A'dan Z'ye Felsefe



Yüklə 1,64 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/77
tarix20.01.2022
ölçüsü1,64 Mb.
#83020
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   77
A\'dan Z\'ye Felsefe - Alexander Moseley ( PDFDrive )

Üstün zekâlılar doğal yöneticilerdir; buna karşılık, daha az
zeki olan ama daha güçlü bir bedene sahip olanlar doğa
tarafından hizmet etmek üzere yaratılmış gibi
görünmektedir. (Akinolu, Summa Contra Gentiles> III.81)
Aristoteles’in aristokratik taarruzu burada yeniden
canlandırılmaktadır, ama bu hiç de şaşırtıcı değildir.
Avrupa’da hayat, sosyal statüye göre hiyerarşik olarak
yapılanmıştı. Ama Tommaso’nun akıl yürütmesinde heyecan
verici biçimde kımıldayan şey bir sonraki ele aldığı noktadır:
Yalnızca şiddete ve tutkuya yaslanan bir devlet bizi kargaşaya
sürükler. İnsanların yönetiminde soğukkanlı bir akıl yürütme
gereklidir. İşte filozofların devlet adamlarına yaptığı, işleri
rasyonel biçimde yürütme konusundaki ezeli çağrı. Ama
Tommaso’da buna insanların ruhunu kurtarma konusundaki
dini çağrı eşlik eder. Teologlar filozof-krallar haline gelmeli
veya kutsal hayat arayışında krallara danışmanlık yapmalıdır.


Ne var ki, Tommaso insanlığın büyük bölümünün, aynen
zihinlerini Tanrı konusunda tefekküre vermeye yetenekli veya
istekli olmadıkları gibi, siyasi meseleleri de soğukkanlı
biçimde ele almaya yetenekli veya istekli olmadıklarını teslim
ediyordu. Atinalılara benzer biçimde, kitleler Tanrı’nın
sisteminin aşikâr aksiyomlarını anlama kapasitesinden yoksun
oldukları için (bazılarını anlayabilirler, ötekiler daha çok çaba
gerektirir), ağır işlerde çalışır ve hazza dayanan bir hayatı
yaşarken, zihnini çalıştırma kapasitesi olanlar kendilerini dini
tefekküre vermeli ve böylelikle daha düşük düzeydeki
zihinleri eğitmeye, onlara öğretmeye uygun bir konuma
yükselmeli ve hazza düşkün halkı onun çıkarı ve iyiliği için
yönetmelidir. Böylece Tommaso, kuşatıcı nitelikteki ontolojik
hiyerarşisine başvurarak, aynen bedenin tek bir zihin
tarafından yönetilmesi gerektiği gibi, toplumun da tek bir
yönetim ve hükümdar tarafından düzene sokulmasının gerekli
olduğunu ileri sürer. Ancak bir tek Hıristiyan halk
olabilir, dolayısıyla bütün inananlar inançları konusunda
hemfikir olmak zorundadır. Toplumsal hayatın ise çoğulcu
olabileceğini kabul ediyordu. İnsanlar farklı türden dünyevi,
yani kısa vadeli amaçların peşindedir. Ama ancak pek az
sayıdaki insan zihnini daha yüksek hakikatleri aramaya
vakfedebilecek kapasitede olduğu için, genel olarak halka,
hayatlarını doğanın ve Tanrı’nın doğru kurallarına göre
yaşama yolunda, yani erdemli hayat konusunda rehberlik
yapması gereken onlardır — Ortaçağ’ın bu yeni filozof-teolog
kralları. “İnsanın kendisini ereğine doğru yöneltecek birine
ihtiyacı vardır” {Krallık Üzerine, 1. Bölüm). İnsanın topluma
ihtiyacı vardır (Aristoteles’e göre insan sosyal hayvandır),
ama hayatı yönetilmek ister. Böylelikle Platon’un bir
topluluğun grubu doğru yöne götürmek üzere mutlaka bir


yöneticiye, sosyal geminin kaptanına ihtiyacı olduğu
varsayımına geri dönmüş oluruz. Kısacası, insanın
yönetilmesi için bir yol bulunabilmelidir.
Gerçekten de Tomizm için insanların düzeninde kölelik doğal
olmayan bir durum değildir ve kabul edilebilir bir şeydir.
Çoğu filozofun kendine özgü yanları ve çağına uygun
önyargıları vardır ve bunlar affedilebilir (ne de olsa onlar
başkadır, biz başka). Ama Tommaso’nun genel felsefi
vizyonu zaman zaman kendi dinsel düzenini sorgusuz sualsiz
kabul etmesinden dolayı bulanıklaşmaktadır. Augustinus gibi
o da zihnini kilisenin mihrabı önünde secdeye yatırır, hatta
kurban eder. Böylelikle, kendi düşüncesinin olanaklarını da
sınırlamış olur: Aristotelesçi mantığı Augustinusçu
Hıristiyanlıkla dahiyane biçimde kaynaştırırken Tommaso hiç
kuşku yok ki istisnai ve hacimli bir dinsel savunma üretmiştir.
Ama bu savunma, her ne kadar bazı kusursuz felsefi
doğrulara yer verse de, niyet olarak ve dolayısıyla özünde
statükonun bir savunmasıdır. Öte yandan, daha inceltilmiş
yaklaşımlarında, daha sonra Rönesans döneminde yeşerecek
olan, dünyayı keşfetme konusunda entelektüel özgürlük
yönünde birtakım tohumlar bulabiliyoruz. Kuşkusuz bu,
insanlığa yaptığı en kalıcı katkıdır.

Yüklə 1,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   77




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə