Annotatsiya

Eskirgan leksika.
Eski qatlamga oid leksemalar o’ziga xos xususiyatlariga
ko’ra ikki turga bo’linadi: 1)tarixiy leksema; 2) arxaik leksema.

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 
ǀ
ISSUE 3 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 973
Tarixiy leksemalar hozirgi kunda yo’q, narsa- hodisalarni bildiruvchi so’zlardir. 
Ma’lum davrlarda bor bo’lgan, ayrim narsa- hodisalar jamiyat taraqqiyotining
keyingi bosqichlarida yo’q bo’lishi, o’tmish hodisasiga aylanishi mumkin. Shu
bilan bog’liq holda bunday narsa - hodisalarning atamasi bo’lgan so’zlar ham
tarixiylik kasb etadi, tarixiy so’zga aylanadi. Misol uchun: Qozi, zobit, omoch,
kuloch, qul, cho’ri, baqqol, xon, bek kabi. Tarixiy leksemalar bildiradigon narsa- 
hodisalar tarixiyligi sababli ularning ko’pchiligi ( ularning ma’nosi) hozirgi davr
kishisi uchun noma’lum bo’ladi. Tarixiy leksema hozirgi o’zbek tilida ham
zarurat taqozosiga ko’ra qo’llaniladi. Xususan, tarixga oid ilmiy asar va
darsliklarda, o’tmish voqealarini aks ettiruvchi badiiy asarlarda bunday leksemalar
cheklanmagan miqdorda qo’llanilishi mumkin. Misolllar:
Dehqonlarning hisobiga
ko’ra, bug’doylar besh
botmon
chiqishi kerak edi. (S.Ayn),
Qozi
 Yunus barchasini
xalqqa yaxshi bo’lishi uchun qilgandi.(Y.E). 
Bundan tashqari, ba’zi polesemantik
leksemalarning ba’zi ma’nolari tarixiylashib, boshqa ma’nosi umumiste’molda
bo’lishi mumkin. Masalan: 
millat 
leksemasini bir nechta semalarini shu asnoda
kuzatish mumkin. 1.Yoshlar, keksalar, qizlar, juvonlar orasida turli
millat
vakillari – 
qozoq, qirg’iz, arman va yahudiylar ham ko’rinar edilar ( P. Trus). 2.