Arzu arslan

 

Gürcüm, B. H. ve Arslan, A. (2016). Süfraj Hareketini Hazırlayan Etmenlerin Tekstil Sanayi Bağlamında İrdelenmesi. idil, 5 (25), s.1305-1350.

.

 

 

 

 

www.idildergisi.com

 

1322 

 

 

alt  sınıf  oluşturmaktadır  (  Fransa’da  %  73  (Duroselle  1972:85),  İngiltere’de  %  85 

(Runciman 1990:389), Amerika’da % 82 (A.B.D. Nüfus Sayım Bürosu 1975, Bölüm 

1:139);  Crane,  2003:93’den).  Bu  yüzyılda  toplumda  alt  sınıf  ve  diğer  sınıflar 

arasındaki  temas,  büyük  ölçüde  işçi  sınıfının  orta  ve  üst  sınıflara  sunduğu  hizmetler 

yoluyla sağlanmıştır. Bu tür temaslar birçok kesim için genellikle erkeklerden oluşan 

esnaf  ve  tüccarlar  ile  genellikle  kadınlardan  oluşan  hizmetçiler  ile  sınırlı  kalmıştır 

(Crane,2003:15) (Görsel.11,12).  

19.yüzyılın ortalarında zenginlik artık sadece toprak sahiplerinden değil ticaret, 

bankacılık ve sanayiden gelen yeni para ile el değiştirmeye başlamıştır. Sonuç olarak 

moda  kıyafetler  sadece  aristokrat  üst  sınıfa  ait  bir  ayrıcalık  olmaktan  çıkmış  takip 

eden  dönemde  giderek  artan  tüketim  ve  perakende  satışlardaki  artış  o  güne  kadar 

neredeyse  sadece  terzilerin  hünerlerine  el  bağlamış  olan  modanın  bir  sisteme 

oturtulması  gerekliliğini  ortaya  çıkarmıştır.  Bu  mütevazı  dikiş  becerilerini  -aslen, 

yüksek  kaliteli  dikişi  anlatmak  için  kullanılan  sözcükler  olan  –  haute  couture 

seviyesine  çıkaran  kişi,  İngiliz  tasarımcı  Charles  Frederick  Worth  (1825-1895) 

olmuştur. Worth’ün kendini pazarlamadaki başarısı ve keskin ticaret dehası sayesinde 

bu terim kişiye özel ısmarlama dikim teknikleriyle modanın en lüks ve pahalı halini 

tanımlamaya başlamıştır. İlk moda evinin (maison de couture) kurucusu olan Worth, 

aynı  zamanda  esasında  iç  piyasaya  yönelik  bir  sanatın  uluslararası  bir  endüstriye 

dönüşmesinin arkasındaki temel güç olmuştur (Fogg, 2014:172). 

  

 

Görsel.11 (solda)- Victoria Dönemi’nde üst sınıfın yanında hizmetçilik yapan alt sınıftan kadınlar, 

1900 öncesi (URL11) 

Görsel.12 (sağda)- J. Sainsbury Ticarethanesi’nin merkez ofisi-dükkânı, Londra, 1900 öncesi 

(URL12) 

---

DOI: 10.7816/idil-05-25-01                       idil, 2016, Cilt 5, Sayı 25, Volume 5, Issue 25 

 

 

 

1323

 

www.idildergisi.com 

 

 

Tarihçiler  toplumsal  yapısının  niteliği  nedeniyle  demokratikleşmenin  en 

belirgin  biçimiyle  ABD’de  görüldüğünü  savunurlar.  İncelemelerin,  gelirleri  arttıkça 

insanların giysilere daha fazla harcama yaptıklarını gösterdiği ABD’de giyim özellikle 

önemlidir.  Bu  durum  Crane  (2003:93)’e  göre  çelişkilidir  çünkü  ABD’nin  Avrupa 

ülkelerinden  daha  demokratik  olduğuna  inanıldığından  bu  ülkede  toplumsal  statü 

farklarını  göstermenin  bir  yolu  olan  giyimin  önemli  olmaması  gerekirken  önemli 

olmuştur. Hem bir bölgeden diğerine göç oranının yüksekliği hem de farklı ülkelerden 

gelen  göçmenlerin  içeriye  sürekli  akışıyla  şekillenen  bir  toplum  olduğundan  bireyin 

toplumsal  kimliğinin  beyanı,  sergilenmesi  ve  belirsizleştirilmesi  özellikle  önemlidir 

(Crane,  2003:93).  Giysiler  ayrıca  bir  toplumsal  denetim  biçimi,  toplumsal 

kimliklerinin  belirli  yönlerini  gösteren  özel  bir  stil  olarak  kullanılmıştır.  Giyimde 

meydana  gelen  değişimler,  kamusal  alanda  kendini  farklı  biçimlerde  sunan  farklı 

toplumsal  gruplar  arasındaki  ilişkiler  ve  gerilimlerdeki  değişimi  gösterir.  Crane 

(2003:16) bu konuda şu değerlendirmeleri yapar:  

19. yüzyılda, ABD’nin yukarıya doğru hareketlilik [mobility] düzeyi son derece 

yüksek, sınıfsız bir toplum olduğu bu durum genel kabul görmüştür. Tocqueville’in ABD 

için “Hizmetçi her an efendi  olabilir” şeklindeki  1840 tarihli değerlendirmesi,  zamanın 

popüler tutumunu açıkça yansıtmaktadır. 19. yüzyıl Amerikan kadınları arasındaki moda 

saplantısı,  “Amerikan  toplumunun  akışkanlığı,  başarı  peşinde  evrensel  gayreti,  unvana 

dayalı  bir  soylu  sınıfının  bulunmayışı  ve  pek  çok  Amerikalının  mütevazı  geçmişinden” 

kaynaklanan yüksek düzeyde bir “statü yarışı”na bağlanmaktadır (Banner 1984:18,54). 

Amerika’da  yukarıya  doğru  hareketlilik  beklentisi  diğer  ülkelerdekine  kıyasla  daha 

yüksek  olduğu  halde  gerçek  hareketlilik  düzeyinin  hiç  de  yüksek  olmaması  ironiktir 

(Kaelble 1986). 

4.

 

19. Yüzyılda Kadının Toplumsal Yaşamda Yeri Ve Giyim-Kuşamı 

 

19.  yüzyılın  sınıf  yapısının  kadınlar  üzerindeki  etkisi  erkekler  üzerindeki 

etkisinden farklı olmuştur çünkü toplumun bütün katmanlarındaki kadınlara  yalnızca 

birkaç  yasal  ve  siyasi  hak  tanınmıştır.  Bunun  nedeni  19.  yüzyılın  sonlarında  bilim 

adamlarının  kadınların  ve  erkeklerin  birbirlerinden  farklı  oldukları  için  toplumsal 

rollerinin  de  farklı  olması  gerektiğini  savunmuş  olmalarıdır  (Crane,2003:31).19. 

yüzyıl  başladığında  hem  Amerika  hem  de  Avrupa’da  erkek  dünyası  egemenliği 

olduğundan bir kadının kendini evine adaması ve efendisi/sahibi/kocasına itaat etmesi 

beklenmiştir. Kadın siyah bir köle gibi oy hakkından mahrum bırakılmış ve yine siyah 

bir  köle  gibi  gerektiğinde  “makul  bir  aletle”  sahibi  tarafından  dövülmesi  uygun 

---