42
2.5.2-ci maddə digər ölkədəki məhkəmə və ya həmin ölkənin
dövlət orqanlarının qarşısındakı proseslərdə iştirak edən
vəkillərin həmin üzv ölkənin vəkilliklə bir araya sığmayan
fəaliyyətlə bağlı qaydalarına tam riayət etmələrini tələb edir. Bu
qayda vəkilin həmin ölkədə daimi əsaslarla fəaliyyət göstərib-
göstərməməsindən asılı olmayaraq tətbiq edilir. Digər tərəfdən,
2.5.3-cü maddə digər üzv ölkədə daimi əsaslarla fəaliyyət
göstərən vəkilin yalnız hüquq fəaliyyəti ilə bağlı olmayan
kommersiya və ya digər fəaliyyətlərlə bilavasitə məşğul olmaq
istədiyi halda digər üzv ölkənin vəkilliklə bir araya sığmayan və
ya qadağan olunan fəaliyyətlə bağlı qaydalarına riayət etməsini
tələb edir.
2.6-cı Maddənin şərhi – İctimailik
“İctimailik” ifadəsi fərdi vəkillərin və vəkil şirkətlərinin
ictimailiyini əhatə edir, lakin vəkillər kollegiyaları və hüquq
cəmiyyətləri tərəfindən bütövlükdə öz üzvləri üçün təşkil edilən
korporativ ictimailiyə şamil edilmir. Üzv ölkələrdə vəkillərin
ictimailiyini tənzimləyən qaydalar xeyli fərqlidir. 2.6-cı
maddədən aydın olur ki, beynəlxalq fəaliyyət zamanı ictimailiklə
bağlı ümumi qəbul edilmiş qadağa yoxdur. Bununla belə, vəkillər
öz peşə davranış qaydaları ilə təsbit olunmuş qadağalara və
məhdudiyyətlərə, həmçinin Vəkil Xidmətləri Direktivi və Vəkil
Təsisatı Direktivinə əsasən digər üzv ölkənin onlar üçün məcburi
olan qadağalarına və məhdudiyyətlərinə riayət etməlidirlər.
2.7-ci Maddənin şərhi – Müştərinin marağı
Bu maddə vəkilin müştərinin maraqlarını öz və ya digər vəkil
həmkarlarının maraqlarından üstün tutmalı olduğu barədə
ümumi prinsipi vurğulayır.
2.8-ci Maddənin şərhi – Vəkilin müştəri qarşısındakı
məsuliyyətinin həddi
43
Bu maddədən aydın olur ki, vəkilin beynəlxalq fəaliyyəti zamanı
öz müştərisi qarşısındakı məsuliyyətini müqavilə əsasında və ya
məhdud məsuliyyətli cəmiyyət, kommandit ortaqlığı, yaxud
məhdud
məsuliyyətli
ortaqlıqdan
istifadə
etməklə
məhdudlaşdırması ilə bağlı ümumi qəbul edilmiş qadağa yoxdur.
Bununla belə maddədə göstərilir ki, bu, həmin ölkədəki müvafiq
qanunvericiliyin və müvafiq peşə davranış qaydalarının icazə
verdiyi halda mümkündür. Bir sıra ölkələrdə qanun və ya peşə
davranış qaydaları məsuliyyətin bu cür məhdudlaşdırılmasını
qadağan edir və ya məhdudlaşdırır.
3.1-ci Maddənin şərhi – Tapşırığın qəbulu və ləğvi
3.1.1-ci maddə münasibətlərin vəkillə müştəri arasında
qurulmasını və vəkilin tapşırıqları faktiki olaraq birbaşa və ya
səlahiyyətli nümayəndə vasitəsilə müştəridən almasını təmin
etmək üçün hazırlanmışdır. Vasitəçinin səlahiyyətli olub-
olmamasını və müştərisinin istəklərini aydınlaşdırmaq
məsuliyyəti vəkilin üzərinə düşür.
3.1.2-ci maddə vəkilin öz vəzifələrini necə icra etməli olduğu
barədədir. Ona verilmiş tapşırıqların yerinə yetirilməsi ilə bağlı
vəkilin fərdi öhdəlik daşıması barədə müddəa o deməkdir ki,
vəkil işi üçüncü şəxslərə tapşırmaqla həmin məsuliyyətdən
yayına bilməz. Bu maddə vəkilin müvafiq qanunvericiliyin və ya
peşə davranış qaydalarının yol verdiyi həddə öz hüquqi
məsuliyyətini məhdudlaşdırmağa çalışmasını qadağan etmir
(2.8-ci maddəyə baxın).
3.1.3-cü maddə beynəlxalq fəaliyyət zamanı, məsələn, vəkildən
digər ölkədən olan və müvafiq qanunvericilik və ya praktika ilə
tanış olmayan vəkil və ya müştəri üçün müəyyən məsələ ilə
məşğul olması və ya vəkilin tanış olmadığı digər ölkənin
qanunvericiliyi ilə bağlı məsələyə baxması istənildiyi halda
xüsusi əhəmiyyət kəsb edən prinsipi ifadə edir.
44
Vəkilin ilk olaraq tapşırıqları qəbul etməmək hüququ var. Lakin
3.1.4-cü maddəyə əsasən vəkil tapşırıqları qəbul etdiyi halda
müştərinin
maraqlarının
qorunmasını
təmin
etmədən
tapşırıqdan imtina edə bilməz.
3.2-ci Maddənin Şərhi – Maraqların toqquşması
3.2.1-ci maddə vəkilin eyni bir məsələ ilə bağlı iki və ya daha çox
müştərini təmsil etməsini qadağan etmir; bu şərtlə ki, onların
maraqları faktiki olaraq toqquşmur və toqquşmanın yaranması
ilə bağlı əhəmiyyətli risk yoxdur. Əgər vəkil iki və ya daha çox
müştərini təmsil edirsə və sonradan həmin müştərilər arasında
maraqların toqquşması, etimadın pozulması riski və ya vəkilin
müstəqilliyinə xələl gətirə biləcək digər hallar yaranırsa, bu
halda vəkil həmin müştəriləri təmsil etməyi dayandırmalıdır.
Bəzi hallarda eyni vəkilin təmsil etdiyi iki və ya daha çox müştəri
arasında mübahisələr yarana və bu zaman vəkilin vasitəçi kimi
hərəkət etməsi məqsədəmüvafiq ola bilər. Bu cür hallarda həmin
müştərilər arasnda vəkilin fəaliyyətinin dayandırılmasnı tələb
edən maraqların toqquşması olub-olmadığına vəkil özü qərar
verməlidir. Əgər yoxdursa, vəkil vəziyyəti müştərilərə izah
etməyin, onların razılığını almağın və onlar arasındakı
mübahisəni həll etmək üçün vasitəçi kimi hərəkət etməyin və
yalnız bu vasitəçilik cəhdi alınmadıqda onları təmsil etməyi
dayandırmağın məqsədəmüvafiq olub-olmadığını müəyyən edə
bilər.
3.2.4-cü maddə 3-cü maddənin yuxarıda göstərilən müddalarını
birgə fəaliyyət göstərən vəkillərə də şamil edir. Məsələn, hər
müştərini fərqli vəkil təmsil etsə belə, bir şirkətin iki müştərisi
arasında maraqların toqquşması varsa, şirkət həmin müştəriləri
təmsil etməyi dayandırmalıdır. Digər tərəfdən, istisna olaraq
İngilis vəkillərinin birləşdiyi və hər vəkilin öz müştərilərini fərdi
qaydada təmsil etdiyi Palatalarda müxtəlif vəkillərin maraqları
toqquşan müştəriləri təmsil etməsinə yol verilir.
3.3-cü Maddənin şərhi – Pactum de Quota Litis
45
Bu müddəalar spekulyativ məhkəmə icraatını təşviq etdiyinə və
sui-istifadəyə açıq olduğuna görə şərtli ödənişlərlə (pactum de
quota litis - iş yalnız uğurla başa çatdığı halda ödəniş edilməsi)
bağlı tənzimlənməyən müqavilələrin ədalət mühakiməsinin
düzgün həyata keçirilməsinə zidd olduğu barədə bütün üzv
ölkələrin ümumi mövqeyini əks etdirir. Bununla belə, bu
müddəalar işin nəticələrinə görə və ya yalnız iş uğurla
nəticələndiyi halda, vəkillərə ödənişlərin edilməsi ilə bağlı
sazişlərin qarşısını almağa yönəlməmişdir; bu şərtlə ki, həmin
razılaşmalar müştərinin qorunması və ədalət mühakiməsinin
düzgün həyata keçirilməsi məqsədilə kifayət qədər tənzimlənir
və nəzarət altındadır.
3.4-cü Maddənin şərhi – Ödənişin (xidmət haqqının)
məbləğinin tənzimlənməsi
3.4-cü maddə üç tələbi müəyyən edir: vəkil ödənişlərinin
müştəriyə açıqlanmasının ümumi standartı, ödənişlərin
məbləğinin ədalətli və ağlabatan olması tələbi və tətbiq olunan
hüquq və peşə davranış qaydalarına riayət olunması tələbi.
Bir çox üzv ölkələrdə vəkillərin xidmət haqlarının milli
qanunvericiik və ya davranış qaydalarına əsasən, Vəkillər
Kollegiyasının müvafiq səlahiyyətlərinə istinad etməklə və sair
şəkildə tənzimləyən mexanizmlər mövcuddur. Vəkil Təsisatı
Direktivi ilə tənzimlənən hallarda vəkilə həm öz ölkəsinin
qaydaları, həm də digər üzv ölkənin qaydaları tətbiq olunduğu
üçün ödəniş əsasının hər iki qaydalara uyğun olması tələb oluna
bilər.
3.5-ci Maddənin şərhi – Ödənişin (xidmət haqqının)
əvvəlcədən ödənilməsi
3.5-ci maddə vəkilin xidmət haqqı və digər ödənişlərin
əvvəlcədən ödənilməsini tələb etməsinə icazə verir, amma həmin
46
məbləğin ağlabatan həddə olmasını tələb edir. İmtina etmək
hüququ ilə bağlı 3.1.4-cü maddəyə baxın.
3.6-cı Maddənin şərhi – Ödənişin (xidmət haqqının) qeyri-
vəkillə bölüşdürülməsi
Bəzi üzv ölkələrdə vəkillərin müəyyən digər təsdiq olunmuş
hüquq və ya qeyri-hüquq peşələrinin üzvləri ilə birgə fəaliyyət
göstərmələrinə icazə verilir. 3.6.1-ci maddə bu cür təsdiq
olunmuş birliklər daxilində ödənişlərin bölüşdürülməsini
qadağan etmir. Bu maddə, həmçinin Kodeksin şamil olunduğu
vəkillərin (1.4-cü maddəyə baxın) digər hüquqşünaslarla,
məsələn, qeyri-üzv ölkələrdən olan vəkillər və ya üzv ölkələrdəki
digər hüquq peşələrinin nümayəndələri, məsələn, notariuslarla
ödənişləri bölüşdürmələrini qadağan etmir.
3.7-ci Maddənin şərhi – Məhkəmə xərcləri və hüquqi yardım
3.7.1-ci maddə barışıq sazişi bağlamağa çalışmaq və
mübahisələrin alternativ həlli üsullarına müraciət edilməsinin
təklif edilməsi barədə məsləhətlərin verilməsi də daxil olmaqla
mübahisələri müştəri üçün daha az xərclə həll etməyə çalışmağın
əhəmiyyətini vurğulayır
3.7.2-ci maddə vəkilin müştərini hüquqi yardım imkanlarının
mövcudluğu barədə məlumatlandırmasını tələb edir. Üzv
ölkələrdə hüquqi yardım imkanları barədə xeyli fərqli müddəalar
var. Beynəlxalq fəaliyyət zamanı vəkil yaddan çıxarmamalıdır ki,
onun tanış olmadığı milli qanunvericiliyin hüquqi yardımla bağlı
normaları tətbiq oluna bilər.
3.8-ci Maddənin şərhi – Müştərinin vəsaitləri
3.8-ci maddə CCBE tərəfindən 1985-ci ilin noyabrında Brüsseldə
qəbul edilən Avropa Birliyi daxilində müştərilərin vəkillər
tərəfindən saxlanılan vəsaitlərinə düzgün nəzarət edilməsi və
47
sərəncam verilməsini tənzimləyən minimum qaydaların qəbul
edilməsinin zəruriliyi barədə tövsiyələri əks etdirir. 3.8-ci maddə
riayət edilməli minimum standartları müəyyən edir, lakin
müştərilərin vəsaitlərinin daha geniş və daha sərt qorunmasını
təmin edən dövlətdaxili sistemlərin detallarına müdaxilə etmir.
Müştərinin vəsaitlərini saxlayan vəkil, hətta beynəlxalq fəaliyyət
zamanı belə, üzvü olduğu vəkillər kollegiyasının qaydalarına
riayət etməlidir. Vəkil bir neçə üzv ölkənin qaydaları tətbiq
edilməli olduğu halda, xüsusilə Vəkil Təsisatı Direktivinə əsasən
digər üzv ölkədə daimi fəaliyyət göstərirsə, ortaya çıxan
məsələlər barədə məlumatlı olmalıdır.
3.9-cu Maddənin şərhi – Peşə məsuliyyətinin sığortası
3.9.1-ci maddə də CCBE tərəfindən 1985-ci ilin noyabrında
Brüsseldə qəbul edilmiş Avropa Birliyi daxilindəki bütün
vəkillərin onlara qarşı peşə məsuliyyəti ilə bağlı iddia
risklərindən sığortalanmasının zəruruliyi barədə tövsiyəni əks
etdirir. 3.9.2-ci maddə 3.9.1.-ci maddədə göstərilən əsasla sığorta
əldə edilə bilmədiyi halı tənzimləyir.
4.1-ci Maddənin şərhi – Məhkəmələrdə davranış qaydaları
Bu müddəa vəkilin prosesində iştirak etdiyi məhkəmə və ya
tribunalın qaydalarına riayət etməli olduğu prinsipi ifadə edir.
4.2-ci Maddənin şərhi – Məhkəmə prosesində qanunauyğun
davranış
Bu müddəa çəkişmə prosesində vəkilin rəqibinə qarşı haqsız
üstünlük əldə etməyə çalışmasına yol verilməməsi ilə bağlı
ümumi prinsipi əks etdirir. Məsələn, vəkil müvafiq prosessual
qaydaların yol verdiyi hallar istisna olmaqla, qabaqcadan qarşı
tərəfi təmsil edən vəkilə xəbər vermədən hakimlə əlaqə
yaratmamalı və ya qarşı tərəfi təmsil edən vəkilə kifayət qədər
48
qabaqcadan vermədiyi sübutları, qeydləri və ya sənədləri hakimə
təqdim etməməlidir. Qanunla qadağan edilməyən həddə vəkil
qarşı tərəf və ya onun vəkili tərəfindən gələn barışıq təkliflərini
qarşı tərəfin vəkilinin aydın razılığı olmadan hakimə
açıqlamamalı və təqdim etməməlidir (4.5-ci maddəyə baxın).
4.3-cü Maddənin şərhi – Məhkəmədə davranış
Bu müddəa bir tərəfdən məhkəmə və qanunlara hörmət edilməsi
ilə, digər tərəfdən müştərinin maraqlarının ən yaxşı şəkildə
təmin edilməsinə çalışmaq arasındakı zəruri balansı əks etdirir.
4.4-cü Maddənin şərhi – Yanlış və ya çaşdırıcı məlumat
Bu müddəa vəkilin heç vaxt məhkəməyə bilərəkdən yanlış və ya
çaşdırıcı məlumat verməməli olduğunu əks etdirir. Bu,
məhkəmələrlə vəkillik arasında etimadın olması üçün zəruridir.
4.5-ci Maddənin şərhi – Arbitrlərlə münasibətlər
Bu müddəa məhkəmələrlə bağlı öncəki müddəaların məhkəmə
və kvazi məhkəmə funksiyaları olan digər şəxslərə də şamil
olunduğunu bildirir.
5.1-ci Maddənin şərhi – Vəkil peşəsinin "korporativ ruhu"
Perucca Bəyannaməsindəki ifadələrə əsaslanan bu müddəalar
vəkilliyin öz üzvləri arasında etimad və əməkdaşlığa əsaslanan
münasibətləri təmin etməsinin cəmiyyət üçün faydalı olduğunu
vurğulayır. Lakin bu, vəkilliyin maraqlarını ədalətin və ya
müştərilərin maraqlarından üstün tutmağa əsas vermi (2.7-ci
maddəyə baxın).
5.2-ci Maddənin şərhi – Üzv ölkələrin vəkilləri arasında
əməkdaşlıq
49
Bu maddə müxtəlif üzv ölkələrin vəkilləri arasında yanlış
anlaşılmaların
qarşısının
alınması
məqsədilə
Perucca
Bəyannaməsində təsbit edilmiş prinsipə əsaslanır.
5.3-cü Maddənin şərhi – Vəkillər arasında yazışma
Bəzi üzv ölkələrdə vəkillər arasındakı danışıqlara (yazılı və ya
şifahi) adətən vəkillər tərəfindən konfidensial saxlanılmalı
məlumat kimi yanaşılır. Bu o deməkdir ki, həmin danışıqların
məzmunu üçüncü şəxslərə açıqlana, vəkillərin müştərilərinə
ötürülə və heç bir halda məhkəməyə təqdim oluna bilməz. Bəzi
üzv ölkələrdə danışıqlar konfidensial olaraq müəyyən edilmədiyi
halda bu cür qaydalar tətbiq edilmir.
Bəzi üzv ölkələrdə isə vəkil başqa şəxsləri təmsil edən həmkarı
ilə olan danışıqları barədə öz müştərisinə tam məlumat
verməlidir və məktubun konfidensial olaraq işarələnməsi onun
ünvanlandığı vəkil və onun müştərisi üçün nəzərdə tutulmuş
hüquqi məsələ olduğunu və üçüncü şəxslər tərəfindən sui-
istifadə olunmamalı olduğunu bildirir.
Bir sıra ölkələrdə vəkil məktubun mübahisəni barışıq yolu ilə
həll etmək məqsədi ilə göndərildiyini və məhkəməyə təqdim
edilməməli olduğunu bildirmək istəyərsə, məktubu “hüquqlara
xələl gəlməyən”
olaraq işarələməlidir.
Üzv ölkələrdəki bu mühüm fərqlər bir çox yanlış anlaşılmaya yol
açır. Buna görə də, vəkillər beynəlxalq fəaliyyət zamanı çox
diqqətli olmalıdırlar.
Vəkil digər üzv ölkədəki həmkarına vəkillər arasında məxfi və ya
“hüquqlara xələl gəlməyən” şəkildə saxlanmalı olan məktub
göndərmək istədiyi halda əvvəlcə məktubun həmin əsasla qəbul
edilib-edilməyəcəyini soruşmalıdır. Yazışmanın bu cür əsasla
qəbul edilməsini istəyən vəkil yazışmada və ya müşayiətedici
məktubda bunu açıq şəkildə bildirməlidir.
Məktubun ünvanlandığı vəkil həmin əsasla məktubu qəbul edə
və qəbul edilməsini təmin edə bilməyəcəksə, dərhal göndərən
50
şəxsə məktubu göndərməməsi barədə məlumat verməlidir. Əgər
məktub artıq alınmışdırsa, alıcı onun məzmununu açıqlamadan
və ya hər hansı şəkildə istinad etmədən məktubu geri
qaytarmalıdır, əgər alıcının mənsub olduğu ölkənin qanunları və
ya qaydaları alıcının bu qaydaya riayət etməsinə yol vermirsə,
alıcı dərhal göndəricini məlumatlandırmalıdır.
5.4-cü Maddənin şərhi – Tövsiyə ilə bağlı ödənişlər
Bu maddənin ifadə etdiyi prinsipə əsasən, vəkil sırf müştəri
tövsiyə edilməsi üçün ödəniş etməməli və ya ödəniş almamalıdır,
çünki bu, müştərinin sərbəst şəkildə vəkil seçmək və ya
müştəriyə mümkün ən yaxşı xidmətin tövsiyə edilməsi
hüququnun pozulması riski yaradır. Bu müddəa vəkillərin
düzgün əsasla ödənişlərin bölüşdürülməsi razılaşmalarını
qadağan etmir (3.6-cı maddəyə baxın).
Bəzi üzv ölkələrdə vəkillərin müəyyən hallarda komisyon haqqı
almasına və tutmasına icazə verilir, bu şərtlə ki: a) müştərinin
maraqları qorunur, b) müştəriyə tam məlumat verilir və c)
müştəri komisyon haqqının tutulmasına razılıq verir. Bu cür
hallarda vəkil tərəfindən komisyon haqqının tutulması müştəriyə
göstərilən xidmətin müqabilində vəkilin aldığı ödənişin bir
hissəsi kimi qiymətləndirilir və vəkillərin gizli gəlir əldə
etməsinin qarşısını almaq məqsədilə qadağan edilmiş tövsiyə
ödənişlərinə aid deyil.
5.5-ci Maddənin şərhi – Qarşı tərəflərlə əlaqə
Bu müddəa ümumi qəbul edilmiş bir prinsipi əks etdirir və
vəkillər arasında fəaliyyətin rahat həyata keçirilməsi və digər
vəkilin müştərisindən sui-istifadə edilməsi cəhdlərinin qarşısını
almaq məqsədi daşıyır.
5.6-cı Maddənin şərhi – Vəkilin dəyişdirilməsi
51
5.6-cı maddə vəkilin dəyişdirilməsi məsələsini tənzimləyirdi. Bu
maddə 06 dekabr 2002-ci ildə Kodeksdən çıxarılmışdır.
5.7-ci Maddənin şərhi – Ödənişlə bağlı öhdəlik
Bu maddə əsasən Perucca Bəyannaməsində göstərilən
müddəaları təkrarlayır. Ödənilməmiş xidmət haqları ilə bağlı
yanlış anlaşılmalar müxtəlif üzv ölkələrdən olan vəkillər arasında
fikir ayrılığının əsas səbəbi olduğuna görə xarici həmkarına
ödənişlərlə
bağlı
öhdəliyini
istisna
etmək
və
ya
məhdudlaşdırmaq istəyən vəkilin sövdələşmədən əvvəl bu
barədə aydın razılığa gəlməsi vacibdir.
5.8-ci Maddənin şərhi – Davamlı peşə təkmilləşməsi
Hüquqda baş verən yenilikləri mütəmadi izləmək və məlumatlı
olmaq peşə borcudur. Xüsusilə, vəkillərin öz fəaliyyət sahələrinə
Avropa hüququnun artan təsiri barədə məlumatlı olmaları
vacibdir.
5.9-cu Maddənin şərhi – Üzv ölkələrin vəkilləri arasında
mübahisələr
Vəkil digər üzv ölkədəki həmkarına qarşı mövcud olan hər hansı
hüquqi və digər mexanizmlərdən istifadə etmək hüququna
malikdir. Buna baxmayaraq peşə davranış qaydalarının
pozulduğu və ya peşə fəaliyyəti ilə bağlı mübahisə yarandığı
halda göstərilən mexanizmlər istifadə olunmamışdan qabaq
zəruri olduğu zaman vəkillər kollegiyalarının və hüquq
cəmiyyətlərinin də yardımı ilə həmin mübahisələrin dostcasına
həllinə səy göstərilməsi arzuolunandır.
52
Avropada vəkil peşəsinə dair əsas
prinsiplər haqqında Xartiya
və
Avropa vəkillərinin davranış
Kodeksi
Kitab pulsuz paylanılır.
Kağız formatı 14,8x21, A5, Ofset 780 qr/m
2
,
Tiraj: 1000
“TimePrint” mətbəəsində ofset üsulu ilə çap olunmuşdur.
Bakı, Ş.Məmmədova 208,
Tel: +994 12 563 18 02
Dostları ilə paylaş: |