16. Dövriyyə vəsaitlərinin quruluşu və ondan istifadə edilməsi göstəriciləri



Yüklə 19,99 Kb.
tarix15.05.2022
ölçüsü19,99 Kb.
#87041
mühəndis iqtisadiyyatı 16-20


16. Dövriyyə vəsaitlərinin quruluşu və ondan istifadə edilməsi göstəriciləri.

Sənaye müəssisələrinin dövriyyə istehsal fondları dedikdə, bir istehsal tsiklində tamamilə sərf olunan, öz dəyərini fazır məhsulun üzərinə birdəfəlik və bütünlüklə keçirən və bu halda özünün natural formasını itirən əmək predmetləri başa düşülür.

Müəssisənin dövriyyə fondları üç hissədən ibarətdir:

− bitməmiş istehsal və özünün istehsalı olan yarımfabrikatlar;

− gələcək dövrün xərcləri.

-İstehsal ehtiyatları.

İstehsal ehtiyatları istehsal prosesinə buraxılmaq üçün hazırlanmış əmək predmetləridir; onlar xammaldan, əsas və köməkçi materiallardan, yanacaqdan, satın alınmış yarımfabrikatlardan və kompleksləşdirici məmulatlardan, tara və tara materiallarından, əsas fondların cari təmiri üçün ehtiyat hissələrindən ibarətdir.

Bitməmiş istehsal və özünün istehsalı olan yarımfabrikatlar istehsal prosesinə daxil olmuş əmək predmetlərini əhatə edir. Buraya daxildir: emal və ya yığılma prosesində olan materiallar, detallar, qovşaqlar və məmulatlar, eləcə də müəssisənin bir sexində istehsalı başa çatmamış və həmin müəssisənin digər sexlərində emala məruz qalacaq yarımfabrdaxildir

Gələcək dövrlərin xərcləri indi ələcəkdə ödəniləcək xərcləri əhatə edir. Bu xərclərə daxildir: yeni məhsulun hazırlanması və mənimsənilməsi üçün lazım olan xərcləri, səmərələşdirmə və ixtiralar üçün xərclər, layihə - axtarış işləri üçün xərclər, avadanlığın yerinin dəyişdirilməsi üçün xərclər və s.Dövriyyə istehsal fondları öz hərəkətində tədavül dairəsinə xidmət edən tədavül fondları ilə əlaqədardır. Tədavül fondlarına aşağıdakılar daxildir: müəssisənin anbarında olan hazır məhsul; yüklənib göndərilmiş, lakin pulu ödənilməmiş məhsul (yolda olan məhsul); pul vəsaiti və məhsulun istehlakçıları ilə hesablaşmalarda olan vəsait, o cümlədən debitor borcları. Dövriyyə fondlarının və tədavül fondlarının yaradılması üçün nəzərdə tutulan pul vəsaitlərinin məcmusu müəssisənin dövriyyə vəsaitlərinin təşkil edir. Deməli, dövriyyə vəsaitləri dövriyyə fondları ilə tədavül fondlarının pul ifadəsində məcmusundan ibarətdir.

Yaranması mənbələrinə görə dövriyyə vəsaitləri xüsusi və borc alınmış vəsaitlərə bölünür. Xüsusi vəsaitlər həmişə müəssisənin özünün resursları (mənfəət və s.) hesabına yaradılan vəsaitlərdir. Hərəkəti prosesində xüsusi dövriyyə vəsaitləri xüsusi vəsaitlərin bir hissəsi olan, əməyin ödənilməsi üçün avans götürülmüş, lakin müvəqqəti sərbəst olan vəsait hesabına da örtülə (əvəz oluna) bilər. Bu vəsaitlər xüsusi vəsaitlərə bərabərləşdirilmiş vəsaitlər və ya dayanıqlı passivlər adlanır.

17. Dövriyyə vəsaitlərinin normalaşdırılması xüsusiyyətləri.

Sənaye müəssisələrinin dövriyyə istehsal fondları dedikdə, bir istehsal tsiklində

tamamilə sərf olunan, öz dəyərini fazır məhsulun üzərinə birdəfəlik və bütünlüklə keçirən və bu

halda özünün natural formasını itirən əmək predmetləri başa düşülür.

Dövriyyə istehsal fondları öz hərəkətində tədavül dairəsinə xidmət edən tədavül fondları ilə əlaqədardır. tədavül fondlarına aşağıdakılar daxildir: müəssisənin anbarında olan hazır məhsul; yüklənib göndərilmiş, lakin pulu ödənilməmiş məhsul (yolda olan məhsul); pul vəsaiti və məhsulun istehlakçıları ilə hesablaşmalarda olan vəsait, o cümlədən debitor borcları. Dövriyyə fondlarının və tədavül fondlarının yaradılması üçün nəzərdə tutulan pul vəsaitlərinin məcmusu müəssisənin dövriyyə vəsaitlərinin təşkil edir. Deməli, dövriyyə vəsaitləri dövriyyə fondları ilə tədavül fondlarının pul ifadəsində məcmusundan ibarətdir.

Yaranması mənbələrinə görə dövriyyə vəsaitləri xüsusi və borc alınmış vəsaitlərə bölünür. Xüsusi vəsaitlər həmişə müəssisənin özünün resursları (mənfəət və s.) hesabına yaradılan vəsaitlərdir. Hərəkəti prosesində xüsusi dövriyyə vəsaitləri xüsusi vəsaitlərin bir hissəsi olan, əməyin ödənilməsi üçün avans götürülmüş, lakin müvəqqəti sərbəst olan vəsait hesabına da örtülə (əvəz oluna) bilər. Bu vəsaitlər xüsusi vəsaitlərə bərabərləşdirilmiş vəsaitlər və ya dayanıqlı passivlər adlanır.

Borc alınmış dövriyyə vəsaitləri isə bank kreditlərindən, kreditor borclarından

(kommersiya krediti) və s. Passivlərdən ibarətdir.

Dövriyyə vəsaitləri normalaşdırılan və normalaşdırılmayan vəsaitlərə bölünür. Dövriyyə vəsaitlərinin təxminən 80 %- i normalaşdırılır. Normalaşdırılan dövriyyə vəsaitləri üçün yuxarı təşkilat müəyyən limit (norma) müəyyən edir. Müəssisədələrinin həmin normadan artıq olması müəssisənin fəaliyyətinin lazımi səviyyədə qurulmadığını göstərir. Bütünlükdə dövriyyə fondları və müəssisənin anbarında olan hazır məhsul normalaşdırılır. Dövriyyə vəsaitlərinin yerdə qalan elementləri normalaşdırılmır

Dövriyyə vəsaitlərinin dövranı cəmiyyətin iqtisadi qanunlarına uyğun olaraq baş verir. Bu zaman dövriyyə vəsaitləri formasını daşıyır. Dövriyyə vəsaitlərinin dövranı üç mərhələni əhatə edir.Birinci mərhələdə müəssisələr pul vəsaitlərini əmək predmetlərinin alınmasına yönəldir.bu mərhələdə dövriyyə vəsaitləri pul formasından əmtəə formasına, pul vəsaitləri isə tədavül dairəsindən istehsal dairəsinə keçir.ikinci mərhələdə əldə edilmiş dövriyyə fondları bilavasitə istehsal prosesinə keçir və əvvəlcə istehsal ehtiyatlarına və yarımfabrikatlara, istehsal prosesi başa çatdıqdan sonra isə hazır məhsula (əmtəə forması) çevrilir.Üçüncü mərhələdə isə hazır məhsul satılır. Nəticədə dövriyyə fondları istehsal dairəsindən tədavül dairəsinə keçir və yenidən pul formasına düşür. Bu vəsaitlər yeni əmək predmetlərinin alınmasına yönəldilir və yeni dövran başlanır və s.. Lakin bu o demək deyildir ki, dövriyyə vəsaitləri dövranın bir mərhələsindən digərinə ardıcıl surətdə keçmir. Əksinə onlar eyni vaxtda dövranın hər üç mərhələsində olur. Hər bir vaxt anında nə isə alınır, istehsal edilir, satılır və yenidən alınır…məhsul istehsalının və satışının fasiləsizliyi və ahəngdarlığı məhz bununla təmin olunur.Yuxarıda qeyd etdik ki, dövriyyə vəsaitlərinin bir hissəsi müvafiq qaydada normalaşdırılır. Dövriyyə vəsaitlərinin normalaşdırılması dedikdə, onların müəssisədə istehsal prosesinin normal gedişi üçün lazım olan minimal və kafi miqdarı başa düşülür. Planlı Iqtisadiyyat zamanı yuxarı təşkilat müəssisələr üçün dövriyyə vəsaitlərinin ümumi normativini müəyyən edirdi. Bu halda müəssisələr həmin normativə nəzarət etməyə məcbur idilər

18. Dövriyyə fondlarının mahiyyəti və onun tərkibi.

Sənaye müəssisələrinin dövriyyə istehsal fondları dedikdə, bir istehsal tsiklində tamamilə sərf olunan, öz dəyərini hazır məhsulun üzərinə birdəfəlik və bütünlüklə keçirən və bu halda özünün natural formasını itirən əmək predmetləri başa düşülür.

Dövriyyə istehsal fondları öz hərəkətində tədavül dairəsinə xidmət edən tədavül fondları ilə əlaqədardır. Tədavül fondlarına aşağıdakılar daxildir: müəssisənin anbarında olan hazır məhsul; yüklənib göndərilmiş, lakin pulu ödənilməmiş məhsul (yolda olan məhsul); pul vəsaiti və məhsulun istehlakçıları ilə hesablaşmalarda olan vəsait, o cümlədən debitor borcları. Dövriyyə fondlarının və tədavül fondlarının yaradılması üçün nəzərdə tutulan pul vəsaitlərinin məcmusu müəssisənin dövriyyə vəsaitlərinin təşkil edir. Deməli, dövriyyə vəsaitləri dövriyyə fondları ilə tədavül fondlarının pul ifadəsində məcmusundan ibarətdir.

Yaranması mənbələrinə görə dövriyyə vəsaitləri xüsusi və borc alınmış vəsaitlərə bölünür. Xüsusi vəsaitlər həmişə müəssisənin özünün resursları (mənfəət və s.) hesabına yaradılan vəsaitlərdir. Hərəkəti prosesində xüsusi dövriyyə vəsaitləri xüsusi vəsaitlərin bir hissəsi olan, əməyin ödənilməsi üçün avans götürülmüş, lakin müvəqqəti sərbəst olan vəsait hesabına da örtülə (əvəz oluna) bilər. Bu vəsaitlər xüsusi vəsaitlərə bərabərləşdirilmiş vəsaitlər və ya dayanıqlı passivlər adlanır.

Borc alınmış dövriyyə vəsaitləri isə bank kreditlərindən, kreditor borclarından (kommersiya krediti) və s. Passivlərdən ibarətdir.

19. Məhsulun keyfiyyəti haqqında anlayış.

Keyfiyyət-Məhsulun təyinatına uyğun olaraq tələbatı ödəmək qabiliyyəti olan xassəllər məcmusudur.Hər bir məhsul xassələrin məcmusunu ifadə edir və buna etibarlılıq, estetik xassələr, təhlükəsizlik və ekoloji sağlamlıq aid edilir.Müasir istehsal-yüksək keyfiyyətli mıhsul istehsalıdır.İstehlakçı çox vaxt keyfiyyəti qiymətdən üstün tutur.Çünki başa düşür ki, yüksək keyfiyyət istismar və təmir xərclərini azaldır və onun tələbatını tam ödəyir.Bir çox məşhur marka imicə yox məhsulun keyfiyyətinə üstünlük verir.Keyfiyyət isə öz növbəsində satış yüksəlişini, xərclərin azaldılmasını və mənfəətin artmasını təmin edir.

Buraxılan məhsulun keyfiyyəti- bugünki firma iqtisadiyyatının özünəməxsus simvoludur.Xarici menecerlər qeyd edir ki , keyfiyyət şüar deyil, bütöv bir fəlsəfədir ki , buna xərclərin ixtisarı, əmək məhsuldarlığının artırılması və s daxildir.

Məhsul keyfiyyəti bütövlükdə əmək, əmək predmetləri, əmək vasitələri, texnologiya və istehsal sferası keyfiyyətinin nəticəsidir.

Aralıq məhsulun keyfiyyəti öz növbəsində son məhsul keyfiyyətini yaradır,sonuncu isə bilavasitə həyat keyfiyyətinə çıxır, burada məhsul və xidmətlərin keyfiyyəti kimi müdafiə qabiliyyətinin, təbii mühitin, infrastrukturanın, milli sərvətin keyfiyyəti iştirak edir.

«Kapital» termininin çox fərqli mənaları var: həm müəyyən maddi dəyərlər ehtiyatı olaraq, həm də yalnız maddi obyektləri deyil, həm də insan qabiliyyətləri, təhsili kimi qeyri-maddi dəyərləri özündə cəmləşdirən bir şey kimi istifadə edilə bilər.Ruslar arasında ən populyar əmanət variantı bank əmanətləridir. Qarşılıqlı fondlara yatırımlar onlara alternativ olaraq qəbul edilə bilər. Səhmlərin alınmasına qoyulan sərmayələr, olduqca riskli olsa da, depozit faizlərindən daha yüksək gəlir gətirə bilər.

19. Məhsulun keyfiyyəti haqqında anlayış.

Keyfiyyət-Məhsulun təyinatına uyğun olaraq tələbatı ödəmək qabiliyyəti olan xassəllər məcmusudur.Hər bir məhsul xassələrin məcmusunu ifadə edir və buna etibarlılıq, estetik xassələr, təhlükəsizlik və ekoloji sağlamlıq aid edilir.Müasir istehsal-yüksək keyfiyyətli mıhsul istehsalıdır.İstehlakçı çox vaxt keyfiyyəti qiymətdən üstün tutur.Çünki başa düşür ki, yüksək keyfiyyət istismar və təmir xərclərini azaldır və onun tələbatını tam ödəyir.Bir çox məşhur marka imicə yox məhsulun keyfiyyətinə üstünlük verir.Keyfiyyət isə öz növbəsində satış yüksəlişini, xərclərin azaldılmasını və mənfəətin artmasını təmin edir.

Buraxılan məhsulun keyfiyyəti- bugünki firma iqtisadiyyatının özünəməxsus simvoludur.Xarici menecerlər qeyd edir ki , keyfiyyət şüar deyil, bütöv bir fəlsəfədir ki , buna xərclərin ixtisarı, əmək məhsuldarlığının artırılması və s daxildir.

Məhsul keyfiyyəti bütövlükdə əmək, əmək predmetləri, əmək vasitələri, texnologiya və istehsal sferası keyfiyyətinin nəticəsidir.

Aralıq məhsulun keyfiyyəti öz növbəsində son məhsul keyfiyyətini yaradır,sonuncu isə bilavasitə həyat keyfiyyətinə çıxır, burada məhsul və xidmətlərin keyfiyyəti kimi müdafiə qabiliyyətinin, təbii mühitin, infrastrukturanın, milli sərvətin keyfiyyəti iştirak edir.

20. Məhsul keyfiyyətinin xüsusi göstəriciləri.

Məhsulun keyfiyyəti, həm ictimai həm də cəmiyyət üzvlərinin şəxsi tələblərini ödəməlidir.

Bazar iqtisadiyyatı şəraitində firmanın həyatda qalması, onun rəqabətə davam gətirə bilməsi iki amilin necəliyindən asılıdır.Bunlardan biri məhsulun keyfiyyəti, digəri isə qiymətidir.

Məhsulun keyfiyyəti, firmanın istehsal fəaliyyətinin əsas göstəricilərindəndir

Məhsulun keyfiyyətini formalaşdıran xassələr əmək vasitələri və əmək cisimləri olsalar da, onlar aşağıdakı göstəricilər vasitəsi ilə ümümiləşdirilərək təsnifləşdirilir.

1.Məhsulun təyinatı göstəriciləri.

2.Məhsulun etibarlılıq göstəriciləri.

3.Texnolojik göstəriciləri.

4.Standartlaşdırma və eyniləşdirmə göstəriciləri

5.Erqonomik göstəriciləri.

6.Məmulatın estetik göstəriciləri

7.Məmulatın nəql olunma qabiliyyəti

8.Patent-hüquq göstəricilər

9.Ekoloji göstəriciləri

10.Təhlükəsizlik göstəriciləri.

Məhsulun təyinatı göstəriciləri- bu göstəricilər, istehsal-texniki təyinatlı məhsulun tətbiqi sahəsinin düzgün seçilməsi şərtilə, onların istismarı zamanı gətirdiyi fayda ilə xarakterizə olunur.



Etibarlılıq göstəriciləri- Etibarlılıq – məmulatın xidmət müddəti ərzində istismar qabiliyəti saxlaması şərtilə onun üçün müəyyən edilmiş funksiyaları yetinə yetirə bilməm xassəsidir.
Yüklə 19,99 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə