201-guruh talabasi po‘latov mashhurbekning oliy geodeziya fanidan

URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI TABIIY FANLAR FAKULTETI GEODEZIYA, KARTOGRAFIYA VA KADASTR YO’NALISHI

201-GURUH TALABASI PO‘LATOV MASHHURBEKNING

OLIY GEODEZIYA FANIDAN

6-laborotoriya ISH
MAVZU: XARITA TRAPETSIYASI TOMONLARINING UZUNLIKLARINI
HISOBLASH


BAJARDI: PO‘LATOV MASHHURBEK
QABUL QILDI: SADULLAYEVA NODIRA

URGANCH-2023


Mavzu: Xarita trapetsiyasi tomonlarining uzunliklarini
Hisoblash

6.1 –rasm Xarita trapetsiyasi ko`rinishi
Xarita trapetsiyasi ellipsoid sathida L₁, L₂ uzoqliklardan o‘tgan meridianlar va B₁, B₂ kengliklardan o‘tgan parallellar bilan chegaralangan trapetsiyadir. Demak, xarita trapetsiyasi janub va shimoldan B₁ va B₂ kengliklardan o‘tgan parallel yoylari a₁ va a₂ bilan, g‘arb va sharqdan L₁ va L₂ uzoqliklar o‘tgan meridian yoylari S bilan chegaralangan trapetsiyadan iborat. d-trapetsiya diagonali bo‘lsin, a₁ va a₂ ni hisoblashda 7-formuladan foydalanamiz. Xarita trapetsiyasining tomon uzunliklarining santimetr o‘lchamida olish uchun yoylarni uzunliklarini xarita masshtabini maxraji m ga bo‘lib, 100 ga ko‘paytiramiz va quyidagi formulalarni hosil qilamiz.

bunda N₁, N₂ - B₁ va B₂ kengliklardagi nuqtalarning birinchi vertikal egrilik radiuslari, M_o‘r – B_o‘r kengliklardagi nuqtaning meridian egrilik radiusi

1:100000 va undan yirik masshtabdagi xaritalarda trapetsiya tomonlari to’g’ri chiziq ko‘rinishida tasvirlanadi, chunki bunda yoy uzunligi a₁ bilan uning vatar uzunligi DCS orasidagi farq hisobga olinmasa ham bo‘ladigan darajada kichik bo‘ladi. Agar bu farqni bilish kerak bo‘lsa uni quyidagi formuladan foydalanib topish mumkin



l - S va D nuqtalarning uzoqliklar farqi

N_o‘r -kenglikdagi nuqtada birinchi vertikal egrilik radiusi

6-gradusli zona chegarasida joylashgan yirik masshtabdagi xarita tomonlari Gauss proeksiyasida grafik aniqlik chegaraidan katta bo’lgan o‘zgarish beradi. Bu chiziqli o‘zgarish quyidagi formula bilan hisoblanadi

bunda m - ellipsoidni tekislikda tasvirlash masshtabi.
Amalda 1:1000000+1:25000 masshtablardagi xaritalar 6-gradusli zonalarda, bundan yirik masshtabdagi xaritalar 3-gradusli zonalarda tasvirlanadi.
Misol. B₁5000 va B₂5010 kengliklardan o‘tgan parallellar bilan chegaralangan 1:50000 masshtabdagi xarita trapetsiya o‘lchamlari hisoblanilsin. Bu masshtabdagi xaritalarda uzoqliklar intervali l15900.BB₂ - B₁10600 Xarita trapetsiyasi tomonlarining uzunliklarini hisoblash tartibi quyidagi jadvalda keltiriladi: