Adabiyot insonlarning aihiy kechinmalarini so’z orqali ifodalab kelgan san'at turidir



Yüklə 1,47 Mb.
səhifə1/15
tarix08.04.2018
ölçüsü1,47 Mb.
#36737
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15

O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus

ta`lim Vazirligi
O`RTA MAXSUS KASB -HUNAR TA`LIMI MARKAZI
Andijon viloyati hokimligining o`rta maxsus,

kasb-hunar ta`limi hududiy boshqarmasi
Jalaquduq Agrosanoat kasb-hunar kolleji
TASDIQLAYMAN”

O`quv ishlari bo’yicha

Direktor o`rinbosari:

_______________________


«ADABIYOT» FANI BO’YICHA

1- QISM




O’qituvchi : Ergasheva Mahfuza
________________ ” fanlar kafedrasi yig`ilishida ko`rib chiqildi va tasdiqlandi.

Kafedra mudiri : ________ ________________________


1.MAVZU: ADABIYOT – HALQ HAYOTINING KO’ZGUSI
2. Dars turi: _________________
3.Dars vaqti: _____ daqiqa.
4.Dars tipi: Yangi mavzuni o’zlashtirish.
5.Darsda qo’ llaniladigan usullar:

- aqliy hujum, muz yorar,
6.Darsda qo’llaniladigan nazorat turlari:
- og’zaki, yozma.
7.Dars maqsadlari.
A) Ta’limiv maqsadi:
Talabalarga shu mavzu haqida bilim berish, hamda o’tilgan mavzu bo’yicha o’quvchilarning bilimini, malakasini oshirish.


  1. Tarbiyaviy maqsad:




  • milliy g’oya va mafkurani o’quvchilar ongida shakillantirish

  • mutaxassislikka qiziqishni, ma’sulyat hissiyotlarini shakillantirish.

  • o’quvchilarda insonparvarlik, mehr shavqat tuyg’ularini shakillantirish.


V) Rivoilantinivchi maqsad:


  • o’quvchilarni fikrlash qobilyatini o’stirish

  • mavzuni o’rganish borasida o’quvchilarni ijodiy yondoshishga yo’ llash.

  • o’quvchilarda mustaqil fikrlashni, mustaqil mulohaza yuritishni shakillantirish.



VIII. Darsni o’tkazish joyi:‗‗‗‗‗‗‗‗



9. Mavzuni boshqa fanlar bilan va shu fandagi boshqa mavzular bilan bog’lash, hayot bilan bog’lash.


  • Tarix.

  • Ona tili.


10. Kerakli bilimlar doirasi:


  1. Kirish. Adabiyot –so’z san’atini.

  2. Adabiyotda so’zning sexrli kuchini.

  3. O’zbek adabiyoti tarihining rivojlanishini .


11. Darsni jihozlash:
a) slayd, kodoskop

b) ko’rgazmali qurollar

d) tarqatma test va savollar

e) adabiyotlar.




DARSNING XRONOLOGIK XARITASI.




Darsning xronologik xaritasi

Vaqti

1

Tashkiliy qism

daqiqa

2

o’qituvchining kirish so’zi

daqiqa

3

o’quvchilarning bilimini tekshirish

daqiqa

4

Yangi mavzuning bayoni

daqiqa

5

Yangi mavzuni mustahkamlash

daqiqa

6

Darsning yakuni

daqiqa

7

Uyga vazifa

daqiqa




Jami

daqiqa

12. DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI.




Dars

Bosqich-lari



Ta’lim beruvchining

Faoliyati



Ta’lim oluvchining

faoliyati



Texnologiya


Metod

Shakl

Vosita

1

Tayyor-lov

‗ daqiqa


Maqsad va natijalarni belgilash, mantiqiy struktura va texnologik xarita tuzish. Kichik guruhlarni shakllantirish va ularga topshiriqlar berish. Maqsad: o’quvchilar bilimlarini tekshirish yangi mavzuni o’zlashtirish

O’quvchilar darsga

kirmasdan oldin maxsus belgili qog’ozlarni olib, o’sha qog’ozchada ko’rsatilgan guruhga

borib o’tiradi.


Noan’anaviy

Guruh-larni

shakl-lantirish



Taqsimlash

qog’ozchalari



2

Mavzuga

kirish


‗ daqiqa

Darsni boshlanishidan oldin o’quvchilar bilan tanishadi.

Mavzu nomi, maqsad,natija va baholash mezonlarini e’lon qiladi.Tanishuvda “_____________________________” usulini qo’llash.



Mavzu nomi, maqsad, natija va baholash mezonlarini daftariga belgilab oladi.

O’quvchilar o’zining fikrlarini yozadi.



Mavzu

_____________________________________________________________________________



Guruh-lar

Ko’rgazma

doska,


bo’r

3

O’quvchi-larning oldingi bilimlarini

tekshirish

‗ daqiqa


O’quvchilarning oldingi bilimlarini tekshirish maqsadida boshlang’ich nazorat olinadi

(savollar ilova qilinadi)



O’quvchilar javoblarni belgilashadi.

Odob axloq bo’yicha qo’shimcha malumotlar olishadi.



An’anaviy

nazorat usuli



Guruh

Savollar

Doska va bo’r,

o’quv

daftarlari



4

Yangi mavzu-ning

bayoni


‗‗ daqiqa

Yangi mavzu bayon qilinadi. Ko’rgazma yordamida mavzuni tushunturadi.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________



Mavzuga oid ma’lumotlarni yozib olishadi. Ko’rgazmadagi, tarqatma materialdagi ma’Iumotlarni kuzatishadi.

Ma’ruza yangi mavzu bayon

qilish davomi-da slayd ko’rgaz- madan foydala niladi.

Hayotdan misollar keltiriladi.


Guruh-lar

Slayd, mavzu

bo’yicha yozilgan

materiallar

doska va


bo’r

5

Taqdimot

‗‗‗ daqiqa



Savollar beradi. Kichik guruhlarda bajariladigan ishlarni eshitadi, kamchiliklarni tuzatadi.G’olib guruxni e’lon qiladi.O’quvchilar baholanadi.

Frontal savollarga javob berishadi.Qo’ shimcha savollarga javob beradilar. Guruh sardorlari mustaqil ishni taqdim qiladi.

Muhokama va mustaqil ishlash

Guruh-chalar

Daftar, doska va boqa. Baholash mezonini varag’i.

6

Baholash

‗‗‗‗ daqiqa



Kichik guruhlarga berilgan topshiriqlar va savollar natijalarini umumlashtiradi. Qaysi guruh g’olib ekanligini e’lon qiladi.

Guruhchalar bir-birlarini Baholaydilar. Javoblarning to’grisini yozib oladi

Munozara

Guruh-chalar

Doska, bo’r, ko’rgazmali qurollar, tarqatmalar

7

Umum-lashtirish

‗‗ daqiqa



Guruhlarning faoliyatlari umumlashtiriladi. Faol o’quvchilar alohida ko’rsatiladi. O’quvchilar baholanadi va baholar izohlanadi.

Tinglaydilar. Umumlashtirish bo’yicha, fikrlarini bildiradilar.

Sunbat-mulohaza

Guruh-chalar

Baholash mezonlari varaqasi.

8

Darsga yakun yasash

‗ daqiqa


Darsni yakunlaydi.

Uyga vazifa beradi o’quv adabiyoti

________________________________________________________________________________________


Tinglaydilar.

Topshiriqlar o’quv adabiyotlar nomini yozib oladilar.



Ma’ruza

Umumiy

Ma’ruza matni o’quv adabiyotlar, daftarlar, doska va bo’r

DARS BOSQICHLARINING MAZMUNI.
1. Tashkiliy qism:
O’qituvchining o’quvchilar bilan salomlashishi, davomatini aniqlash, o’quv xonasining tozaligi va o’quvchilarning mashg’ulotga tayyorgarligini tekshirish.
2. O’qituvchining kirish so’zi:
Bu bosqichda, o’qituvchi o’tiladigan yangi mavzu nomi, dars o’tish rejasi bilan o’quvchilarni tanishtiradi.
MAVZU: ADABIYOT – XALQ HAYOTINING KO’ZGUSI.
REJA:


  1. Kirish. Adabiyot –so’z san’ati.

  2. Adabiyotda so’zning sexrli kuchi.

  3. O’zbek adabiyoti tarihining rivojlanishi.


Oqituvchi o’quvchilar diqqatini yangi mavzuga jalb etishi va ularni o’zlashtirishga tayyorlashi kerak.
3. O’quvchilarning bilimini tekshirish:
Bu bosqichda o’qituvchi mashg’ulot mavzusi mazmunidan kelib chiqqan holda yangi pedogogik texnalogiyalar asosida o’tilgan mavzu bo’yicha o’quvchilar o’zlashtirgan bilimlarini quyidagi so’rov usullaridan foydalangan holda aniqlashi kerak.

YAKKA SAVOLLAR.


  1. Xalq og’zaki ijodi nima?

  2. Ilk yozma yodgorliklarimiz qaysilar?

  3. Dostonchilik an’anasini kim boshlab bergan?

4. Adabiyotning sehrli kuchi haqida nima deyaolasiz?
4. Yangi mavzuni tushuntirish:
Bu bosqichda o’qituvchi o’quv dasturiga asoslanib, o’quvchilarga kerakli bilim doirasi bo’yicha mavzuni tushuntiradi.

Mavzuga oid tayanch atamalar:Margiyona, choch, a'yon, Adam, shajar, Ganja, kavm.

Adabiyot insonlarning aqliy kechinmalarini so’z orqali ifodalab kelgan san’at turidir. So’zning sehrli kuchini adabiyot vositasidagina his etamiz. Kishilik tarixi ildizlari qanchalik chuqur bo’lmasin, uning ma’lum bir tolasi bevosita adabiyot bilan uzviy bog’liq. Antik adabiyot tarixida birinchi qalam sohiblari, adabiyotning ilk namoyondalari nomlari tarixdan bizga ma’lum. Adabiyot insoniyatga tabiat va jamiyat haqida tasavvur va ma’lumot beradigan manba’dir. Inchunun, insoniyat yaratilibdiki, aqlu zakovati tufayli hamisha izlanishda, o’y-fikrlar qurshovida yashaydi. Hattoki onalarning bolalariga aytgan allalari ham ularning bolalari kelajagi haqidagi o’y-fikrlari, orzu-umidlarini ifodalaydi.

Mashhur yozuvchi Abdulla Qahhor adabiyotni ,,atomdan kuchli” deb ta’riflagan edi. Insoniyat tafakkuri bu kuchni ,,o’tin yorish” kabi ishlarga sarflamasligini taqozo qiladi.

Inson tafakkurini shakllantiruvchi, unga sayqal beruvchi manba bu adabiyotdir. Adabiyot, ta’kidlash joizki, har doim yaxshilik, ezgulik, vatanparvarlik g’oyalarini ilgari suradi. Ertaklarning hammasi yaxshilik bilan tugaydi. Ezgu fazilatlar har doim ulug’lanadi. Vatan muqaddasligiga hamisha tan beriladi.

Hayot inson uchun dunyoda eng aziz narsadir. Adabiyotda esa hayot go’zalliklari, qahramonliklar, kishilarning hayot haqidagi tasavvurlari to’la aks ettiriladi.

Har qanday badiiy asarga mo’jiza deb qarab bo’lmas, lekin har bir badiiy asar zamirida, ma’lum ma’noda, go’zallikka, ezgulikka, fidoyilikka intilish yotadi.

Badiiy asarlardan o’zimiz uchun nimalardir topsak, quvonamiz. Topganimiz orzularimizga hamohang so’z, ruhiy iztiroblarimizga tasalli bag’ishlovchi ibora yoki dardu hasratimizning ifodasi bo’lishi mumkin. Bularning hammasi badiiy asarlar vositasida bizga yetib keladi.

Ijobiy qahramonlar vositasida ezgu ishlarimizni oxiriga yetkazib qo’yishni istab qolamiz. Salbiy qahramonlarimiz esa, ,,qanday bo’lmaslik kerak” degan savollarimizga javob topib beradi. Demak, so’zlarni o’z o’rnida ishlata bilish fazilati muhimligini qalban his etamiz..

O’zbek adabiyoti xazinasi inson va uning ruhiy holatlarini mahorat bilan tasvirlagan bebaho vositadir. Ular hozirgi avlod ruhiyatida, qalbida ham hayajon uyg’ota oladi, ularning ma’naviy kamolotiga ijobiy ta’sir qiladi. Muhimi, ular faqat ma’rifiy bilimni oshiribgina qolmay, badiiy didimizni taqqoslashtiradi, bilimimizni oshiradi.

Ma’lumki, san’at turlari nihoyatda xilma-xildir. Tasviriy san’at, haykaltaroshlik, me’morchilik, teatr, kino, musiqa, raqs va badiiy adabiyot san’atning turlarini tashkil qiladi. Ularning barchasida yuksak badiiy ta’sirchan obrazlar yaratish ko’zda tutilgan. Ammo ular ana shu yagona maqsadga turli-tuman yo’llar bilan erishadi. Masalan, raqs hrakatlar, tana a’zolarining ifoda imkoniyatlariga tayanadi.

Musiqa tovushlar uyg’unligiga, tovushlarning hissiy ifodasiga bog’liq. Tasviriy san’at uchun ranglarning o’zaro mutanosibligi alohida ahamiyat kasb etadi. Rassomga bo’yoq va mo’yqalam yordam beradi. Haykaltarosh xo’l material (tosh, ganch, yog’o’h, metal) ga ishlov berish orqali go’zallik yaratadi. Adabiyot esa, bu san’atlardan so’z va ruhning beqiyos imkoniyatlari bilan farqlanadi.

So’zlar badiiy matnning yuzaga kelishiga olib boradi, ammo har qanday matn va so’zlar ham badiiy adabiyotga daxldor bo’lavermaydi. Buning uchun so’z muayyan badiiyat, estetik vazifani bajarishi lozim. Shunga ko’ra ham badiiy adabiyot voqea-hodisalarni yoki insoniy kechinmalar, his-tuyg’ularni bayon qilmaydi, balki ularni tasvirlaydi.

Adabiyotning ta’sir kuchi nimada? U nimalarga bog’liq? Buning uchun yirik so’z san’atkorlari yaratgan ko’plab durdona asarlarning xalq orasida alohida hurmat va e’tibor qozonganligini eslash joiz..

Yusuf Xos Hojib XI asrda 1069-70 yiilarda ,,Qutatg’u bilig” dostonini yozib tugatadi va uni qoraxoniy hukmdorlardan Tabg’ach Bug’ro Qoraxon Abu Ali Hasan binni Arslonxonga taqdim etadi. Hukmdor adibga mamlakatdagi eng yuqori mansablardan biri — Xos Hojib «eshik og’asi» unvonini beradi. Hozirgi tilimizda u ,,ish boshqaruvchi” ga to’g’ri keladi.

Yana bir misol. Alisher Navoiy ,,Xamsa” dostonini tugatgach, uni Husayn Boyqaroga sovg’a sifatida topshiradi. Husayn Boyqaro butun a’yonlari oldida Navoiyni otga mindiradi, o’zi esa xalq oldida uning oldiga tushib, jilovdorlik qiladi. Bu mamlakat podshosining buyuk iste’dod egasiga, s’oz san’atkoriga nisbatan hurmati va e’tibori ramzi edi.
5. Yangi mavzuni mustahkamlash.
Bu bosqichda o’qtuvchi o’quvchilarmng bilim doirasini kengaytirib, yangi mavzuni mustahkamlash uchun quydagi usullardan foydalanadi:
Frontal savollar.


  1. Adabiyot qanday fan?

  2. Adabiyot nimani o’rgatadi?

  3. Adabiyot merosimiz qanday mezon bilan o’lchanadi?


Dars yakuni:
O’qituvchi o’tgan yangi mavzu b’oyicha tushunmagan savollarga javob beradi, darsni mustahkamlashdagi o’quvchilar javobini muhokama qilib, o’quvchilar bilmini baholaydi va darsni yakunlaydi.
6. Uysa vazifa:

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


13. Oqituvchi uchun adabiyotlar:
1. B.To’xliyev «O’zbek adabiyoti».

2. O’Boboyorov, F.Xolsaidov «Adabiyot».

3. A. Rafiyev, N.G’ulomova «Ona tili va adabiyot».

1.MAVZU: “AVAZXON” DOSTONI.
2. Dars turi: ____________
3.Dars vaqti: ____ daqiqa.
4.Dars tipi: Yangi mavzuni o’zlashtirish.
5.Darsda qo’llaniladigan usullar:
- aqliy hujum, muz yorar,
6.Darsda qo’llaniladigan nazorat turlari:
- og’zaki, yozma.
7.Dars maqsadlari:
A) Ta’limiv maqsadi:
Talabalarga shu mavzu haqida ma’lumot berish, hamda o’tilgan mavzu bo’yicha o’quvchilarning bilimini, malakasini oshirish.


  1. Tarbiyaviv maqsad:

  • milliy g’oya va mafkurani o’quvchilar ongida shakillantirish

  • mutaxassislikka qiziqishni, ma’sulyat hissiyotlarini shakillantirish.

  • o’quvchilarda insonparvarlik, mehr shavqat tuyg’ularini shakillantirish.


V) Rivojlantiruvchi maqsad:

  • o’quvchilarni fikrlash qobilyatini o’stirish

  • mavzuni o’rganish borasida o’quvchilarni ijodiy yondoshishga yo’ llash.

  • o’quvchilarda mustaqil fikrlashni, mustaqil mulohaza yuritishni shakillantirish.



VIII. Darsni o’tkazish joyi:№‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗


9. Mavzuni boshqa fanlar bilan va shu fandagi boshqa mavzular bilan bog’lash, hayot bilan bog’lash.


  • Tarix,

  • Ona tili


10. Kerakli bilimlar doirasi:


  1. Doston va dostonchilik tarixi haqida ma’lumotni.

  2. Avazxon dodtoni va uning badiiy ahamiyatini.

  3. Dostonda mardlik, jasurlik, irodalilik kabi insoniy fazilatlarning ulug’lanishini.


11. Darsni jihozlash:
a) slayd, kodoskop

b) ko’rgazmali qurollar

d) tarqatma test va savollar

e) adabiyotlar.



Yüklə 1,47 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə