2-Ámeliy shınıǵıw Gaz aralaspasınıń fizikalıq-ximiyalıq qásiyetleri

2-Ámeliy shınıǵıw
Gaz aralaspasınıń fizikalıq-ximiyalıq qásiyetleri

Real gaz tıǵızlıǵın túrli basım hám temperaturalarda anıqlaw
Absolyut basım P₀=1,03 kgs/sm² hám temperatura T_o=273 K gaz tıǵızlıǵı ρ₀=0,8 kgs/m³. Real gaz ushın qısılıw koeffitsiyenti bolsa P₀ hám T₀ da z₀=1.
Absolyut basım P=165 kgs/sm² hám temperatura T= 353 K de gaz tıǵızlıǵın anıqlaymız.
Basım ózgergende temperatura 273 K ózgermesten qalǵan jańdaydı kórip shıǵamız. Ideal gaz tıǵızlıǵı Boyl-Mariott nızamına kóre

Qısılıw koeffitsiyentin anıqlaw ushın atmosfera shárayatında salıstırma tıǵızlıqtı tabamız:



P_kel hám T_kel di anıqlaymız:

hám 1.10, 1.11-súwretler boyınsha z = 0,67.

2. Tek ǵana temperatura 273ºK nan 353ºK ǵa shekem ózgeredi dep oylayıq, absolyut basım bolsa 165 kgs/sm² ózgermey qaladı. Gey-Lyussak nızamın esapqa alǵan halda ideal gaz ushın

Qısılıw koeffitsiyentin esapqa alǵan halda z = 0,875 (P_kel =3,5 hám T_kel=1,75)

3. Ulıwmalıq jaǵdayda, temperatura hám basım ózgergende ideal gaz ushın (1.14) formulanı esapqa alıp tómendegi kóriniste jazıw múmkin:

Bunnan shamalardı tabamız

Real gazler ushın qısılıq koeffitsiyentin esapqa alǵan halda z = 0,875 bolǵanda tómendegige iyemiz:
Qısılıwshańlıq koeffitsiyenti z ti esapqa alǵan halda tıǵızlıqtı tabıw.



1.10-súwret. Qısılıw koeffitsiyentin túrli T_kel de P_kel ge baylanıslı grafigi.



1.11-súwret. Hár qıylı temperaturada individual gazlerdiń qısılıw koeffitsiyentiniń basımǵa baylanıslıǵı.

Sonday qılıp, basım artıwı menen real gaz tıǵızlıǵı artadı, temperatura artqanda bolsa kemeyedi, biraq ideal gazlerge uqsap tuwrı proporsional emes.

Gazdıń salıstırmalı tıǵızlıǵınıń hawaǵa qatnası arqalı anıqlanǵan formulası ρ_nis = ρ/ρ_v tek ǵana atmosfera shárayatında orınlı: úlken basımlarda bolsa gaz hám hawanıń qısılıw koeffisiyentin esapqa alǵan halda gaz ushın z hám hawa ushın z_v kórinisine iye boladı:

Joqarıda kórilgen mısaldaǵı P =165 kgs/sm², T = 353 ºK, z=0,875 ǵa kóre hám 1.11-súwretten hawanıń qısılıw koeffitsiyenti z_h=1,04 hám berilgen gaz tıǵızlıǵı shárayatına kóre aldın anıqlanǵan 0,634 ornına
boladı,
yaǵnıy gazdıń salıstırma tıǵızlıǵı ρ_nis basım hám temperaturaǵa baylanıslı. Sonıń ushın salıstırma tıǵızlıqtı úlken basımda z hám z_v ti esapqa alıp anıqlaw kerek. Mol quramına baylanıslı halda (y_i % molda) orta kritik kórsetkishlerdi tómendegi formuladan tabıladı:
va
Mısalı 1. Normal shárayatta (standart shárayatlar: P=760 mm sim.b. hám t=20°C) gaz kólemin tabıń. Gaz 125 km uzınlıqta, 700 mm diametrli gaz trubasında jaylasqan. Orta absolyut basımda 45 kgs/sm² hám 5°C temperaturada. Gaz quramı, kólem % te: metan—97,5; etan — 0,2; propan — 0,2; azot — 1,6; uglekislota — 0,6.
Sheshiliwi. Birinshi náwbette gazdıń kritik kórsetkishlerin anıqlaymız. Esaplaw tómendegi 1.10-kestede keltirilgen.

1.10-keste

Komponent	Mol muǵdarı yi, % mol.	Tkr, K	Pkr, kgs/sm^2	Ortasha kritik
				temperatura, K	basım, kgs/sm^2
Metan	97,5	190,6	45,8
Etan	0,2	306,1	48,6
Propan	0,2	369,7	43,4
Azot	1,6	125,9	34,6
Uglekislota	0,5	304,0	75,0
	100,0	-	-	203,7	47,3

Grafik boyınsha z = 0,98 ekenin tabamız. Gaz trubasınıń geometriyalıq kólemi

Standart shárayatta islep atırǵan gaz trubasındaǵı gaz kólemi

Eger qısılıw koeffitsiyenti z = 0,88 ti esapqa alsaq, ol jaǵdayda ideal gaz kólemi 2280 mıń.m³, qa teń boladı, yaǵnıy óz kóleminen 12% ke kem.