1. Tеnglama sistemasi Tengsizliklar sistemasini yechish usullari Chiziqli tenglamalar sistemasini Kramer usuli bilan yechish

6-Mavzu. Olimpiada masalalarini yechish boshqichlari (2 soat)
Reja:
1. Tеnglama sistemasi
2. Tengsizliklar sistemasini yechish usullari
Chiziqli tenglamalar sistemasini Kramer usuli bilan yechish
Chiziqli tenglamalar sistemasining yechimini topishni oldin ikki noma’lumli ikkita chiziqli tenglamalar sistemasi uchun qaraymiz. Ushbu ikki noma’lumli ikkita chiziqli tenglamalar sistemasi

dan, birinchi tenglamani ga, ikkinchi tenglamani ga hadma-had ko’paytiramiz va hosil bo’lgan tenglamalarni qo’shamiz, natijada
(1)

tenglama hosil bo’ladi. Xuddi shunga o’xshash, 1-tenglamani ga, 2- tenglamani ga hadma-had ko’paytirib, hosil bo’lgan tenglamalarni qo’shib ushbuni hosil qilamiz:

(2)

bo’lgani uchun, quyidagi belgilashlarni kiritib

1. 
   va (2) tengliklarni
   

ko’rinishda yozish mumkin. Bundan bo’lsa,

bo’ladi, yoki determinantlar orqali yozsak

Bu formulalarga Kramer formulalari deyiladi, bunda yordamchi determinant determinantning birinchi ustunini ozod hadlar bilan, da esa ikkinchi ustun ozod hadlar bilan almashtiriladi. determinantga tenglamalar sistemasining determinanti deyiladi.

SHunday qilib, berilgan chiziqli tenglamalar sistemasining determinanti 0 dan farqli bo’lsa, sistema yagona yechimga ega bo’ladi.
Endi sistemaning determinanti 0 ga teng, yahni

bo’lsin. Bu holda 1-tenglamaning noma’lumlari oldidagi koeffitsientlari 2-tenglamaning noma’lumlari oldidagi koeffitsientlariga proportsionaldir. Haqiqatan, koeffitsientlardan biri, masalan noldan farqli bo’lsin deb bilan belgilasak, bundan bo’ladi. U holda tenglikdan

bo’lib, kelib chiqadi. Bularni hisobga olib, berilgan sistemani
(3)
ko’rinishda yozish mumkin. bunda ikkita xususiy hol bo’lishi mumkin:
1) ikkala va determinantlar 0 ga teng, yahni bundan , chunki .
Bu holda sonlar sonlarga proportsional bo’lib, berilgan tenglamalar sistemasi ushbu ko’rinishda bo’ladi:

SHunday qilib, sistemaning ikkinchi tenglamasi, birinchi tenglamasidan uning ikkala qismini ga ko’paytirish bilan hosil qilinadi, yahni u 1-tenglamaning natijasidir. Bu holda berilgan sistema cheksiz ko’p yechimlar to’plamiga ega bo’ladi. Masalan, ga ixtiyoriy qiymatlar berib, ning tegishli qiymatini
tenglikdan topamiz.
2) va determinantlardan hech bo’lmaganda bittasi 0 dan farqli, masalan,
bo’lsin. U holda bo’ladi, demak .
bu holda (3) sistemadan ma’lum bo’ladiki, tenglama birinchi tenglamaga qarama-qarshidir. Demak, berilgan sistema yechimga ega emas, yahni birgalikda emas.
Endi uch noma’lumli uchta tenglamalar sistemasini qaraymiz:
(4)
tenglamalar sistemasi berilgan bo’lsin. Bu sistema noma’lumlari koeffitsientlaridan ushbu determinantni tuzamiz:

bunga (4)