Abu Nasr Farobiyning “Musiqa katta kitobi”

Forobiy (taxallusi; to’liq nomi Abu Nasr Muhammad ibn Muhammad ibn Uzlug’ Tarxon Forobiy) (873, Forob sh. — 950, Damashq) — O’rta Osiyoning ulug mutafakkiri va qomusiy olimi. Yunon falsafasini chuqur bilgani, unga sharxlar bitganligi va jahonga targ’ib qilgani hamda zamonasining ilmlarini puxta o’zlashtirib, fanlar rivojiga ulkan hissa qo’shgani uchun "alMuallim assoniy" ("Ikkinchi muallim", Aristoteldan keyin), "Sharq Arastusi" nomlariga sazovor bo’ldi. Farobiy Sirdaryo sohilidagi Forob (O’tror) degan joyda turkiy qabilaga mansub harbiy xizmatchi oilasida tavallud topadi. O’sha davrda Movarounnahrda somoniylar sulolasi hukmronlik qilayotgan edi. Bo’lajak faylasuf boshlang’ich bilimini O’trorda olgandan so’ng , o’qishini Toshkent, Samarkand va Buxoroda davom ettirdi. Farobiy ilmini yanada chuqurlashtirish maqsadida Bag’dodga yo’l oladi. Olim yo’lyo’lakay Eronning yirik shaharlari Ray, Hamadon, Isfahon va b. joylarda bo’ladi.

Olim 941 y.dan Damashkda muhtojlikda kun kechira boshlaydi. Shunga qaramay ilm bilan shug’ullanadi, falsafa va b. fanlar sohasida tadqiqot ishlari olib boradi. U Aleppo (Halab) hokimi Hamdamid (hukmronlik yillari 943—967) iltifoti va hurmatiga erishadi. U olimlarning homiysi sifatida tanilgan edi. Hokim Farobiyni o’z saroyiga taklif etadi, lekin, u saroyga bormasdan, erkin hayot kechirishni ma’qul ko’radi. Shunga qaramasdan, allomaning Halabdagi hayoti sermahsul bo’ldi, bu yerda o’zining ko’plab asarlarini yozdi. Farobiy 949— 950 yillarda Misrda, so’ngra Damashqda yashaydi va shu yerda umrining oxirgi kunlarini o’tkazadi. U Damashqsagi "Bob assag’ir" qabristoniga dafn etilgan.
Mavjud ma’lumotlarga qaraganda, Farobiy 160 dan ortiq asar yozgan. Lekin ularning aksariyati bizgacha yetib kelmagan. Shunga qaramay, mavjud risolalarining o’ziyoq uning bugok olim ekanligidan dalolat beradi.