|
Ağrı; vücudun herhangi bir yerinden kaynaklanan gerçek ya da olası bir doku hasarı ile birlikte bulunan, hastanın geçmişteki deneyimleri ile ilgili, duyusal, afektif, hoş olmayan bir duyudur
|
tarix | 22.03.2018 | ölçüsü | 474 b. | | #33109 |
|
Algos: ağrı
Ağrı; vücudun herhangi bir yerinden kaynaklanan gerçek ya da olası bir doku hasarı ile birlikte bulunan, hastanın geçmişteki deneyimleri ile ilgili, duyusal, afektif, hoş olmayan bir duyudur. Ağrı; vücudun herhangi bir yerinden kaynaklanan gerçek ya da olası bir doku hasarı ile birlikte bulunan, hastanın geçmişteki deneyimleri ile ilgili, duyusal, afektif, hoş olmayan bir duyudur. Ağrı her zaman kişiye özneldir. Bu nedenle kişiden kişiye büyük farklılıklar gösterir
ZARARLI UYARAN ZARARLI UYARAN (cerrahi travma) AĞRI NÖROENDOKRİN YANIT
Ağrı’nın Ağrı’nın Nöroanatomi ve Nörofizyolojisi
Ağrının algılanmasını gerçekleştiren Ağrının algılanmasını gerçekleştiren özel reseptörler olan “NOCİCEPTÖR” tarafından hasara uğramış inflamasyonlu bölgede lokal olarak salınan mediyatörler (ALJEZİK) tarafından uyarılması ile algılanılır.
Doku hasarı ile ağrının algılanması arasında oluşan elektrokimyasal olaylar serisinin bütünüdür. Doku hasarı ile ağrının algılanması arasında oluşan elektrokimyasal olaylar serisinin bütünüdür. Nosiseptörler ile MSS iletilerek zararlı uyaranın algılanması ve buna karşı gerekli önlemlerin harekete geçirilmesidir.
Transdüksiyon -uyarının elektriksel aktiviteye dönüşmesi Transdüksiyon -uyarının elektriksel aktiviteye dönüşmesi Transmisyon - Primer sensoryal afferent nöronların oluşan elektriksel aktiviteyi spinal korda iletimi
- Uyarının spinal korddan asendan ileti sistemi ile beyin sapı ve talamusa iletimi
- Talamokortikal projeksiyon
Modülasyon -nosiseptif iletinin nöral etkenlerle modifiye olması Persepsiyon -diğer aşamaların bireyin psikolojisi ve subjektif emosyenel deneyimleri sonucu gelişen son aşama.
Mekanik nosiseptörler Mekanik nosiseptörler Mekono-termal nosiseptörler Polimodal nosiseptörler
Dokudan salınan mediyatörler; Dokudan salınan mediyatörler; Serotonin, histamin, potasyum, lökotrienler ve prostaglandinler Plazmadan salınan; Kininler Sinir uçlarından salınan; “P” (Supstans P)
Yüksek eşik değerde ince afferentleri aktive eden, lokal olarak verildiğinde ağrıya yol açan Yüksek eşik değerde ince afferentleri aktive eden, lokal olarak verildiğinde ağrıya yol açan Histamin, bradikinin, K, serotonin, asetilkolin Ağrı iletimini kolaylaştıran: Prostaglandinler Kendisi ağrıya yol açmayan bölgeyi hassas hale getiren: P maddesi
Miyelinli Miyelinli İleti hızı 20 m/sn Reseptif alanları küme küme Mekanotermal Sensitizasyon var
Ağrı iletiminde, yalnızca bir durak değildir Modülasyon önemli ölçüde burada gerçekleşir
C liflerinin ardışık uyarısı arka boynuzlarda reseptif bölgenin artışı (wind-up fenomeni) C liflerinin ardışık uyarısı arka boynuzlarda reseptif bölgenin artışı (wind-up fenomeni) Spinal bölgede prostaglandin aktivasyonu Aminoasit salınımında artış NMDA tipi glutamat reseptörlerinin aktivasyonu Araşidonik asit artışı ile glutamat inhibisyonu NSAİİ spinal düzeyde aminoasit metabolizması üzerinden etkili olurlar.
Normal koşullarda Spinal Korda ağrılı uyaranlar, ağrısız uyaranlardan daha yavaş ulaşır. Normal koşullarda Spinal Korda ağrılı uyaranlar, ağrısız uyaranlardan daha yavaş ulaşır. Ağrısız sinyaller kapıyı kapatan ‘lokal inhibitör süreçleri aktive ederek, ağrılı sinyallerin Spinal Korddaki 2. sıra nöronlarına ulaşmasını önlemektedir.
Spinal Kord Spinal Kord Substansia Gelatinosa (SG) Lamina-3 nöronları Arka boynuz ağrı Transmisyon nöronları Bölgelerinde meydana gelir.
SG miyelinli ve miyelinsiz liflerin primer afferentleri için inhibitör etki gösterir. SG miyelinli ve miyelinsiz liflerin primer afferentleri için inhibitör etki gösterir. Ağrıyı iletecek Transmisyon hücrelerine iletim gelmesini engeller. Miyelinli (kalın) lifler SG inh nöronlarını eksite ederek T-hüc girişi azaltır ve ağrıyı inhibe eder. Miyelinsiz (ince) lifler ise inh-SG nöronlarını inhibe ederek T-hüc çalışmasını sağlar. Miyelinsiz liflerin artık karşı konulamayan etkisi ile T-hüc aktivasyon olur: AĞRI
Spinal kord arka boynuzunda ağrılı-ağrısız uyarılar Transmisyon nöronuna (T) ulaşır. Spinal kord arka boynuzunda ağrılı-ağrısız uyarılar Transmisyon nöronuna (T) ulaşır. T-nöronu bilgiyi MSS’ne, T-nöronlarının elektriksel deşarjı şeklinde kodlanmış sinyaller halinde iletir. MSS’den inen projeksiyon SK’a ulaşır ve T-nöronlarının ‘out-put’unu etkiler.
Miyelinli lifler SK düzeyinde hem inh hem de eks etkili. Miyelinli lifler SK düzeyinde hem inh hem de eks etkili. -1. cins ağrıya neden olur: hızlı, keskin ve iyi lokalize edilebilen ağrı (A-delta, pin-prick) -İnh nöronları aktive eder. Miyelinsiz, C-lifleri ile daha yavaş taşınan ağrı 2. cins ağrıya neden olur: künt, etkisi yavaş başlayan ve iyi lokalize edilemeyen
Primer afferent nöronlar SK arka kök gaglionlarında lokalizedir. Primer afferent nöronlar SK arka kök gaglionlarında lokalizedir. 1. sıra nöronlar: Periferik aff ve MSS arasındaki ilk duraktır. Primer aff ile SK arasındaki sinapslardır. Bu sinapslarda NT’ler var.
Eksitatör etkililer: Eksitatör etkililer: - Substans-P, CGRP, Glutamat, Aspartat, ATP
İnhibitör etkililer: - Somatostatin, Asetilkolin, Enkefalinler,
- endorfin, Norepinefrin, Adenozin, Serotonin, GABA, Glisin
Projeksiyon nöronları Projeksiyon nöronları Ağrı bilgisini daha üst merkeze iletir Eksitatuar nöronlar Ağrılı uyaranı ya periferik nöronlarana ya da spinal refleksleri uyaran motor nöronlara iletir İnhibitör nöronlar Ağrılı uyaranın kontrolünde rol oynar
Aff lifler SK’da boyutlarına göre ayrışır. S. Gelatinosa da 2. sıra nöronlara gelirler. Spinal kord düzeyinde karşı tarafa geçerek 2 çıkan yolu oluşturur: Aff lifler SK’da boyutlarına göre ayrışır. S. Gelatinosa da 2. sıra nöronlara gelirler. Spinal kord düzeyinde karşı tarafa geçerek 2 çıkan yolu oluşturur: Neospinotalamik yol: şiddet, yer, zaman Paleospinotalamik yol: Ağrının affektif ve otonom komponentlerinin oluşumunda rol oynar: Ağrının ızdırap verici özelliği..
Talamusta lokalize Talamusta lokalize Ağrının algılanması (persepsiyon) ve tam lokalizasyonu Ağrının acı ve emosyonel öğeleri yönlendirilmektedir.
Ağrılı uyaranın algılanması Ağrılı uyaranın algılanması Ağrıya karşı reaksiyon Birinci duysal alan ya da postsantral girus ağrının diskriminatif boyutu ile, Posterior parietal ve frontal bölgeler ise ağrının sembolizasyonu ile ilgilidir.
Kapı Kontrol Sistemi İnici Kontrol Sistemi Endorfin Sistemi
MSS’de, SK düzeyinde primer aff deprese ederek ağrılı uyaranları kontrol altında tutan bir sistemdir: MSS’de, SK düzeyinde primer aff deprese ederek ağrılı uyaranları kontrol altında tutan bir sistemdir: 1. Segmental inhibisyon 2. Supraspinal inhibisyon
Ağrılı uyaranlar periferden A-delta ve C-lifleri ile SK arka köklerdeki 1. nörona gelirler. Ağrılı uyaranlar periferden A-delta ve C-lifleri ile SK arka köklerdeki 1. nörona gelirler. Buradan SG’daki 2. nörona taşınırlar. SK düzeyinde karşı tarafa geçerek yukarı merkezlere çıkar. Ağrı bilgisi kortekste değerlendirilir ve yanıt oluşur.
Akut ağrı semptom Akut ağrı semptom kısa süreli doku hasarı + Kronik ağrı sendrom uzun süreli doku hasarı +/-
Kronik, uzun süreli ağrılar ise artık başlı başına bir hastalıktır. Kronik, uzun süreli ağrılar ise artık başlı başına bir hastalıktır. Bir çok dal, ağrılı hastalıklarla ilgilidir. Hastanın tek bir dal tarafından değil, bir ekip tarafından değerlendirilmesi gerekir. Ağrı çok yönlü olarak ele alınmalıdır. Ağrılı hastanın ekip bilinci ile ele alınması hem ağrısının çok daha kısa sürede dindirilmesini hem de zaman ve maddi kayba uğramasını engeller.
Ani olarak başlayan, Ani olarak başlayan, Daima nosiceptif nitelikte Neden olan lezyon ile arasında yer, zaman, şiddet açısından yakın ilişkinin olduğu, Doku hasarıyla başlayan, Yara iyileşmesi süresince giderek azalan ve kaybolan ağrı tablosudur Akut ağrı bir sendrom değil bir semptomdur Genellikle 6 aydan kısa süreli olma özelliklerini taşır.
Beklenen ağrı Beklenen ağrı Koruyucu tedbir alınabilir - Diş cerrahisi, doğum, ameliyatlar
Ekonomik etkileri Ekonomik etkileri -Hastanede kalış süresinin uzaması -Tedavi masraflarında artış -Üretkenliğin azalması -Tekrar hst gelmeyi zorlaştırır -Kronik ağrı gelişmesi
SANTRAL SENSİTİZASYON SANTRAL SENSİTİZASYON Primer hiperaljezi: insizyon bölgesinde Sekonder hiperaljezi: komşu bölgede
Temel nedeni cerrahi travma - doku hasarı Temel nedeni cerrahi travma - doku hasarı Somatik ve visseral ağrının bir kombinasyonu olarak görülebilir. Bu nedenle ağrı tedavisi, her iki komponenti de etkileyen ve ağrıya karşı cevabı artıran (anksiete veya depresyon) diğer nedenleri de tedavi eden teknikleri içermelidir.
Akut ağrının neden olduğu fizyolojik stress (sempatik cevap: mücadele veya kaçma) biyolojik olarak yararlıdır. Akut ağrının neden olduğu fizyolojik stress (sempatik cevap: mücadele veya kaçma) biyolojik olarak yararlıdır. Ancak postoperatif devredeki stress cevap tüm fizyolojik sistemlerde ters etkiler oluşturur. Postoperatif ağrının geçirilmesinin cerrahinin hem mortalite hem de morbiditesini azaltığı ve cerrahiden sonra daha erken iyileşmeyi sağlar. Perioperatif ağrının uygun tedavisi ile kronik ağrı sendromlarının gelişmesini önleyebilmek de olasıdır.
0 10 Hiç ağrı yok Dayanılmaz ağrı
Opioid uygulaması: im, sc, oral, PCA, rektal, iv, epidural, transmukozal, intranazal, sublingual Opioid uygulaması: im, sc, oral, PCA, rektal, iv, epidural, transmukozal, intranazal, sublingual Bölgesel teknikler ile uygulanan lokal anestezikler: Epidural, spinal, paravertebral, periferik sinir bloğu, yara infiltrasyonu, intraplevral, intraartiküler Nonfarmakolojik yöntemler: transkutan elektriksel sinir stimülasyonu (TENS), kriyoanaljezi, akupunktur Psikolojik yöntemler Bunların kombinasyonu.
Aynı yoldan verilen ve farklı mekanizma ile etki eden iki ilacın beraber kullanımı ile daha etkin analjezi sağlanırken yan etkiler azaltılabilir. Aynı yoldan verilen ve farklı mekanizma ile etki eden iki ilacın beraber kullanımı ile daha etkin analjezi sağlanırken yan etkiler azaltılabilir.
Öncelikle oral yoldan verilmeleri tercih edilir Öncelikle oral yoldan verilmeleri tercih edilir Verilme sıklığı, her hasta için ayrı düzenlenir Düzenli aralıklarda ve ağrı başlamadan verilir Merdiven sistemine uyularak değiştirilmelidir
1. Non-opioidler (non-steroidler, antipiretikler) 1. Non-opioidler (non-steroidler, antipiretikler) 2. Zayıf opioidler (kodein, tramadol) 3. Kuvvetli opioidler (morfin) + Sekonder Analjezikler
1. Periferik Etkili Analjezikler 1. Periferik Etkili Analjezikler 2. Santral Etkili Analjezikler-prototipi morfindir. 3. Lokal Anestezikler
Başka hastalıkların tedavisinde kullanılan çeşitli ilaçların analjezik etkileri saptanmıştır. Bu ilaçlar analjeziklerin etkilerini arttırmak için kullanabildiği gibi kendi başlarına da ağrı kesici etki göstermektedirler. Başka hastalıkların tedavisinde kullanılan çeşitli ilaçların analjezik etkileri saptanmıştır. Bu ilaçlar analjeziklerin etkilerini arttırmak için kullanabildiği gibi kendi başlarına da ağrı kesici etki göstermektedirler. Antihistaminler Kafein Dekstroamfetamin Steroidler Antikonvülsanlar Fenotiyazinler Anksiyolitikler Antidepresanlar Kas gevşeticiler Antihipertansifler Çeşitli hormonlar
Dostları ilə paylaş: |
|
|