sizinlə mənəm, Azər Süleymanlı, öyrənmey (öyrənməy) istəyənlər, ekrana yaxın olun. “Ziqzaq” – Nahid Abbaszadə – 26.10.2015 – 18:15:59 – ... ən marağlı (maraxlı) məlumatları ... “Ziqzaq” – Sədaqət Məmmədzadə – 26.10.2015 – 18:17:45 – ... çox marağlı (maraxlı) məlumatlar hazırlamışam. “Ziqzaq” – Sədaqət Məmmədzadə – 26.10.2015 – 18:25:41 – ... televiziya müsabiqəsindən danışacağıq (danışacıyıx). “Ziqzaq” – Zümrüd Məmmədzadə – 26.10.2015 – 18:26:20 – ... üç yüz səysən (səxʹsən) yeddi xal toplayaraq ... 118 “Ziqzaq” – Sədaqət Məmmədzadə – 26.10.2015 – 18:27:38 – Xəstə uşağların (uşaxların) problemlərinə diqqət yetirməy (yetirməx′) lazımdır... “Ziqzaq” – Nahid Abbaszadə – 26.10.2015 – 18:28:39 – ... diqqət çəkməy (çəkməxʹ) məqsədi daşıyır. “Ziqzaq” – Samirə – 26.10.2015 – 18:29:57 – Vaxt itirməyək ... (itirmiyəxʹ). “Ziqzaq” – Sədaqət Məmmədzadə – 26.10.2015 – 18:32:46 – ... çox səmimi bir müsahibəsini görəcəyik (görəciyixʹ). “Ziqzaq” – müxbir – 26.10.2015 – 18:32:57 – ... yirmi (iyirmi) illik yubileyini ... “Ziqzaq” – müxbir – 26.10.2015 – 18:33:18 – ...bayrağlarla (bayraxlarla) bəzədilmişdir. “Ziqzaq” – Sədaqət Məmmədzadə – 26.10.2015 – 18:41:36 – ... saçlı daha gözəl görünürlər, yoxsa keçal? (keçəl). “Yaşamaq gözəldir” – Murad Həşimov – 28.10.2015 – 14:01:27 – Və diyər (digər) orqanları nəyin üstündə saxlaya bilər? “Yaşamaq gözəldir” – Murad Həşimov – 28.10.2015 –14:04:31 – ... danışığdır (danışıxdı), dildir. “Yaşamaq gözəldir” – Murad Həşimov – 28.10.2015 – 14:48:29 – Sınığdır (sınıxdı), eləmi deyiblər? 119 Vurğu ilə bağlı səhvlər “Yaşamaq gözəldir” – Murad Həşimov – 01.09.2015 – 02:21 – Övladımızda, özümüzdə, qohumda, qardaşda, tanışda, bilişdə, kimdə nitq qüsurları varsa və bu, həqiqətən, həmin insanın həyat tərzinə mənfi təsir eləyirsə, mütləˊq (müˊtləq) onu aradan qaldırmaq lazım. “Ziqzaq” – Samirə – 05.10.2015 – 18:34:53 – Bu gün də yepyeni instaqram fo′toları (fotoları′) ilə sizinlə mənəm, Samirə. Vaxt itirməyək, keçək günün ilk fo′tosuna (fotosuna’). İlk fo′tonu (fotonu′) Röya Ayxan paylaşıb öz rəsmi instaqram səhifəsində. “Ziqzaq” – Nahid Abbaszadə – 05.10.2015 – 18:36:24 –İnstaqramda məşhurların ən son paylaşdıqları statuslardan və fo′tolardan (fotolarda′n) xəbəriniz oldu, əziz tamaşaçılar. “Tap və qazan” – 05.10.2015 – 18:45:30 – Həftənin birinci günü iki günlük istirahətin ardıyca (ardınca), payızlı bir axşamda hər birinizi xoş gördük. “Regionun sualı” – Səbinə Seyidova – 09.10.2015 – 19:39:47 – Bu günlüy (günlüx’) bu qədər. “Regionun cavabı” – müxbir – 09.10.2015 – 19:45:19 – Bu məktəblərdə çilingər, dülgər, dərzi, bərbər, aşpaz, sürücü, kompüцer (kompüter) operatoru və sair peşələri öyrənmək olar. “Ginnes dünyası” – 09.10.2015 – 20:01:34 – Tək əlli nəinki dəmir, re′kordlar (rekordla′r) da qıran bu polad 120 adamın gücü görənləri heyrətə salıb. “Ginnes dünyası” – 09.10.2015 – 20:01:41 – Çox maraqlıdır (maraxlıdır), Bernardo (Bernarda) bu cəsarət haradandır? Zənnimcə, o nəinki dəmir qırmaqla yanaşı, bədənində olan güc, qüvvətlə də re′kordlar (rekordla′r) kitabına düşsə, pis olmaz. “Ziqzaq” – Samirə – 26.10.2015 – 18:30:06 – Bu günə olan ilk fo′tomuz (fotomu′z) ... “Ziqzaq” – Samirə – 26.10.2015 – 18:30:29 – ... yeni fo′tosunu (fotosunu′) paylaşan ... “Ziqzaq” – Samirə – 26.10.2015 – 18:31:09 – Onunla birgə olan fo′tolarını (fotolarını′) isə ... “Ziqzaq” – Samirə – 26.10.2015 – 18:32:11 – ... yenə yeni fo′tosunu (fotosunu′) rəsmi instaqram səhifəsində paylaşıb. Leksik normanın pozulması “Yaşamaq gözəldir” – Murad Həşimov – 01.09.2015 – 02:08 – Valideynlər, yeni doğulmuş uşağı olanlar, təzə dil açan uşağı olanlar və eyni zamanda, yaşı bir az yuxarıya çatıb, amma dilində, belə deyək də, qüsur olan insanlar, hamınız diqqətli olun, hər biriniz, bu gün burada nitq qüsurlarının aradan qaldırılmasını müzakirə edəcəyik. “Yaşamaq gözəldir” – Murad Həşimov – 01.09.2015 – 02:12 – Saat 2 oldu, elə bil bizi xodduyub buraxırlar ki, gedin efirinizi aparın saat yarım. 121 “Yaşamaq gözəldir” – Murad Həşimov – 08.09.2015 – 15:08:51 – Bunu tətikləyən səbəblərdən biri ... “Ziqzaq” – Nahid Abbaszadə – 05.10.2015 – 18:20:08 – Dəyərli almazı oğurlamaq uğrunda rusların, türklərin, azərilərin (azərbaycanlıların) komik mübarizəsindən bəhs edən filmin əsas çəkilişləri Şəki şəhərində aparılır. “Ziqzaq” – Sədaqət Məmədzadə – 05.10.2015 – 18:33:03 – Ona görünməz rəssam deyirlər, çünki o, insanları boyalarla yoxa çıxarda bilir (boyalar vasitəsilə gözəgörünməz edə bilir). “Tap və qazan” – 05.10.2015 – 18:45:30 – Həftənin birinci günü iki günlük istirahətin ardıyca (ardınca), payızlı bir axşamda hər birinizi xoş gördük. “Ginnes dünyası” – 09.10.2015 – 20:00:36 – Başlamamışdan ilk öncə (öncə) isə anonslara nəzər yetirək. “Ziqzaq” – Sədaqət Məmmədzadə – 26.10.2015 – 18:16:09 – ... hər birinizi həmişəki kimi adəti üzrə bax bu dəqiqədə səsləyirəm ki, anonslara baxaq. “Ziqzaq” – Nahid Abbaszadə – 26.10.2015 – 18:16:42 – Xü u i olaraq “Ziqzaq” üçün Kamal Məmmədovdan ek klüziv müsahibə. “Ziqzaq” – Sədaqət Məmmədzadə – 26.10.2015 – 18:17:49 – Sən demə açdan başqa ev şəraitində fendən bir çox ü ullarda i tifadə etmək olar. 122 “Ziqzaq” –Zümrüd Məmmədzadə – 26.10.2015 – 18:29:02 – Təbii ki, valideynlərin çox böyük əhəmiyyəti (rolu!) var bu işdə. “Ziqzaq” –Samirə – 26.10.2015 – 18:31:24 – ... şəkildə özündən çox paltarı bilinir. “Ziqzaq” – müxbir - 26.10.2015 –18:33:01 – Paralimpiyaçılar öz yubileylərinə qeyri-adi şəkildə start veriblər. “Yaşamaq gözəldir” – Murad Həşimov – 28.10.2015 – 14:50:45 – ...bir balaca da bunu təkanlayır. Morfoloji normanın pozulması “Yaşamaq gözəldir” – Murad Həşimov – 01.09.2015 – 02:21 – Övladımızda, özümüzdə, qohumda, qardaşda, tanışda, bilişdə, kimdə nitq qüsurları varsa və bu, həqiqətən, həmin insanın həyat tərzinə mənfi təsir eləyirsə, mütlə’qonu aradan qaldırmaq lazım (lazımdır). “Ginnes dünyası” – 09.10.2015 – 20:01:41 – Çox maraqlıdır (maraxlıdır), Bernardo (Bernarda) bu cəsarət haradandır? Zənnimcə, o nəinki dəmir qırmaqla yanaşı, bədənində olan güc, qüvvətlə də re’kordlar (rekordla’r) kitabına düşsə, pis olmaz. “Ziqzaq” – Sədaqət Məmmədzadə – 26.10.2015 – 18:16:12 – Görək bu gün proqramda nə vəd eləyir. “Ziqzaq” – Sədaqət Məmmədzadə – 26.10.2015 – 18:17:50 – Amma bəzən olur ki, onlar lazım ız yerə 123 yapışırlar və ... “Ziqzaq” – Zümrüd Məmmədzadə – 26.10.2015 – 18:25:52 – ... azərbaycanlı ifaçıların da ma nıları öz yerlərini tutublar. “Ziqzaq” – Zümrüd Məmmədzadə – 26.10.2015 – 18:28:58 – Allah bütün körpələrə can sağlığı, uzun ömür versinlər. “Yaşamaq gözəldir” – Murad Həşimov – 28.10.2015 – 14:01:57 – Təxminən belə bir cümlələr qurdum. “Yaşamaq gözəldir” – Sona Alməmmədova – 28.10.2015 –14:02:17 – ... ciddi ağrılar verir, an ı ki, insanlar buna bəzən heç dözə bilmirlər. “Yaşamaq gözəldir” – Murad Həşimov – 28.10.2015 –14:05:28 – ... belə bir ifadələrin... Sintaktik normanın pozulması “Yaşamaq gözəldir” – 08.09.2015 –15:16:18 – ... dəri xərçəngi ilə bağlı, an ı ki, əlamətlərini dedik. “Tap və qazan” – 05.10.2015 – 18:51:05 – Murad bəy, Bakıdan, an ı ki, biz söyləmişdik ki, həftənin 4-cü günü onunla oyunumuz yarımçıq qalmışdı. Söz sırasının pozulması “Yaşamaq gözəldir” – Sona Alməmmədova – 01.09.2015 – 02:09 – Bəlkə də eç bir çox valideynimiz loqopedlərin hansı işlə məşğul olduğundan (heç) xəbərdar 124 deyillər. “Yaşamaq gözəldir” – Murad Həşimov – 01.09.2015 – 02:12 – Saat 2 oldu, elə bil bizi xodduyubburaxırlar ki, gedin efirinizi aparın aat yarım (saat yarım verilişinizi aparın). “Buralar” – Nuranə Nurəhmədova – 01.09.2015 – 10:31 – Onlar burada müxtəlif döürlərəaid olan bayraqlar haqda tarixi məlumatlar əldə edir (edirlər). “Tac şou” (təkrar) – Tacirə Zeynallı – 27.09.2015 – 02:15:31 – Ona görə də bu gün çalışacıyıq ki, çox maraqlı bizimlə bir vaxt keçirəsiniz (bizimlə çox maraqlı bir vaxt keçirəsiniz). “Tap və qazan” – 05.10.2015 – 18:50:43 – Söylədiyim kimi, çox gözəl şəkillərdən, fotolardan araya-ərsəyə gətirdiyimiz mövzularımız var. Filmlər olsun istər, rəsm əsərləri istər, məşhurlar, şəhərlər və ən maraqlılarından biri qarışıq mövzuda çox gözəl fotolar sizin üçün toplamışıq. Uzlaşma əlaqəsinin pozulması “Yaşamaq gözəldir” – Sona Alməmmədova – 01.09.2015 – 02:09 – Bəlkə də heçbir çox valideynimiz (valideynlərimiz)loqopedlərin hansı işlə məşğul olduğundan (heç) xəbərdar deyillər. Üslubi normanın pozulması Leksik artıqlıq “Tac şou” – Tacirə Zeynallı (təkrar) – 27.09.2015 – 02:17:17 – Həmişə faydalı məsləhərlər veririk, bitki tərkibli 125 olan bütün məhsullardan istifadə etməyinizi istəyirik. Bax farmona kosmetikaları da məhz bitki tərkibli olan məhsullardır. “Doğma diyar” – Zamiq Hacıyev – 05.10.2015 – 17:31:29 – Yağışlı, yağmurlu gündə bütün iştirakçılarımıza uğurlar və müvəffəqiyyətlər arzu edirəm. “Ginnes dünyası” – 09.10.2015 – 20:01:41 – Çox maraqlıdır (maraxlıdır), Bernardo(Bernarda) bu cəsarət haradandır? Zənnimcə, o nəinki dəmir qırmaqla yanaşı, bədənində olan güc, qüvvətlə də re’kordlar (rekordla’r) kitabına düşsə, pis olmaz. NƏTİCƏ Əvvəldə də qeyd etdiyimiz kimi, monitorinqin keçirilməsində məqsəd milli telekanallarda yayımlanan verilişlərin dil mənzərəsi ilə bağlı vəziyyəti müəyyənləşdirmək, ədəbi dil normalarının pozulma hallarını aşkarlayaraq bu prosesin hansı istiqamətləri əhatə etdiyini, səciyyəvi norma pozuntularını, onların meydana gəlməsinə səbəb olan amilləri müəyyən edərək qarşısının alınması üçün tədbirlərlə bağlı təkliflərin irəli sürülməsidir. Aparılan monitorinq bu nəticələrə gəlməyə əsas verdi: Monitorinq göstərdi ki, ədəbi dil normaları dilin bütün səviyyələrində – istər fonoloji, istər leksik, istərsə də qrammatik səviyyədə pozulur. Monitorinq zamanı təhlilə cəlb olunan və ədəbi dil normasının pozulmasını əks etdirən 126 831 faktdan 425-i fonoloji, 208-i leksik, 170-i qrammatik, 28-i üslubi səviyyədə normadan kənara çıxma hallarının göstəricisidir. Müvafiq diaqramda bu göstəricinin faizlə əksi verilmişdir: 127 Göründüyü kimi, fonetik səviyyədə norma pozuntusu 51% təşkil etdiyi halda, leksik səviyyədə bu göstərici 25%, qrammatik səviyyədə isə cəmi 21%-dir. Üslubi baxımdan normanın pozulması halları 3% təşkil edir. Qrammatik səviyyədə faizin nisbətən aşağı olması dilin qrammatik quruluşundakı sabitlik və dəyişməyə meyilli olmaması ilə izah olunsa da, ədəbi tələffüzlə bağlı norma pozuntusunun göstəricisi olan rəqəmlər narahat olmaq üçün ciddi əsas verir. Çatdırılacaq informasiyanın növündən və ünvanlandığı auditoriyadan asılı olaraq tam və natamam olmaqla iki tələffüz üslubu fərqləndirilir. Bu fərq fonetik səviyyədə daha qabarıq şəkildə özünü büruzə verir: tam üslub bütün səslərin 128 dolğun tələffüzü və nitqin sürətinin nisbtən asta olması ilə səciyyələnir. Tam üslub kütləvi çıxışlar, eləcə də televiziya və radio aparıcılarının nitqi üçün səciyyəvidir. Natamam üslubda isə nitqin daha sürətli olması bəzi danışıq səslərinin qısa tələffüzü və ya reduksiya olunması ilə nəticələnir. Tam və natamam üslubdan istifadə baxımından televiziya verilişlərini qruplaşdırmaq mümkündür: xəbər və xəbərdən törəmə verilişlərdə tam üslubdan istifadə zəruri olduğu halda, qeyri-xəbər verilişlərində natamam üslubdan da istifadə oluna bilər. Müşahidələr göstərir ki, verilişin formatından asılı olaraq ədəbi dil normasının pozulma hallarındakı nisbət dəyişir: xəbər proqramlarının dilində bütün səviyyələrdə norma nisbətən qorunduğu halda, sərbəst üslubun üstünlük təşkil etdiyi əyləncə verilişlərində daha çox pozulur. Qeydə aldığımız faktlar belə bir nisbəti müəyyən etməyimizə əsas verir. 2015-ci ilin may-iyun aylarında xəbər və əyləncə tipli verilişlərdə dil normalarına hansı səviyyədə əməl olunduğunu müəyyən etmək məqsədilə apardığımız monitorinqin nəticəlrinə görə, 565 nitq faktından 161-i xəbər, 404-ü isə qeyri-xəbər verilişlərində qeydə alınmışdır. Bu isə müvafiq olaraq, faktların 28 və 72 faizi deməkdir. 129 TƏKLİFLƏR 1. Xəbərləri təqdim edən aparıcıların verilişin formatına uyğun olaraq, tam üslubdan istifadə etməli olduqlarını nəzərə alaraq ədəbi dil norması, düzgün tələffüz qaydaları, normativ qrammatika ilə bağlı zəruri məsələlərə diqqət yetirmələri, dil normalarına həssas yanaşmaları, bəzi hallarda xüsusi məşq etmələri (rus təhsilli aparıcıların bəzi səsləri düzgün tələffüz edə bilməməsi ilə bağlı) tövsiyə olunur. 2. Aparıcılar, xüsusilə, xəbər aparıcıları nitqin sürətinə 130 diqqət yetirməlidirlər. Nəzərə almaq lazımdır ki, normadan artıq sürətli nitq anlaşılmazlığa gətirib çıxarır. 3. Aparıcıların nitq mədəniyyəti, xüsusilə düzgün tələffüz qaydalarının mənimsənilməsi ilə bağlı nəzəri- praktik treninqlərdə iştirakı müsbət nəticə verə bilər. 4. Aparıcıların, xüsusilə xəbər proqramlarının aparıcılarının mətnlə əvvəlcədən tanış olması bəzi nöqsanların, məsələn, mətnin sintaqmlara düzgün bölünməməsinin qarşısını ala bilər. 131 MÜNDƏRİCAT Ümumi məlumat .............................................................. 2 Monitorinqin metodologiyası ......................................... 5 Giriş .................................................................................. 7 Monitorinq zamanı qeydə alınmış norma pozuntuları..14 ATV .................................................................................. 14 XƏZƏR TV........................................................................30 SPACE TV ...................................................................... 40 LİDER TV........................................................................50 ANS TV.............................................................................69 İTV ...................................................................................86 REGİON TV....................................................................103 NƏTİCƏ ..........................................................................125 TƏKLİFLƏR..................................................................129 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|