Akademia platońska



Yüklə 77,85 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix17.11.2018
ölçüsü77,85 Kb.
#80362


Organizacja AP.

Cele wychowawcze AP.



Nauka w AP.

Etapy rozwoju AP.



Akademia Starsza

Akademia Średnia



Akademia Młodsza



AKADEMIA PLATOŃSKA

(gr.


>Akad’meia, >Akadhm•a) — szkoła wyższa zało-

żona przez Platona w Atenach w 387 przed Chr. jako stowarzyszenie uczonych,

oddających się samodzielnej pracy badawczej, edukacyjnej oraz kultowi muz.

Platon swą szkołę założył po powrocie z pierwszej podróży sycylijskiej.

Mieściła się ona w pobliżu wzgórza Kolonos, w ogrodach (gaju) przylegających

do gimnazjum i parku Akademosa (

>Akdhmoc), herosa ateńskiego, który

zdradził miejsce ukrycia Heleny. Platon w zakupionym ogrodzie wybudował

mieszkanie z portykiem oraz kaplicę poświęconą muzom. Z czasem szkoła, od

imienia herosa, przybrała nazwę „Akademia”. Uroczyście obchodzono urodziny

patrona mędrców, władcy świątyni w Delfach — boga Apollina; tego samego

dnia świętowano urodziny Platona, ucztami czczono również pamięć Sokratesa.



Organizacja AP.

Platon, jako założyciel Akademii, pełnił godność dożywot-

niego thiasarchy (scholarchy). Swego następcę (Speuzypa) wyznaczył sam, inni

byli dożywotnio wybierani przez młodzież, która pełniła wszystkie niższe urzę-

dy, np. dozorcy świątyni (tego, który zajmował się składaniem ofiar), szafarza

(dostarczającego rzeczy potrzebne na zebrania), sekretarza (prowadził rejestry

członków) i cenzora (przygotowywał biesiady i czuwał nad ich porządkiem).

Biesiady (sympozjum) uważano w AP za akt uroczysty, poprzedzano je ofia-

rą lub modlitwą; Platon dbał, aby zachowywano umiar w radościach zmysło-

wych, by sympozjum, poprzez należyte używanie potęgi intelektu, mogło stać

się przede wszystkim radością ducha. Następcy Platona (np. Speuzyp) opraco-

wywali regulaminy biesiad.

Kwestionuje się dziś pogląd, iż AP z prawnego punktu widzenia była

związkiem

j•asoc [thíasos] ku czci muz i Apollina, pana muz, chociaż takie

umocowanie tłumaczy szeroką autonomię i trwałość instytucji szkoły, opartą

na nietykalności majątku, będącego świętą własnością. Majątek ten członko-

wie AP mogli jedynie użytkować; jako nietykalny — pozostawał on przez wieki

nieuszczuplony. Szkoła nie miała żadnych statutów, jej organizacja zależała od

kierownika, przyjmowano zarówno młodych uczniów (np. siedemnastoletnie-

go Arystotelesa), jak i dojrzałych uczonych (np. Eudoksosa z Knidos, przycho-

dzącego do AP z własnymi uczniami). Przyjęcie do AP poprzedzał egzamin

przeprowadzany przez samego Platona. Nauczano w formie wykładów, semi-

nariów, rozmów i dyskusji (czytane teksty stanowiły punkt wyjścia do otwarcia

dyskusji), toczonych na spacerach w ogrodzie lub w portykach miejskich. Wy-

kłady prowadził sam mistrz Platon lub zastępujący go (w czasie jego podróży)

uczniowie. Szkoła była wyposażona w laboratoria i bibliotekę, wzbogacaną m.in.

kolejno powstającymi pismami mistrza. AP po raz pierwszy w dziejach edukacji

doprowadziła do styku różnych nauk; nawiązując częściowo do tradycji szko-

ły Pitagorasa, stała się wzorem dla innych szkół: arystotelesowskiej, stoickiej



Akademia Platońska

PEF — © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu

1



i epikurejskiej, a także w pewien sposób początkiem przyszłych uniwersyte-

tów. Uczniowie Platona pochodzili z wielu miast północnej Grecji, Macedonii,

Protyndy i wybrzeży Morza Czarnego.

Cele wychowawcze AP.

Kształcenie „dusz zdolnych” Platon uważał za

najważniejszy swój cel życiowy, ważniejszy niż własną twórczość filozoficzną

(Phaedr., 276 E; 277 A). Platon twierdził, iż celem Akademii jest wykształce-

nie uczniów — filozofów, którzy by w przyszłości, opierając się na prawdziwej

filozofii, objęli rządy w państwie. Wychowanie człowieka w AP miało na ce-

lu uformowanie przyszłych mężów stanu jako mędrców-polityków, wybranych

sprawiedliwych, którzy by sprawiedliwość wykształconą w dobru rozszerzali

z Akademii na społeczeństwo „[…] zacząłem chwalić prawowite badania praw-

dy, które otwiera oczy na sprawiedliwość w państwie i w życiu prywatnym. Ród

ludzki nie przestanie więc być nieszczęśliwym, póki albo prawi filozofowie nie

obejmą rządów, albo rządzący z pomocą boską będą istotnie filozofować” (Epist.,

VII 326 B). Platon niejednokrotnie wyraża życzenie, aby ci sami ludzie byli fi-

lozofami i władcami wielkich państw. Jednak by stworzyć człowieka, potrzeba

pół wieku, stwierdza Platon, bowiem wykształcony filozof powinien jeszcze

piętnaście lat brać udział w czynnym życiu państwa, nabierając doświadczenia

i zwalczając pokusy. Do podjęcia tych celów zdolni są jedynie ci, którzy długo

i wytrwale uprawiają filozofię: „[…] nie są to bowiem rzeczy dające ująć się

w słowa tak jak wiadomości z zakresu innych nauk, ale na mocy długotrwałego

obcowania z przedmiotem, na mocy zżycia się z nim, nagle jakby pod wpływem

przebiegającej iskry, zapala się w duszy światło i płonie już odtąd samo siebie

podsycając” (tamże, 341 D). Nauczanie filozofii może wzbudzić takie oświe-

cające poznanie (przypomnienie w duszy), i jedynie ono tak naprawdę może

wykształcić i wychować prawdziwie wolnego człowieka.



Nauka w AP.

Kandydatów do filozofii należy odpowiednio przygotować.

Platon wstępem do uprawiania filozofii uczynił matematykę, podkreślając nie-

zwykłe korzyści płynące ze studiowania matematyki w zakresie usprawnienia

umysłu. Na frontonie AP, jak głosi legenda, wyryty był napis: „Nie ma tu wstę-

pu nikt, kto nie zna geometrii”. W Rzeczpospolitej (VII 528 a) Platon klasyfikację

nauk matematycznych przeprowadził na podstawie poglądów pitagorejczyków,

którzy dzielili nauki matematyczne w zależności od tego, na jakie pytania dają

odpowiedź: „ile?” — arytmetyka i muzyka, „jak wielkie?” — geometria i me-

chanika. Platon porządkuje nauki matematyczne w kolejności: arytmetyka, geo-

metria (wyróżnia geometrię płaską — planimetrię i geometrię przestrzenną —

stereometrię), astronomia, muzyka; uważa, że nauki te są powiązane relacja-

mi formalnymi, uwidocznionymi np. w malejącym stopniu ich abstrakcyjności.

Wymienione nauki matematyczne, poddając próbie i usprawnieniu (ćwiczeniu)

umysły uczniów zdolnych do rozważań filozoficznych, pozwolą wybrać z nich

kandydatów na filozofów. Nie należy, wg Platona, zatrzymywać się w nauczaniu

i wykładach na objaśnianiu zasad liczenia, lecz kierować umysły na coraz bar-

dziej abstrakcyjny poziom myślenia, np. wychodząc od trzech pierwszych cyfr

przejść do rozważań nad abstrakcyjnymi pojęciami jedności i wielości. Rozważa-

nia te mogą ułatwić przejście duszy z poznawania świata rzeczy zmiennych do

oglądu świata bytów „bez postaci”, a więc do oglądu idei. Podobnie np. astrono-

mia, która jako nauka matematyczna, zajmująca się kombinacją powtarzalnych



Akademia Platońska

PEF — © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu

2



ruchów kolistych, doprowadza w końcu do odkrycia zasady planu demiurga

układającego ład świata.



Etapy rozwoju AP.

A k a d e m i a S t a r s z a. Platon był przez czterdzieści

lat scholarchą AP i w niej rozwijał swój system filozoficzny. Po śmierci mistrza

pierwszym kierownikiem AP został siostrzeniec Platona — Speuzyp (347–339),

który w dziedzinie naukowej zajmował się przede wszystkim teorią klasyfikacji

logicznych i nauką o liczbach. Kolejnym scholarchą był Ksenokrates z Chalcedo-

nu (339–314), zajmujący się demonologią (platońska teologia). Trzecim po Pla-

tonie scholarchą został Polemon z Aten (314–269), zajmujący się przede wszyst-

kim etyką. W 268 Akademią krótko rządził Krates, również zajmujący się etyką.

Uczniowie, którzy przyczynili się do rozsławienia tzw. Starej AP, to Heraklides

z Pontu (założył własną szkołę), Eudoksos z Knidos i Filip z Opus (uprawia-

jący astronomię) oraz Krantor z Soloi (pierwszy komentator Timajosa Platona).

Najsławniejszym uczniem Platona był Arystoteles (384–322), który sam stworzył

wielki system filozoficzny i założył własną szkołę — Likeion. Uważa się Pery-

pat (Likeion Arystotelesa) i Stoę (Zenon z Kition był uczniem cynika Kratesa

i akademika Polemona, scholarchów AP) za samodzielne filie AP.

A k a d e m i a Ś r e d n i a. Szkoła odstąpiła znacznie od nauki Platona na

rzecz sceptycyzmu, gdy scholarchą AP został Arkezylaos (315–240), wg którego

w stosunku do prawdy możemy mieć pewność jedynie podmiotową, nie

odnoszącą się do świata. Jego następcą był Karneandes (214–129), kontynuujący

sceptycyzm i głoszący teorię prawdopodobieństwa. Wg tej teorii na różne

stopnie prawdopodobieństw naprowadza nas badanie wyobrażeń.

A k a d e m i a M ł o d s z a. Za scholarchatu Filona z Larissy (180–85 przed

Chr.) usiłowano powrócić w AP do pierwotnej nauki platońskiej. Akademia

ciąży jednak ku stoicyzmowi, łagodząc nieco tezy sceptyckie i dopuszczając

możliwość jakiegoś poznania rzeczy, zasadniczo jednak zmierza ku eklektyzmo-

wi, łącząc najbardziej nośne poglądy stoików, sceptyków, platoników, a później

i perypatetyków. Antioch z Askalonu (130–69 przed Chr.) wprowadził do AP

eklektyzm i uważał powszechne przekonanie za kryterium prawdy.

Później AP ulega coraz bardziej wpływom neopitagoreizmu, jej rozwój od-

bywa się w różnych miejscach, nie zawsze powiązanych z siedzibą ateńską

AP. Od Ammoniusza Sakkasa (zm. ok. 242) mówi się o szkole nowoplatoń-

skiej, a on sam uchodzi za inicjatora neoplatonizmu. Jego uczniem w szkole

w Aleksandrii był przez jedenaście lat Plotyn (204–270). Koncepcje neoplatońskie

rozwija szkoła syryjska (Porfiriusz z Syrii, Jamblich z Celesyrii). Główni przed-

stawiciele neoplatonizmu w AP, rozwijający w szkole ateńskiej swoje poglądy

na przełomie IV i V w., to Plutarch z Aten, syn Nestoriosa, Proklos, Marinos

z Neapolis, Izydor, Demescjusz i Simplicjusz. AP zamknięto w Atenach w 529

roku, po prawie dziewięciu wiekach jej trwania, z rozkazu cesarza Justyniana,

który wydał specjalne zarządzenie zakazujące, by „nigdy odtąd w Atenach nie

wykładano filozofii ani nie wyjaśniano praw” (Codex Iustinianum). Platonicy

po edykcie uciekli do Persji.



Akademia Platońska

PEF — © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu

3



Bibliografia:

Z. Jordan, O matematycznych podstawach systemu Platona, Pz 1937; F. Eby, Ch.

F. Arrowood, The History and Philosophy of Education Ancient and Medieval, EC 1940, 1963

12

;



Ueberweg III (passim); P. Riché, De l’éducation antique à l’éducation chevarelesque, P 1968; M. Clarke,

Higher Education in the Ancient World, Lo 1971; J. P. Lynch, Aristotle’s School. A Study of a Greek

Educational Institution, Be, Los Angeles, Lo 1972; R. Barrow, Plato and Education, Lo 1976; W.

K. C. Guthrie, A History of Greek Philosophy, V, C 1978; K. Gaiser, Philodemos Academica. Die



Berichte über Platon und die alte Akademie, St. Bad Cannstatt 1988; Reale IV.

Maria J. Gondek

Akademia Platońska

PEF — © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu



4

Document Outline

  • Akademia Platonska
    • Organizacja AP.
    • Cele wychowawcze AP.
    • Nauka w AP.
    • Etapy rozwoju AP.
      • Akademia Starsza. 
      • Akademia Srednia. 
      • Akademia Mlodsza. 

Yüklə 77,85 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə