Akadem ik r am iz m ehdiyevin fu n d a m en ta L əsərləri h eydər Əliyev irsinin

---

« D ö v lə t  id a rə ç iliy i» .-2 0 1 2 .-№ 2 (3 8 ).-S .1 5 3 -1 6 2 .

A Z Ə R B A Y C A N I N   M Ü S T Ə Q İ L L İ Y İ   V Ə   M O D E R N L Ə Ş M Ə S İ  

S O S İ A L - F Ə L S Ə F İ   F İ K İ R   İ Ş I Ğ I N D A

(Akadem ik R am iz M ehdiyevin fu n d a m en ta l əsərləri H eydər Əliyev irsinin 

öyrənilm əsində əvəzsiz töhfədir)

Ə L İK R A M   A B D U L L A Y E V   -  A zərbaycan  R espublikasının  Prezidenti  yanında  D övlət  İdarəçilik 

A kadem iyasının I prorektoru,  fəlsəfə  elm ləri  doktoru, professor

E L M A N   N Ə S İR O V   -  A zərbaycan  R espublikasının  Prezidenti  yanında  D övlət  İdarəçilik  A kadem iyasının 

G eostrateji  A raşdırm alar M ərkəzinin direktor m üavini,  siyasi elm lər doktoru

Ü m um m illi  lider  H eydər  Ə liyev  haqqında  söz  dem ək,  onun  haqqında  fikir  yürütm ək  həm   olduqca  şərəfli, 

həm   də  kifayət  qədər  çətin  və  m əsuliyyətli  b ir  işdir.  U lu  öndərin  şəxsiyyət  ucalığının,  liderlik  keyfiyyətlərinin  və 

gerçəkləşdirdiyi  intəhasız  m issiyanın  m ükəm m əl  elm i-konseptual  araşdırılm ası,  onun  bizə  m iras  qoyduğu  zəngin 

dövlətçilik  irsinin  hərtərəfli  tədqiqi  dövlət  əhəm iyyətli  m əsələdir  və  bu  istiqam ətdə  son  illərdə  m ühüm   işlər 

görülm üşdür.

B u m əsələdə  ölkə  ictim aiyyəti bir fikirdə həm rəydir ki,  30  ildən  artıq b ir m üddətdə üm um m illi  liderim izin ən 

yaxın  silahdaşlarından biri  olmuş  və  bu gün də ulu öndərin banisi  olduğu m üstəqil A zərbaycanın  dövlət quruculuğu 

prosesində  fəal  iştirak  edən  akadem ik  Ram iz  M ehdiyevin  fundam ental  əsərləri  H eydər  Əliyev  irsinin  tədqiqinə 

olduqca  böyük  töhfədir  və  həm   də  bu  sahədə  ideoloji  istiqam ətverici  funksiyanı  yerinə  yetirir.  A kadem ik  Ram iz 

M ehdiyevin  H eydər  Əliyev  irsi  barədə  tədqiqatları  əslində  görkəm li  alim in  nəzəri-konseptual  araşdırm alarının  və 

yüksək  rütbəli  dövlət  rəsm isinin  bir  neçə  onillik  fəaliyyəti  prosesindəki  m ükəm m əl  m üşahidələrinin  uğurlu 

harm oniyasıdır.

G örkəm li  alim in,  H eydər  Ə liyev  irsinin tədqiqinə  həsr  olunm uş  h ər  b ir  əsəri  respublikam ızın  elm i  və

ictim ai-siyasi həyatında əlam ətdar hadisəyə çevrilm işdir.

H eydər  Əliyev  irsini  sistem li  şəkildə  öyrənm ək  sahəsində  akadem ik  Ram iz  M ehdiyevin  «Azərbaycanın 

in k işaf dialektikası»  adlı əsəri xüsusi əhəm iyyət və  aktuallıq kəsb  edir.  H eydər Əliyev fenom enini elm i-fəlsəfi təhlil 

süzgəcindən keçirən m ü əllif əsərdə  haqlı olaraq  yazır:  «D övlətin  və  xalqın taleyi  üçün  m ühüm   qərarlar qəbul  edən 

zam an H eydər Ə liyevin rəhbər tutduğu başlıca prinsip m əsuliyyət və  realizm dir.  H eydər Ə liyevin fəaliyyətinə  siyasi 

rom antizm ,  xülyaçılıq yaddır.  O nun qəbul  etdiyi  qərarlar ilk baxışdan populyar olm aya bilər,  lakin bu,  son nəticədə, 

yeganə  düzgün,  optim al  qərar olur.  M əsələn,  H eydər Əliyevin təşəbbüsü ilə  1993-cü ildə  M DB-yə  girm ək haqqında 

qərar  qəbul  edilir.  Bu  qərarla  H eydər  Əliyev,  keçm iş  SSR İ  respublikaları  ilə  iqtisadi-m ədəni  əlaqələri  qoruyub 

saxlayır, eyni zam anda dövlət m üstəqilliyinə xələl gətirəcək heç b ir m üqaviləyə  qoşulm ur».

Ə sərin  «M üstəqil  A zərbaycan  dövlətçiliyinin  m em arı»,  «Tarixim izin  H eydər  Əliyev  dövrü:  A zərbaycan 

tərəqqi  və  azadlıq yolunda(iyul  1989-iyul  1999)»,  «D övlət  idarəçiliyi  nəzəriyyəsi  və  praktikasına H eydər  Əliyevin 

töhfəsi»,  «H eydər  Ə liyev  A zərbaycanda  ilk  dəfə  dem okratik  seçkilər  ilə  hakim iyyətə  gəlm əyin  əsl  m exanizm ini 

göstərdi»  və  digər  bölm ələrində  H eydər  Ə liyevin  1993-1998-ci  illər,  yəni  prezidentlik  fəaliyyətinin  birinci 

dövründə  həyata  keçirdiyi  dövlət  idarəçiliyinin  təkm illəşdirilm əsi  strategiyası  təhlil  olunur,  bu  kontekstdə 

üm um m illi  liderin  hakim iyyət  olim pinə  aparan  yolu  nəzərdən  keçirilir,  onun  dövlət  idarəçiliyi  m əktəbinin 

yaranm ası və  form alaşm ası göstərilir,  habelə  m üstəqil  A zərbaycanda  ilk  dəfə  olaraq  dem okratik  seçkilər və  xalqın 

tələbi ilə U lu Ö ndərin hakim iyyətə gəldiyi təkzibedilm əz faktlarla əsaslandırılır.

«Azərbaycan:  tarixi  irs  və  m üstəqillik  fəlsəfəsi»  əsərində  akadem ik  Ram iz  M ehdiyevin  1964-2001-ci  illərdə 

üm um ittifaq  və  respublika m ətbuatın  səhifələrində  dərc  olunm uş  m əqalə,  m üsahibə,  çıxış  və  m əruzələrinin  bir

qism i toplanm ışdır.  B urada əks  olunan m ülahizələr ictim ai  fikir,  m ədəniyyət,  siyasət və  m illətlərarası m ünasibətlər 

tarixim izin  öyrənilm əsi  baxım ından  m ühüm   əhəm iyyət  kəsb  edir.  Təsadüfi  deyildir  ki,  m ü əllif  əsərinin  ilk 

sərlövhəsini  tarixdə  şəxsiyyətin  rolu  m əsələsinin  araşdırılm asına  həsr  etm iş  və  bu  kontekstdə  A X C -M üsavat 

cütlüyünün  birillik  hakim iyyəti  dövründə  anti-idarəçiliyin  konkret təzahürlərinə  qiym ət  verm işdir.  A narxiya,  xaos 

və  başıpozuqluq  kim i  səciyyələndirilən  bu  dövrə  qiym ət  verərkən  Ram iz  M ehdiyev  Ə .E lçibəyin  xarici  siyasət 

haqqında  m ülahizələrini  m isal  gətirir:  «İran,  H indistan  və  Çin  im periyaları  da  dağılm alıdır  və  dağılacaqdır». 

M ü ə llif dövlət  başçısının A X C -M üsavat  iqtidarının  idarəçilik  qabiliyyəti  haqqında  fikirlərini  də  əsərində  verm əklə 

həm in hakim iyyətin  səriştəsizliyi və  səbatsızlığını üzə  çıxarır:  «...Prezident aparatının hələ  quruluşu nədir,  strukturu 

nədir, nə  cür işləm əlidir, özüm  də bilm irəm , bələ öyrənirəm ...  K adrlar təzədir, b ir şey bilm irlər...»

Çağdaş  tarixim izin  fəlakətlərlə  dolu  həm in  dövrünün  təqdim atından  sonra  m ü əllif qürurla  yazır:  «G ələcək 

tədqiqatların  araşdırm a  obyektinə  çevriləcək  bu  illər,  heç  şübhəsiz,  H eydər  Ə liyev  kim i  yenilm əz  iradə  sahibinin 

fəaliyyəti  sayəsində  anarxiyadan  sabitliyə  doğru  inkişafın  xüsusi  m ərhələsi  kim i  qiym ətləndiriləcəkdir...  Bu  gün 

təsdiq  edə  biləcəyim iz  real  tarixi  həqiqət  bundan  ibarətdir ki,  H eydər  Ə liyevin  hələ  ötən  əsrin  70-80-ci  illərindəki 

dövlət  quruculuğu  fəaliyyətinə,  onun  siyasi  iradəsinə,  əzm inə  və  uzaqgörənliyinə  arxalanan  A zərbaycan  xalqı

---

nəinki  m üstəqilliyini  əldə  etm iş  və  onu  qoruyub  saxlam ışdır,  həm çinin  həyata  keçirilən  çox  m ühüm   islahatlar  və 

uğurlu xarici  siyasət sayəsində bu nailiyyətlərin əbədiliyini və  dönm əzliyini də təm in etm işdir».

Əsərində  H eydər  Ə liyevi  qeyri-adi  şəxsiyyət,  xarizm atik  lider  kim i  xarakterizə  edən  akadem ik  Ram iz 

M ehdiyev  yeni  quruluşun  yetirdiyi  siyasətçilərin  fəallığı  və  çevikliyinin  yaşlı nəslin  nüm ayəndələrinin  m üdrikliyi, 

təcrübəsi  və  uzaqgörənliyi  ilə  uyğunlaş dırılm asını  çox  önəm li  sayır.  M üəllifin  qənaətinə  görə,  «peşəkar  siyasətçi 

diletantdan onunla fərqlənir ki,  o,  ekstrem al vəziyyətlərdə  nəinki nə  etm ək, həm  də necə  etm ək lazım  olduğunu bilir 

və  bu  zam an  qəbul  edilmiş  qərarlara  görə  m əsuliyyəti  öz  üzərinə  götürür».  D ünya  dövlətlərinin  idarəçilik 

m ədəniyyəti  və  təcrübəsi  ilə  yaxından  tanış  olan  m ü əllif h ə r  b ir  dövlətin  başçısının  eyni  zam anda  xalqın  da  əsl 

lideri  kim i  tanınm asına  haqlı  olaraq  böyük  əhəm iyyət  verir  və  düzgün  olaraq  göstərir  ki,  bu  m ənada  tarixi  boyu 

olm azın çətinliklər görm üş və  haqsızlıqlarla üzləşm iş A zərbaycan xalqının m üasir dövrdə bəxti gətirm iş,  ona zəngin 

dövlətçilik  təcrübəsinə,  iti  fəhm ə, 

intəhasız 

erudisiyaya  m alik  olan, ən 

başlıcası 

isə 

azərbaycanlı 

olm ağı  ilə 

fəxr

edən təkrarsız şəxsiyyət qism ət olmuşdur.

D ahi  şəxsiyyət H eydər Ə liyevin elm i- nəzəri  irsinin  şərhi və  öyrənilm əsinə  dair sanballı tədqiqatların m üəllifi 

olan  akadem ik  Ram iz  M ehdiyev  2003-cü  ildə  nəşr  olunm uş  «XXI  əsrdə  m illi  dövlətçilik»  adlı  növbəti 

nəzəri-konseptual  əsərində  m illi  dövlət quruculuğu prosesində  cəm iyyətim izdə  cərəyan  edən hadisələrə  yeni tərzdə, 

yeni  təfəkkürlə  yanaşm ağın  zəruriliyi,  dövlətin  in k işaf və  tərəqqisini  m üəyyənləşdirən  başlıca  am illər,  yeni  dünya 

nizam ının yaranm ası, habelə m üasir dövrün  qaçılm az  reallığı  olan qloballaşm a ilə  m illi təhlükəsizlik arasında labüd 

ziddiyyətləri  təhlil  etm işdir.  T əbiidir  ki,  belə  bir  şəraitdə  m illi  dövlətçilik  cəm iyyət  üzvlərinin,  m illətin  vahid 

m əqsəd  uğrunda  birgə  çalışm asını  zəruri  edir.  A zərbaycan  m üstəqillik  əldə  etdiyi  ilk  vaxtlarda  m illi  dövlət 

quruculuğu  üçün  belə  b ir  şərait  və  bu  şəraiti  yaradacaq  güclü  b ir  şəxsiyyət  yox  idi.  O dur  ki,  kitabda  m ü əllif çox 

düzgün  olaraq  belə  b ir  fikir  irəli  sürür  ki,  A zərbaycanda  m illi  dövlətçiliyin  bünövrəsi  yalnız  belə  b ir  şərait 

yaranandan  -  1993-cü  ildə  H eydər  Əliyev  xalqın  tələbi  ilə  yenidən  hakim iyyətə  qayıdandan  sonra  qoyulm uşdur. 

M əhz  onun  dövlətçilik  səriştəsi,  zəngin  təcrübəsi,  uzaqgörən  siyasəti  sayəsində  daxildə  ictim ai-siyasi  sabitlik 

yaradıldı,  cəm iyyətdə  dem okratik prinsiplər bərqərar olundu,  hüquqi və  dünyəvi  dövlət quruculuğu işinə  başlanıldı, 

dövlətçiliyim iz, m üstəqilliyim iz və  suverenliyim iz qorunub  saxlanıldı.

H eydər  Ə liyevin  rəhbərliyi  altında  dövlət 

quruculuğunun  hüquqi  əsasının  təkm illəşdirilm əsi  və

m öhkəm ləndirilm əsi  üçün  2002-ci  il  avqustun  24-də  A zərbaycan  K onstitusiyasına  edilən  dəyişikliklərin  m ühüm  

əhəm iyyət  kəsb  etdiyini  əsaslandıran  m ü əllif  haqlı  olaraq  belə  b ir  nəticəyə  g əlir  ki,  «əgər  X X   əsr  A zərbaycan 

dövlətinin  və  xalqının tarixində  m üstəqilliyin  qazanılm ası  ilə  yaddaşlarda  qalacaqsa,  X X I  əsr  həm in  m üstəqilliyin 

m öhkəm lənm əsi,  strukturlaşm ası və  dönm əz  xarakter  alm ası  ilə  əlam ətdar  olacaqdır...  Y eni  m inilliyə  A zərbaycan 

hüquqi,  sivil dövlət, vətəndaş  cəm iyyəti  quran ölkə kim i daxil olm uşdur».

H eydər  Əliyevin  elm i-nəzəri 

irsinin  dərindən 

və 

hərtərəfli  öyrənilm əsinə, 

bu  nadir 

şəxsiyyətin 

və 

siyasət

adam ının  yenidən  hakim iyyətə  qayıdışından  sonrakı  dövrün  təhlilinə  dair  çox  sanballı  yazıları  ilə  tanınan  m üəllif, 

cəm iyyətim izin  ehtiyac  duyduğu  vacib  m əsələlərin  dərindən  araşdırılm asında  bu  gün  son  dərəcə  əhəm iyyətli  olan 

m illi ideologiyam ıza dair H eydər Əliyev irsindən bəhrələnərək b ir sıra yeni fikir və m ülahizələrlə  çıxış edir.

K itabın  böyük  b ir  hissəsi  A zərbaycan  m üxalifətinin  m ahiyyəti  və  sosial-siyasi  köklərinin  təhlilinə  həsr 

olunm uşdur.  M üxalifət  partiyalarının  əsl 

xislətini,  onların 

daxilində 

gedən  prosesləri 

açıb 

göstərən 

m ü əllif  bu

partiyaların  əslində  qeyri-dem okratik  ideologiyalardan geniş  bəhrələndiklərini  əsaslı  sübutlar və  dəlillərlə  oxucuya 

çatdırır.  A zərbaycanın  siyasi  həyatında  boylanan  m üxalifət  partiyalarının  fəaliyyətini  elm i  cəhətdən  araşdıran, 

prosesləri  diqqətlə m üşahidə  edən m ü əllif sonda çox düzgün olaraq belə  b ir nəticəyə g əlir ki,  «siyasi m eydana yeni, 

dem okratik  m üxalifət  qüvvələri  gəlm əlidir».  Bu,  çox  düzgün  və  obyektiv  qənaətdir.  B unu  m illi  dövlətçiliyim izin 

m ənafeyi,  respublikam ızın gələcəyi tələb edir.

A kadem ik  Ram iz  M ehdiyevin  çox  yüksək  elm i-nəzəri  səviyyədə  yazılm ış  bu  son  dərəcə  m araqlı  və  dəyərli 

kitabında  eyni  zam anda  m üstəqil  A zərbaycanın  keçdiyi  yol,  əldə  etdiyi  nailiyyətlər  üm um iləşdirilir,  bütün  bu 

nailiyyətlərim izin  qazanılm asında  b ir  m illi  lider  kim i  H eydər  Ə liyevin  titanik  fəaliyyəti  yüksək  səviyyədə  elmi 

şəkildə  araşdırılır.

K itabda  həm çinin  belə  b ir  fikir  də  əsaslandırılır  ki,  H eydər  Ə liyev  m əktəbinin  layiqli  davam çısı  olan  İlham 

Ə liyevin  sim asında bu gün  A zərbaycan  siyasətçilərinin gənc  nəslinin  form alaşdığı  da bir həqiqətdir.  B u gün  İlham 

Ə liyevin  şəxsində  A zərbaycana  xalqından  güc  alan,  m illi  m ənafeləri  üstün  tutan,  bacarıqlı,  səriştəli,  yüksək 

idarəetm ə m ədəniyyətinə m alik m üasir siyasət adam ı rəhbərlik edir.

G örkəm li  filosofun  m üasir  A zərbaycan  dövlətinin  banisi  H eydər  Ə liyevin  nurlu  xatirəsinə  həsr  etdiyi 

«A zərbaycan:  qloballaşm a  dövrünün  tələbləri»  adlı  irihəcm li  əsəri  də  üm um m illi  liderim izin  bizə  m iras  qoyduğu 

təkrarsız  və  unikal  irsin  öyrənilm əsi,  dərk  edilm əsi  və  gələcək  n əsillər  üçün  b ir  əm anət  kim i  saxlanılm ası

baxım ından son dərəcə  dəyərlidir.

A ltı fəsildən ibarət olan əsər A zərbaycanın m üasir sosial-iqtisadi və  siyasi  inkişafının dərin təhlilinə  əsaslanır 

və  faktiki  olaraq,  qlobal  transform asiyalar,  yeni  dünya  nizam ının  yaranm ası  və  X X   əsrin  axırları  -  X X I  əsrin 

əvvəllərində  baş  verm iş  siyasi  proseslərin  tranzitar  cəm iyyətlərə  intensiv  təsiri  dövründə  dövlətin  və  cəm iyyətin 

m üm kün  in k işaf yollarım   aşkara  çıxarm ağa  yönəldilm iş  futuroloji  bir  araşdırm adır.  Əsərdə  qloballaşan  dünyanın 

yeni  reallıqları  fikir  süzgəcindən  keçirilərək yenidən m ənalandırılır,  qərbləşm ənin  və  m odernləşm ənin  A zərbaycan 

cəm iyyətinə təsiri təhlil  olunur.

---

M üəllif,  «A zərbaycan  m odernləşdirilm əsi:  in k işaf  yolları»  sərlövhəli  bölm ədə  göstərir  ki,  «A zərbaycanda 

m odernləşm ə  prosesinin ilk iki m ərhələsi  (1970-ci  illər -  1980-ci  illərin  əvvəli  və  1980-ci  illərin  ikinci  yarısı)  sovet 

dövrünə  tə sa d ü f edir...  Ü çüncü m ərhələ  1991-ci  ildə  respublikam ızın  m üstəqillik  qazanm ası dövrünə  tə sa d ü f edir». 

M ü ə llif bu  m ərhələni  siyasi  qeyri-sabitlik,  iqtisadi  tənəzzül  və  əhalinin  kütləvi  şəkildə  yoxsullaşm ası  m ərhələsi 

kim i  səciyyələndirir.  T ədqiqatçı  faktların  və  arqum entlərin  dili  ilə  sübut  edir  ki,  H eydər  Ə liyevin  1993-cü  ildə 

yenidən hakim iyyətə  qayıtm ası ilə  m odernləşm ənin m üasir -  dördüncü m ərhələsinin  başlanm asının təm əli  qoyuldu. 

H əm in  m ərhələnin  m əzm ununu  səciyyələndirən  ilk  və  böyük  hadisə  1994-cü  ilin  20  sentyabrında  «Əsrin 

m üqaviləsi»nin im zalanm ası oldu.

M ü ə llif  daha  sonra  haqlı  olaraq  qeyd  edir  ki,  m odernləşm ənin  dördüncü  m ərhələsinə  daxil  olarkən 

A zərbaycanda  qarşılıqlı  əlaqəyə,  yeniliklərə  açıq  olan,  konstruktiv  funksiya  yerinə  yetirən  in k işaf  ideologiyası 

form alaşm ağa  başladı.  O nun  qənaətinə  görə,  həm in  ideologiyanı  hansısa  ideoloji  yönüm ə  aid  etm əkdən  söhbət 

gedərsə,  bu  daha  çox  neokonservatizm   kim i  səciyyələndirilə  bilər.  Liberalizm   və  m ühafizəkarlığın  sintezi  olan 

neokonservatizm   burada  A zərbaycan  üçün  daha  m əqbul  ideoloji  konstruksiya  hesab  edilir.  B u  kontekstdə  m ü əllif 

haqlı  olaraq  vurğulayır  ki,  «Ü m um m illi  Liderim iz  H eydər  Əliyevin  dövlət  idarəçiliyinin  nadir  xüsusiyyəti  də  elə 

bundadır  ki,  o,  m üstəqil,  dem okratik  A zərbaycan  dövlətinin  qurulm asında  həm in  ideoloji  sim biozdan  m əharətlə 

istifadə  etm işdir».

K itabın  m üvafiq  fəsillərində  qloballaşm a  dövründə  dövlət  və  cəm iyyət,  m üstəqil  A zərbaycanın  siyasi  və 

iqtisadi  strategiyası, hakim iyyət və m üxalifət  arasında form alaşm ış m övcud m ünasibətlər və  onların  sağlam  rəqabət 

m üstəvisinə  keçirilm əsi 

zəruriliyindən  ətraflı  bəhs 

edən 

m üəllif, əsərin  sonuncu  hissəsində 

m əhz 

dem okratiyanı

dövlət və  cəm iyyətin inkişafının prioriteti kim i əsaslandırır.

A kadem ik  R am iz  M ehdiyev  H eydər  Ə liyevin  titanik  və  unikal  fəaliyyətini  həm   nəzəri-konseptual,  həm   də 

praktiki  baxım dan  təhlil  etm ək  im kanına  m alik  b ir  alim   və  dövlət  xadim i  kim i  əsərinin  sonunda  dərin  siyasi 

əhəm iyyəti  olan  ibrətam iz  nəticəyə  gəlir:  «Hakim iyyətin  optim al  m odelini  tapan,  hətta  barışm az  ziddiyyətləri 

aradan  qaldıran,  cəm iyyətdə  vəziyyəti  sabitləşdirən,  m illətin  bütün  im kanlarını  səfərbər  edən,  m ü x təlif qüvvələrin 

və  bütövlükdə cəm iyyətin  siyasi  tarazlığını  yaradan  h ər  kəs  siyasi  u ğur  qazana  bilər.  M üstəqil  A zərbaycan

dövlətçiliyinin  yaradılm ası  və  inkişafının  haqlı  olaraq  H eydər  Ə liyev  epoxası  adlandırıla  bilən  bu  dövrü  tarixi 

sərvət və  olduqca qiym ətli irsdir».

Əsərin  sonunda,  üm um m illi  liderin  dövlətçilik  irsini  varisliyi  gözləm əklə,  novatorcasına  və  dinam ik  şəkildə 

həyata keçirən  Prezident  İlham   Ə liyevin  daxili  və  xarici  siyasət kursundan  bəhs  olunur,  dövlətçiliyim iz  qarşısında 

duran m ühüm  vəzifələrin həllində  ölkə  başçısının  atdığı addım ların böyük siyasi və  iqtisadi çəkisi dəyərləndirilir.

A zərbaycanda  siyasi  sistem in  təkm illəşdirilm əsi  və  vətəndaş  cəm iyyətinin  qurulm asında  qazanılm ış  ən 

m ühüm   nailiyyətlərdən  biri  kim i  6  noyabr  2005-ci  il  tarixində  keçirilm iş  parlam ent  seçkilərinin  m üfəssəl  elmi 

tədqiqi,  prosesin  geniş  spektr  üzrə  obyektiv  təhlili  ölkəm izin  dem okratik  in k işaf yolunun  ilkin  m ərhələsində  əldə 

edilm iş  nəticələrin  m üəyyənləşm əsi, m üsbət  m əqam ların  inkişafı,  qüsur  və  çatışm azlıqların  isə  dərhal  aradan

qaldırılm ası  hesabına  ölkəm izin  seçki  təcrübəsinin  daha  da  təkm illəşdirilm əsi  baxım ından  son  dərəcə  böyük 

aktuallıq kəsb  edir.

A kadem ik  R am iz  M ehdiyevin  «2005-ci  il  parlam ent  seçkiləri:  ilkin  təhlil  (m ülahizələr,  nəticələr  və 

proqnozlar)»  adlı  dərin m əzm unlu  tədqiqatı  bu  cəhətdən  böyük  elm i  və  siyasi  əhəm iyyətə  m alikdir.  Əsərdə

seçkilərə  hazırlıq,  onun  m ü x təlif  m ərhələləri,  iqtidar  və  m üxalifət  m ünasibətləri,  seçkilərin  nəticələrinin 

qiym ətləndirilm əsi  və  digər  m əsələlərə  geniş  y er  verilm iş,  m ühüm   elm i  üm um iləşdirm ələr  aparılm ış,  habelə 

perspektivə ünvanlanan konkret tə k lif və tövsiyələr irəli  sürülm üşdür.

M üəllifin  verdiyi  proqnozlara  görə,  6  noyabr  parlam ent  seçkilərinin  dem okratik  uğurları  ölkəm izdə 

ictim ai-siyasi  vəziyyətin  sabitləşm əsinə,  əhalinin  rifah  halının  yaxşılaşm asına,  A zərbaycan  R espublikasının 

beynəlxalq  strukturlara  daha  fəal  inteqrasiyası  prosesinə  böyük  töhfə  verəcəkdir.  Onun  özünün  təbirincə  desək, 

üm um m illi  liderim iz  H eydər  Ə liyevin  şalı  əsəri  olan  m üstəqil  A zərbaycanı  layiqincə,  böyük  fədakarlıqla  irəliyə 

aparan  Prezident  İlham  Ə liyevin  qətiyyətli  fəaliyyəti,  siyasi  iradəsi  ölkəm izi  bütün  sınaqlardan  alınaçıq,  üzüağ 

çıxaracaqdır.  B u həqiqəti A zərbaycan vətəndaşları ilə  yanaşı, artıq beynəlxalq ictim aiyyət do qəbul  edir.

A kadem ik  Ram iz  M ehdiyevin  üm um m illi  lider  H eydər  Əliyevin  siyasi  irsinin  öyrənilm əsinə  həsr  edilmiş 

nəzəri-konseptual və  fundam ental tədqiqatları  içərisində  2  cildlik  «M illi  m əfkurə,  dövlətçilik,  m üstəqillik yolu  ilə» 

adlı  əsər xüsusi  aktuallıq  kəsb  edir.  M üəllifin  dərin  elm i-analitik  düşüncə  tərzinin  m əhsulu  olan  bu  əsərdə  H eydər 

Ə liyevin  A zərbaycana  rəhbərliyinin  34  illik  tarixinin  elm i-nəzəri  üm um iləşdirm ələrlə  təhlili  xüsusi  y er  tutur. 

M ü ə llif  əm inliklə  qeyd  edir  ki,  A zərbaycanın  X X   əsrdəki  intibahı,  dünya  birliyinin  layiqli  subyekti  olm ası, 

sosial-iqtisadi  tərəqqi  yoluna  çıxm ası,  uğurlu  neft  diplom atiyasının  həyata  keçirilm əsi,  habelə  hüquqi,  dünyəvi 

dövlət,  dem okratik və vətəndaş  cəm iyyəti  quruculuğunda əldə  olunm uş  uğurlar bilavasitə H eydər Əliyev  dühasının, 

m üdrikliyinin,  onun  cəsarətinin  və  yenilm əz  iradəsinin  nəticəsidir.  M əhz bu  baxım dan  akadem ik  Ram iz  M ehdiyev, 

H eydər  Əliyevi  oxuculara xarizm atik  lider,  m üasir A zərbaycan  dövlətçiliyinin  banisi  və  xilaskarı,  dünya  siyasətinə 

təsir  göstərən  qüdrətli şəxsiyyət,  bütün  həyatını  xalqına  və  doğm a  vətəninə  həsr etm iş  böyük  azərbaycanlı  kimi

təqdim   edir.  Ə dalət  nam inə  qeyd  edək  ki,  m əhz  Ram iz  M ehdiyevin  -  30  ildən  artıq  bir  m üddətdə  H eydər  Əliyev 

kom andasında  ən  m əsul  vəzifələrdə  çalışm ış,  üm um m illi  liderin  ən  çətin  m əqam larında  yaxın  silahdaşı  olmuş 

təcrübəli ictim ai xadim in  siyasət bahadırını belə təqdim at etm əyə m ənəvi haqqı vardır.

---

K itabda  y er  alm ış  «M üstəqil  A zərbaycan  dövlətçiliyinin  m em arı»,  «A zərbaycan  m illi  dövlət  quruculuğu 

yolunda»,  «1990-cı ilin  yanvarında B akıda törədilm iş  qanlı faciənin tarixi və  sosial-siyasi  kökləri  m əsələsinə  dair», 

«Tarixdə  şəxsiyyətin  rolu  m əsələsinə  dair»,  «A zərbaycanın  m üstəqil  dövlət  quruculuğu  təcrübəsi:  uğurlar, 

problem lər və  perspektivlər»,  «H eydər  Əliyev xətti:  ideya-siyasi  və  m illi-m ənəvi  am illər»,  «H eydər  Ə liyevin  siyasi 

portretinin cizgiləri» və  digər sərlövhəli  yazılarda görkəm li  alim in,  dahi m üasirim izin tarixi  m issiyasına  bağlılığı və 

sonsuz  sədaqətinin  şahidi oluruq.  M üəllifin aşağıdakı fikirləri üm um m illi liderə  onun yaxın silahdaşının vətəndaşlıq 

və  insanlıq  borcu 

ilə 

bağlı 

etirafı  kim i  diqqəti 

çəkir:  «Təbii,  biz  xalqım ızın 

rəhbəri, onun  m ənəvi 

atası  H eydər

Ə liyev  qarşısında  insanlıq  və  vətəndaşlıq  borcum uzu  qaytarm alıyıq.  B unun  üçün,  ilk  növbədə,  onun  bizə  qoyub 

getdiyi  m irası  in k işaf  etdirm əliyik.  H eydər  Ə liyevin  m üəyyənləşdirdiyi  m agistral  yolla  irəliləyərək,  firavan, 

təhlükəsiz və  qüdrətli A zərbaycanın qurulm ası işini uğurla başa çatdırm alıyıq.

H ər  bir  A zərbaycan  ailəsini  varlı,  qayğısız  və  xoşbəxt  görm ək  H eydər  Əliyevin  böyük  arzusu  idi.  O, 

A zərbaycanın  m üstəqilliyinin  dönm əzliyinin,  torpaqlarım ızın  bütövlüyünün,  suverenliyinin  təm in  edilm əsi  arzusu 

ilə  yaşayırdı.  Bu  işlərin  görülüb  başa  çatdırılm ası bizim   h ər birim izin  m ərhum   H eydər  Ə liyevin  ruhu  qarşısında ən 

əsas xidm ətim iz olacaqdır».

H eydər  Ə liyevin  arzuları bu  gün  reallığa  çevrilir.  O,  cism ən  aram ızda  olm asa  da,  bizim   üçün  qoyub  getdiyi 

m isilsiz  siyasi irs və  idarəçilik m əktəbi A zərbaycan dövlətçiliyinin əbədiyaşarlığına xidm ət edir.

B u gün Prezident İlham   Ə liyevin  rəhbərliyi  ilə  sosial-iqtisadi və  siyasi  sahədə  həyata keçirilən genişm iqyaslı 

təd b irlər ölkəm izin hərtərəfli inkişafı üçün əlverişli im kanlar və yeni-yeni perspektivlər açır.

A kadem ik  Ram iz  M ehdiyevin  təbirincə  desək,  «vətəndaşı  olduğum uz  və  durm adan  in k işaf  edən 

A zərbaycanın  m üasir  tarixində  İlham  Ə liyev  m ərhələsi  real  nailiyyət  faktlarım   özündə  cəm ləşdirən  şanlı

salnam ədir. A zərbaycan xalqı bu m ərhələnin m üstəqil dövlətçiliyin  sarsılm az və  əbədi  olm ası baxım ından hələ  uzun 

m üddət davam  edəcəyinə  əmindir».

H eydər  Əliyev  irsinin  elm i-nəzəri  araşdırılm ası  ilə  dövlət  idarəçiliyinin  praktiki  m əsələlərinə  uğurla 

yiyələnm iş  akadem ik  Ram iz  M ehdiyevin  fundam ental  tədqiqatlarından  olan  «D em okratiya  yolunda:  irs  haqqında 

düşünərkən» əsəri xüsusilə  diqqəti çəkir.  M üasir A zərbaycan fəlsəfi-tarixi  dünyagörüşünün peşəkar araşdırıcısı olan 

Ram iz  M ehdiyevin  yeni  sanballı  və  m ükəm m əl  əsəri  haqlı  olaraq  sivilizasiyanın  böyük  nailiyyəti  hesab  edilən 

dem okratiya  anlayışı  haqqında,  qloballaşm a  və  yeni  dünya nizam ı barədə,  habelə  bu kontekstdə  A zərbaycanın yeri 

və  rolu  ilə  bağlı cəm iyyəti narahat  edən  suallara kifayət  qədər  aydın  cavabın verilm əsi  baxım ından təqdirəlayiqdir. 

K itabda  akadem ik  Ram iz  M ehdiyev  A zərbaycanda  dem okratiyanın  sabahı  ilə,  bu  prosesdə  H eydər  Ə liyev  irsinin 

oynayacağı  əlahiddə  rolla  bağlı konkret  qənaətini  bölüşm üşdür:  «Bu  gün  A zərbaycan  ciddi  sınaqdan  keçir...  lakin 

nə  qədər  çətin  olsa  da,  A zərbaycanın  tarixi  in k işaf  yolunun  irəli  sürdüyü  dövlətçilik  vəzifələri  dərindən  təhlil 

edilm əli və  həll  olunm alıdır.  H azırda insanlar yeni partiyalara deyil,  şəxsiyyətlərə  bel  bağlayırlar -  elə  şəxsiyyətlərə 

ki,  onlar  xalqın  m illi-m ənəvi  dirçəlişinə,  respublikanın  hərtərəfli  böhrandan  çıxarılm asına  görə  m əsuliyyəti  öz 

üzərinə  götürübdür...  B ütün  bunlar,  əlbəttə  ki,  A zərbaycanın  həyati  m araqlarına  cavab  verir,  ölkənin  A vropa 

dem okratik sivilizasiyasının  standartlarına yaxınlaşm asına im kan yaradardı».

Əsərdə,  ölkədə  cərəyan  edən  proseslərə  nəzər  salınır,  bunlar  postsovet  m əkanında  baş  verən  hadisələrin  və 

ssenarilərin  fonunda təhlil  edilir.  M üəllif  çox doğru  olaraq  qeyd  edir ki,  «son prezident  seçkilərində  yalnız  ölkənin 

yeni  rəhbəri  seçilm irdi,  həm   də  üm um iyyətlə,  dövlətin  gələcəyi,  yeni  siyasi  rejim in  xarakteri  və  respublikanın 

sonrakı in k işaf yönüm ü  də  m üəyyən  edilirdi.  H eydər  Ə liyevin  sayəsində  qazanılan  nailiyyətləri  əsas  götürən  ölkə 

əhalisinin m ütləq əksəriyyəti bu  siyasi kursun  davam lılığını tələb  edirdi».  B ununla belə,  cəm iyyətdə  fərqli  ideyalar, 

revanşist  xarakterli  planların  da  m övcudluğundan  bəhs  edən  m üəllif,  inam la  qeyd  edir  ki,  cənab  İlham   Əliyevin 

prezident  seçkilərində  76  faiz  səs  alm ası,  siyasətdə  varisliyin  qorunm ası  baxım ından  ciddi  sınaq  idi.  N əticədə 

ictim aiyyətdə  ölkənin  dem okratiya və  liberal  iqtisadiyyat yolu  ilə  inkişafının  davam   edəcəyinə  əm inlik  yarandı.  Bu 

fikirlər  görkəm li  filosofun  2003-cü  il  prezident  seçkilərinin  nəticəsində  xalqın  m ütləq  əksəriyyətinin  dəstəyini 

qazanm ış İlham  Ə liyevin həyata keçirəcəyi  siyasi kursa böyük inam  və  etim adının göstəricisi kim i dəyərlidir.

