Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B.Ə.Nəbiyev
- ZİYA GÖYALP
- İSTİQLAL ŞAİRİ VƏ ONUN HAQQINDA YENİ TƏDQİQAT ƏSƏRİ
| 1
NİZAMİ adına ƏDƏBİYYAT İNSTİTUTU
ƏLİZADƏ ƏSGƏRLİ
MİLLİ İDEAL MÜCAHİDİ
BAKI-“ELM”-2005
2 Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu Elmi Şurasının 12 dekabr 2005-ci il tarixli (protokol №7) qərarı ilə çap olunur
Ön söz müəllifi: akademik B.Ə.Nəbiyev
Elmi redaktor: professor T.Ə.Əhmədov
Rəyçilər: Azərbaycan MEA-nın müxbir üzvü,
professor N.Q.Cəfərov
f.e.d. N.Ə.Qəhrəmanlı
Əlizadə Əsgərli. Milli ideal mücahidi, Bakı, “Elm”, 2005, səh. 419 İSBN 5-8066-1780-7 Kitab müəllifin uzun illər “XX əsr Azərbaycan ədəbi-bədii fikrində milli ideal və xalq taleyi problemi (Xəlil Rza Ulutürkün yaradıcılığı əsasında)” mövzusunda apardığı tədqiqatların əsasında hazırlanmış monoqrafiyadır. Əsərin birinci fəslində X.R.Ulutürkün milli özünüdərkinin şüur və məfkurə qaynaqları tarixi ədəbi proseslə birlikdə ideoloji-bədii olaraq aydınlaşdırılmışdır. Bu fəsildə X.R.Ulutürkün milli mənlik şüurunun xüsusiyyətləri, İstiqlalçılıq, Türkçülük, Vətənçilik, Xalqçılıq və geniş surətdə Azərbaycançılıq baxışları tədqiq olunmuşdur. İkinci fəsildə X.R.Ulutürkün ictimai-siyasi lirikasının təkamülü və onun fərdi müəyyənlik xüsusiyyətləri, poemalarının tarixə baxış keyfiyyətləri, tarixi gerçəklik zəminində sənətkarın milli xarakterinin təkamülü (lirik “Mən”, lirik qəhrəman, lirik şəxsiyyət, milli xarakter) izlənilmişdir. Üçüncü fəsildə sənətkarın ədəbi-tənqid, bədii tərcümə, publisistika və elmi- tarixi memuarlarının millilik və bəşərilik xüsusiyyətləri ehtiva olunmuşdur. Monoqrafiyada ümumən Azərbaycan ədəbiyyatının milli ideal və xalq taleyi təcrübəsi ümumtürk ictimai-ədəbi fikri zəminində bir sənətkarın yaradıcılığı əsasında ümumiləşdirilmişdir. Kitab xalqımız, millətimiz və ədəbiyyatşünaslıq elmi fikrimiz üçün nəzərdə tutulmuşdur. Monoqrafiyadan tələbələr, aspirantlar və dissertantlar ciddi surətdə faydalana bilər.
Ə 2005 ) 07 ( 65 4603000000 −
3
O illər - 60-70-ci illərdə Azərbaycanda dissident axtarsaydıq, onlar çox idi... Xəlil Rza da ən böyük dissidentlərdən biri idi. Çünki onun əsərləri həqiqəti deyirdi. Amma bu həqiqət o vaxtkı kommunist ideologiyasına zidd idi və buna görə də onlar dissident idilər. Ancaq biz Xəlil Rzanı da qoruduq, saxladıq. ...Xəlil Rzanı da həbs etmək məsələsini qoymuşdular. Onu da mən qoymadım, xilas etdim. Neçə-neçə belələrini xilas etdim. Heydər Əliyev
4
Vətən nə Türkiyədir türklərə, nə Türküstan, Vətən böyük və müəbbəd bir ölkədir: Turan!
Turana qılıncdan daha kəskin, ulu qüvvət – Yalnız Mədəniyyət, Mədəniyyət, Mədəniyyət!
Biz Türkləriz... Vətənimiz - başdan-başa Yer kürəsi. Bayrağımız al günəşdir, çadırımız göy qübbəsi!
5
TƏDQİQAT ƏSƏRİ Xəlil Rza Ulutürk keçən əsrin 50-ci illərində yaradıcılığa başlamış, 60-70-ci illərdə bir sənətkar kimi püxtələşmiş, 80-90-cı illərdə Azərbaycanın azadlığı və istiqlaliyyəti uğrunda mübarizəni yaradıcılıq və vətəndaşlıq amalına çevirmiş görkəmli xalq şairidir. X.Rzanın yaradıcılığı ilk illərindən ədəbi ictimaiyyətin diqqətini cəlb etmiş, Məmməd Arif, Məmmədcəfər Cəfərov, Yaşar Qarayev, Əkbər Ağayev, Qulu Xəlilov, Şamil Salmanov, bu sətirlərin müəllifi və digər alimlər, onun əsərləri haqqında əsasən təqdiredici elmi qənaətlərini söyləmişlər. M.A.Dadaşzadə hələ 1954-cü ildə nəşr olunmuş “Yeni nəsil” adlı məqaləsində Xəlili “ciddi gənc şairlərdən” biri kimi təqdir etmiş, onun “Tarla yolunda” adlı şerini “səmimi hisslərin ifadəsi” kimi qiymətləndirmişdi. F.e.n. Mail Dəmirli “Xəlil Rzanın poeziyası” (1996), akad. B.Nəbiyev “İstiqlal şairi” (2001) adlı monoqrafiyalar yazmış, prof. Yavuz Axundlu isə “İstiqlal şairləri” (2002) adlı kitabında X.R.Ulutürk yaradıcılığından geniş bəhs etmişdir. Xəlil Rza oğlu Xəlilov 1933-cü il, oktyabr ayının 21-də Salyan bölgəsinin Pirəbbə kəndində anadan olmuşdur. Babası Xəlil kişi 1933-cü ildə “tovariş”lər tərəfindən qara maşına basılıb gedər- gəlməzə göndərilmişdir. Ailənin ağır məişət qayğıları o zaman şairin atası Rza kişinin çiyinlərinə düşmüşdür. Əkin yeri əlindən çıxan ailə güzəran ardınca Salyana köçmüşdür. Xəlil 2 nömrəli şəhər orta məktəbinin birinci sinifinə qəbul edilmişdir. İkinci Dünya müharibəsi başlayanda atası Rza kişi orduya çağırılmışdır. O, 1941-1942-ci illərdə Moskva ətrafındakı döyüşlərdə fədakarlıq göstərmişdir. Xəlilin üzünü görmədiyi babası Rüstəm kişi “əkin üstə” bolşeviklər tərəfindən güllələnmişdir. 20-ci illərin sonu, 30-cu illərin əvvəllərində Azərbaycan torpaqları
Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|