K itabda m üəllif bəzi m əm urların m əlum  nankorluq faktlarını xatırlatm aqla b ir daha bəyan edir ki,  üm um m illi 

lider H eydər Ə liyevin və  Prezident İlham  Ə liyevin etim adını qazanm aq h ə r b ir insanın taleyində böyük  şans,  uğurlu 

tale  qism ətidir.  B u etim adı doğrultm aq üçün tələb olunan  şərt isə konkretdir:  dövlətə və xalqa şərəflə  xidm ət etm ək, 

daşıdığın  vəzifələrin  m əsuliyyətini  anlam aq,  iqtidarın  təəssübünü  çəkm ək  və  ona  sədaqətli  olm aq.  Bu  prinsiplər 

həm   də  akadem ik  Ram iz  M ehdiyevin  yüksək  elm i  potensialının,  qətiyyətli  vətəndaş  m övqeyinin  və  H eydər  Əliyev 

irsinə,  Prezident  İlham   Ə liyevin  siyasi kursuna  sarsılm az  bağlılığın m ükəm m əl  ifadəsi  olan  «D em okratiya yolunda: 

irs haqqında düşünərkən» kitabının leytm otivini təşkil edir.

U lu  öndərin  dem okratik  vətəndaş  cəm iyyətinin  qurulm asına və  m üstəqil  A zərbaycanın  inkişaf  strategiyasına 

d air  zəngin  ideya-siyasi  irsinin  hərtərəfli  araşdırılm ası  istiqam ətində  akadem ik  Ram iz  M ehdiyevin  qələm inin 

m əhsulu  olan  «V ətəndaş  cəm iyyətinə  yol  açan  ideyalar»  kitab ı  da  elm i  ictim aiyyətin  böyük  m arağına  səbəb 

olm uşdur.  B u  fundam ental  əsər  m üasir  A zərbaycan  cəm iyyətinin,  dövlətçiliyim izin,  davam lı  inkişafım ızın  aktual 

m əsələlərinin uğurlu fəlsəfi-politoloji təhlili nüm unəsidir.

A zərbaycan  şəraitində  dem okratiya  özünün  universal  dəyərləri  və  üm um i  prinsipləri  ilə  yanaşı, 

vətənpərvərlik,  sabitlik,  nüfuzlu  rəhbərlik  və  s.  bu  kim i  m ühüm ,  taleyüklü  cəhətlərlə  də  zənginləşdirilm əlidir» 

deyən  m ü əllif əsərdə  xüsusi  olaraq  vurğulayır  ki,  m əhz  dövlət  başçısının  zəkası,  istedadı,  uzaqgörənliyi  və  əzmi

---

sayəsində  ölkədə  sabitlik  yaranm ışdır.  H eydər  Ə liyevin  sim asında  tale  A zərbaycana  və  m illətim izə  güclü  siyasi 

lider,  ölkə  əhalisi  arasında  və  dünya  birliyində  yüksək,  inkaredilm əz  nüfuza  m alik  beynəlxalq-m iqyaslı  dövlət 

xadim i bəxş  etm işdir.

Əsərdə  yer alm ış «Ə sl vətəndaş, böyük şəxsiyyət və  qüdrətli  lider haqqında bəzi  düşüncələr»  sərlövhəli  dərin 

m əzm unlu yazı, h ər m ərhələsi  b ir m əktəb  olan,  yalnız m ənsub  olduğu A zərbaycan  xalqının  deyil,  dünyanın bir çox 

xalqlarının  yaddaşında  özünün  aydın  cizgiləri  ilə  həkk  olunan  dahi  m üasirim iz  H eydər  Əliyevin  m öhtəşəm   siyasi 

portretini bütün çalarları ilə  əks etdirir.

«Fraklin  Ruzvelt,  U inston  Çörçill,  Şarl  de  Qoll  kim i,  H eydər  Əliyev  də  hələ  sağlığında  canlı  əfsanəyə 

çevrilm işdi»  deyən  alim   bu  fenom enin  nə  qədər  açıq  olsa  da,  m üasirləri  üçün  sirr  olaraq  qaldığını  da  qeyd  edir. 

M ü ə llif xüsusi  olaraq  vurğulayır ki,  H eydər  Əliyev  fenom enindən  nə  qədər  çox  yazılsa  da,  bu  siyasət  nəhənginin 

səciyyəvi  keyfiyyətlərini  tam   açmaq,  onun  istedadım   və  parlaq  şəxsiyyətini  bütövlükdə  göstərm ək  heç  kəsə 

m üyəssər  olm am ışdır.  M üəllifin  haqlı  qənaətinə  görə,  «H eydər  Əliyevin  siyasi  portretini  tam   dolğunluğu  ilə 

yaratm aq  m üşkül  işdir.  Çünki  bu,  bütöv  b ir  dövrü  təsvir  etm əyə  cəhd  göstərm ək  dem ək  olardı.  Bu  m əqalədə  biz 

onun çoxşaxəli  fəaliyyətinin ancaq b ir cəhətindən, yəni azərbaycançılıq ideologiyasında öz təcəssüm ünü tapan m illi 

ideyam  gerçəkləşdirm əsindən danışm ağa çalışacağıq».

E tira f etm əliyik  ki,  görkəm li  filosofun  bu  çalışm ası olduqca  uğurlu  alınm ışdır.  H eç  şübhəsiz,  m üəllifin  fikir 

süzgəcindən  keçən düşüncələri  h ər  b ir  azərbaycanlının  qəlbindən  xəbər  verir:  «Təbiət  H eydər  Əliyevə  nadir

keyfiyyətlər  -  iş qabiliyyəti,  qətiyyət,  özünün  haqlı  olduğuna  əm inlik,  ətrafındakı  adam ların  m əziyyətlərini  və

im kanlarını m üəyyənləşdirm ək bacarığı kim i keyfiyyətlər bəxş  etm işdir.  Onun fenom enal yaddaşı barədə  rəvayətlər 

söylənir: neçə  illər  əvvəl  olmuş  və  çoxları  üçün  əhəm iyyətsiz  görünm üş  faktları  və  hadisələri  bütün  təfərrüatı  ilə 

xatırlaya bilir.  Ç oxdan və  ötəri görüşdüyü adam ların adları da yadındadır».

H eydər  Əliyevin  bu  unikal  keyfiyyətlərinə  diqqəti  cəlb  edən  m ü əllif m əhz  onun  rəhbərliyi  və  dəm ir  iradəsi 

sayəsində  A zərbaycan  dövlətçiliyinin  və  m üstəqilliyinin  əbədiliyi  və  dönm əzliyini  təm in  edən  m öhkəm   zəm inin 

form alaşdığını  təkzibedilm əz  dəlillərlə  əsaslandırm ışdır.  A kadem ik  Ram iz  M ehdiyev  böyük  qürur  və  razılıq  hissi 

ilə  qeyd  edir  ki,  bu  gün  Prezident  İlham  Ə liyevin  rəhbərliyi  ilə  H eydər  Ə liyev  ənənələrinə  sadiq  qalm aqla,  yeni 

dövrün  tələblərinə  m üvafiq  şəkildə  ölkəm izdə  dem okratik,  hüquqi  dövlət  və  vətəndaş  cəm iyyəti  quruculuğu 

istiqam ətində m əqsədyönlü siyasət həyata keçirilir.

Əsərdə  eyni  zam anda  iqtisadi  inkişafın  dem okratikləşdirm ə  prosesində  oynadığı  rola  qiym ət  verilir  və 

göstərilir  ki,  cəm iyyətdə  m öhkəm   iqtisadi  təm əl  olm adan  ideya-siyasi  islahatlar  m üsbət  nəticə  verə  bilm əz.  M əhz 

buna  görə  də,  m ü əllif son  illərdə,  Prezident  İlham   Əliyevin  rəhbərliyi  dövründə  A zərbaycanda  əldə  edilmiş  böyük 

iqtisadi nailiyyətləri  dem okratik islahatların və cəm iyyətin m odernləş dirilm əsinin m ühüm  am ili kim i vurğulayır.

D ahi  m üasirim izin  m isilsiz  və  təkrarsız  ideya-siyasi  irsi  haqqında  onun  yaxın  silahdaşının,  yazının  sonunda 

y er  alm ış  böyük  nəsihət  xarakterli  qənaəti  olduqca  ibrətam izdir:  «Yaşadığım ız  dövr tarixə  H eydər  Ə liyev  epoxası 

kim i  daxil  olacaqdır.  G ələcək  n əsillər  taleyin  bizə  bəxş  etdiyi  bu  tarixi  dövrü  böyük  qibtə  hissi  ilə  xatırlayacaq, 

öyrənəcək,  təhlil  edəcəklər.  Bizim   h ə r  birim iz  isə  bir  vətəndaş  kim i  taleyin  bizə  bəxş  etdiyi  bu  n ad ir  im kandan 

ölkənin tərəqqisi nam inə  istifadə  etm əyə hazır və  qadir olmalıyıq».

Əm inliklə  deyə  bilərik  ki,  haqqında  bəhs  etdiyim iz  «Vətəndaş  cəm iyyətinə  yol  açan  ideyalar»  fundam ental 

əsəri  də bu şərəfli m issiyanın həyata keçirilm əsində  dəyərli vəsait olacaqdır.

A kadem ik  Ram iz  M ehdiyevin  «G ələcəyin  strategiyasını  m üəyyənləşdirərkən:  m odernləşm ə  xətti»  adlı 

konseptual  tədqiqat  əsərində  A zərbaycanda  üm um m illi  lider  H eydər  Əliyev  tərəfindən  əsası  qoyulm uş  inkişaf 

strategiyasının Prezident  İlham   Əliyev tərəfindən çevik, novatorcasına və  dinam ik həyata keçirilm əsi  m exanizm ləri 

araşdırılm ışdır.

Ə sərin  «Yeni  paradiqm anı  qurarkən:  iqtisadiyyatdan  dem okratiyaya  doğru»  adlanan  birinci  bölm əsində 

m üəllif,  ilk növbədə,  İlham  Əliyevin  Prezidentliyinin  əsas  konsepsiyasının m ahiyyətini  açm ış  və  onun  elm i  əsasım  

göstərm işdir.  Bu,  h ə r  şeydən  əvvəl,  ölkədə  güclü  iqtisadi  bazanın  form alaşdırılm asından  ibarətdir.  Q eyd  olunan 

konsepsiya kütləvi  şüurun və  cəm iyyətin  sosiom ədəni  bazisinin  m ərhələlərlə  postindustrial  dəyərlər və  dem okratik 

ənənələr m əcrasına transform asiyasına im kan yaratm alıdır.

Əsərdə,  haqqında  bəhs  olunan  iqtisadi  bazanın  yaradılm ası  və  inkişafı  istiqam ətində  Prezident  İlham 

Ə liyevin  atdığı m ühüm   addım ların dərin  elm i təhlili  y er alm ışdır.  M ü əllif təkzibedilm əz  faktlar və  dəlillər əsasında

2003-cü  ildən  bəri  ölkədə  sosial  m əsələlərin həllinə  və  əhalinin  alıcılıq  qabiliyyətinin  yüksəldilm əsinə  ciddi  diqqət 

yetirildiyini  ön  plana  çəkm işdir.  Q eyd  olunm uşdur  ki,  «2007-ci  ilin  sonuna  adam başına  düşən  real  pul  gəlirləri 

əvvəlki  illə  m üqayisədə  38%   artaraq  1670  m anata,  orta  aylıq  əm ək  haqqı 42%   artaraq  214  m anata,  təyin  olunmuş 

aylıq  pensiyanın  orta  m əbləği  44%   artaraq  59  m anata  çatm ışdır.  Ə gər  2003-cü  ildə  A zərbaycanda  yoxsulluq 

şəraitində yaşayanlar 49%  idisə,  2008-ci ilin yanvarın  1-nə bu göstərici  16%-ə düşm üşdür».

H eç  şübhəsiz,  bu  nəticələr təkcə  daxili  iqtisadi  m ühitin  sabitləşdirilm əsinə  deyil,  həm   də  bütövlükdə  ölkədə 

rəqabətədavam lı  iqtisadi  struktur  yaradılm asına  yönəlm iş  lokal  tədbirlər  kom pleksinin  planlı  şəkildə  həyata 

keçirilm əsinin real göstəricisidir.

G örkəm li  alim,  Prezident  İlham   Əliyevin  birinci  prezidentlik  m üddətinin  ən  m ühüm   istiqam ətlərindən  biri 

olan  m illi  iqtisadiyyatın  liberallaşm ası  prosesinin  təkcə  daxili  deyil,  həm çinin  xarici  dividentləri  m əsələsinin 

təhlilinə  də xüsusi y er ayırmışdır.

---

Əsərdə  qeyd olunur ki,  əsası ulu öndər H eydər Ə liyev tərəfindən qoyulan və m üasir dünyanın tələbləri nəzərə 

alınm aqla  Prezident  İlham  Əliyevin  rəhbərliyi  ilə  davam   etdirilən  düzgün  daxili  siyasətin  nəticəsində  əldə  edilən 

iqtisadi  artım   və  neftin  qiym ətinin  dünya  bazarında  xeyli  dərəcədə  yüksəlm əsi  beynəlxalq  aləm də  A zərbaycanın 

iqtisadi  m övqeyinin  güclənm əsinin  m ühüm   am ili  olm uşdur.  Təsadüfi  deyildir  ki,  «nüfuzlu  investisiya  bankı  olan 

«Q oldm an  Saks» tərəfindən  hazırlanm ış  iqtisadi  in k işaf indeksi  üzrə  hesabatda,  A zərbaycan  bütün  M DB  ölkələrini 

qabaqlam ış,  dünyada  170  ölkə  arasında  61-ci  yeri  tutm uşdur.  A zərbaycan  U kraynanı  (71-ci  yer),  R usiyam   (81-ci 

yer), E rm ənistanı (82-ci yer),  G ürcüstanı  (100-cü yer) xeyli dərəcədə  qabaqlam ışdır.

M ü ə llif A zərbaycanın 2003-cü ildən  sonra həyata keçirilən yeni  in k işaf strategiyasına yüksək qiym ət verərək 

aşağıdakı m ühüm  nəticəyə gəlir:  İlham  Əliyevin Prezidentliyinin birinci dövrünün əsas vəzifəsi  - davam lı və tərəqqi 

edən iqtisadi  sistem in form alaşdırılm ası uğurla reallaşdırlılır.

A lim in  respublikam ızda  vətəndaş cəm iyyətinin  form alaşm ası  im kanları  ilə  bağlı gəldiyi  nəticə  də  kifayət

qədər  əsaslı təsir  bağışlayır:  «Ölkədə  vətəndaş  cəm iyyəti  iqtisadiyyatın  m odernləşm əsi  ->  ictim ai  həyatın

dem okratikləşm əsi  -> m illi m əkanın sistem li liberallaşm ası paradiqm ası gerçəkləşdikcə  form alaşacaqdır».

Üm um ən,  əsərin yuxarıda qeyd edilən və  «D em okratik  sistem i təkm illəşdirərkən:  sabitlikdən m odernləşm əyə 

doğru»,  «Sabit  sosial  sistem   qurarkən»  və  «O ktyabr  -  2008:  güclü  dövlət  m odernləşm iş  iqtisadiyyat  və  azad 

vətəndaş»  adlı bölm ələrində  akadem ik  Ram iz  M ehdiyev  zəngin  faktlar və  elm i-nəzəri  m ülahizələr əsasında,  habelə 

m üasir  dünyanın  dəyişən  geosiyasi 

reallıqları  kontekstində 

iqtisadiyyatdan  dem okratiyaya, 

sabitlikdən 

m odernləşm əyə  doğru  keçidin  xüsusiyyətlərindən  bəhs  etm iş,  güclü  dövlət,  m üasir  iqtisadiyyat  və  azad  vətəndaş 

cəm iyyəti quruculuğunda Prezident İlham Ə liyevin m isilsiz fəaliyyətinin canlı xronikasını yaratm ağa nail olmuşdur.

A kadem ik Ram iz M ehdiyevin ictim ai-siyasi həyatım ızın,  dövlətçiliyim izin taleyüklü m əsələlərinin dərin elmi 

təhlilini  hədəfə  alm ış  «İctimai  və 

hum anitar  elm lər: 

zam an  kontekstində 

baxış»  adlı 

sanballı əsəri 

n əşr  olunduğu

gündən  cəm iyyətdə  böyük m araqla  qarşılanm ışdır.  M üəllifin  konseptual  elm i  yanaşm alarının,  iti  fəhm inin  və  dərin 

m üşahidə  qabiliyyətinin  nəticəsində  ərsəyə  gəlm iş  və  H eydər  Ə liyevin  əbədiyaşar  xatirəsinə  ith a f olunm uş  əsərdə 

əsas  diqqət  elm in  m üasir  in k işaf  tendensiyalarının  təyinatı,  xüsusilə  bu  kontekstdə  ictim ai  və  hum anitar  elm lər 

sahəsində  real  vəziyyət,  m övcud  problem lər  və  onların  həlli  im kanları,  elm lə  idarəçiliyin  unikal  vəhdətinin  təm in 

edilm əsi  və  bu  istiqam ətdə  ayrılm ış  vəsaitlərin  səm ərəli  istifadəsinə  nail  olunm ası  kim i  vacib  m əsələlərə 

yönəlm işdir.

İki  fəsildən  ibarət  olan  kitabın  giriş  hissəsində  akadem ik  Ram iz  M ehdiyevin  «İctim ai  və  hum anitar  elmlər: 

zam an  kontekstində  baxış»  m əqaləsi  və  «A zərbaycan  oxucusu  yazıçılarım ızdan  ədəbi  hadisəyə  bərabər  əsərlər 

gözləyir»  sərlövhəli m üsahibəsi verilm işdir.  K itabın birinci və  ikinci  fəsillərində  qeyd olunan m əqalənin m üzakirəsi 

ilə  bağlı keçirilm iş  «dəyirm i m asalar», habelə m ü əllif yazıları öz əksini tapm ışdır.

O nu  da  xüsusi  olaraq  qeyd  edək  ki,  A zərbaycanın  ictim ai  fikrinə,  eləcə  də  onun  elm inin,  təhsilinin 

problem lərinə  həsr  olunm uş  sanballı  əsərləri  ilə  bu  sahələrin  inkişafına  böyük  töhfələr  verm iş  akadem ik  Ram iz 

M ehdiyevin  sözügedən  tədqiqatından  irəli  gələn  bütün  m üddəalar,  proqram   xarakterli  vəzifələr  uğurla  realizə 

olunm aqda, gerçək həyatda əksini tapm aqdadır.

B öyük inam la deyə  bilərik ki,  m üəllifin  digər  sanballı əsərləri kim i,  bu tədqiqatı da H eydər Ə liyevin m isilsiz 

irsinin öyrənilm əsinə  dəyərli töhfəsidir.

Q ədirbilən oxucunun diqqətinə təqdim   olunan bu yazıda akadem ik Ram iz M ehdiyevin dahi  şəxsiyyət H eydər 

Ə liyevin  unikal  ideya-siyasi  irsinin  öyrənilm əsi  və  təşviqi  sahəsində  geniş  və  çoxtərəfli  fəaliyyətinin  bəzi 

cəhətlərini  şərh etm əyə  cəhd göstərdik.  Eyni  zam anda belə b ir qənaətə gəldik ki, bünövrəsi  üm um m illi lider H eydər 

Ə liyev  tərəfindən  qoyulan  və  bu  gün  Prezident  İlham   Əliyev  tərəfindən  inam la  və  yaradıcılıqla  həyata  keçirilən 

dövlət  siyasəti  A zərbaycanın  m üstəqilliyinə,  m odernləşm əsinə,  xalqım ızın  xoşbəxt  gələcəyinə  hesablanm ış  bir 

siyasətdir  və  görkəm li  filosof,  akadem ik  Ram iz  M ehdiyevin  tədqiqatları  bu  siyasətin  diqqətəlayiq  sosial-fəlsəfi 

salnam əsidir.

Аликрам  Абдуллаев

.  П ервы й  проректор  А кадем ии  Государственного  У правления  при  П резиденте 

А зербайдж ан ской Республики, доктор  ф илософ ских наук, профессор

Эльман  Насиров

.  Зам еститель  директора  Ц ентра  Г еостратегических  И сследований  А кадем ии 

Государственного У правления  при П резиденте  А зербайдж анской Республики,  доктор  политических наук

Независимость и модернизация Азербайджана в свете общественно

-

философской 

мысли 

(

Фундаментальные работы академика Рамиза Мехтиева являются 

неоценимым вкладом в изучении наследия Гейдара Алиева

)

Резюме

В  статье  проанализированы   ряд  ф ундам ентальны х  работ  академ ика  Рам иза  М ехтиева,  посвящ енны х 

исследованию  политического  наследия общ енационального  лидера Гейдара Алиева.

---

А вторы   обосновали  научные  труды   известного  философ а  Рам иза  М ехтиев  внесш его  неоценимы й 

вклад 

в 

исследование 

титанической 

деятельности 

основателя 

соврем енной 

государственности 

А зербайдж ан а Гейдара Алиева.

A lik ra n i  A b d u llay e v .  The  first deputy  rector  o f  the  A cadem y  o f  Public  A dm inistration  under the  P resident 

o f  the  R epublic o f  A zerbaijan,  doctor o f  philosophy, professor

E lm a n   N asiro v .  D eputy  D irector,  C enter  for G eostrategic  R esearch,  the  A cadem y  o f  Public  A dm inistration 

under the President o f  the R epublic o f  A zerbaijan,  doctor o f  political  sciences

T h e  In d e p e n d e n c e  a n d  th e  M o d e rn iz a tio n   of A z e rb a ija n   in th e  L ig h t  of Social 

a n d  P h ilo so p h ic al  T h o u g h t (T h e  F u n d a m e n ta l W o rk  o f A c a d e m ic ia n  R a m iz  M eh d iy ev  

is a n  In v a lu a b le  C o n tr ib u tio n  to  th e  S tu d y  o f H e y d a r A liyev H e rita g e )

S u m m a ry

The  article  analyzes  a  num ber o f  fundam ental  w orks  o f  A cadem ician  Ram iz  M ehdiyev  devoted to  the  study 

o f  the political heritage o f  the  all-national leader H eydar Aliyev.

The  authors  substantiated the  scientific w orks  o f  the  w ell-know n philosopher Ram iz M ehdiyev w ho  m ade  an 

invaluable  contribution  to  the  study  o f  the  titanic  activity  o f  H eydar  A liyev,  the  founder  o f  m odern  statehood  o f  

A zerbaijan.