1-mavzu: “Global iqtisodiy rivojlanish” fanining predmeti va vazifalari Reja

2.1. Jahon iqtisodiyotining hozirgi holati
Jahon xо‘jaligining turli mamlakatlar va mintaqalar iqtisodiyotining rivojlanishi bо‘yicha bir xil 
emasligi xorijiy mamlakatlarning iqtisodiy munosabatlarida sezilarli aks etadi. 
XXI asr bо‘sag‘asida jahon xо‘jaligi:
Ø bozor iqtisodiyoti tamoyillari, 
Ø xalqaro mehnat taqsimotining obyektiv qonuniyatlari,
Ø ishlab chiqarish va kapitalning internatsionallashuviga asoslanadi. 
Zamonaviy xalqaro iqtisodiyot va unga mos keladigan xalqaro iqtisodiy munosabatlar tizimini 
quyidagilar tavsiflaydi:

---

-xalqaro mehnat taqsimoti, ishlab chiqarishning xalqaro ixtisoslashuvi va kooperatsiyalashuvi. 
-ishlab chiqarish omillari: kapital, ishchi kuchi, texnologiya, axborotning xalqaro harakatining 
yuqori darajadaligi.
-xalqaro tovar almashuvi, kapital oqimlari, mehnat migratsiyasi, axborot sohalarining globalligi. 
-ishlab chiqarish va kapitalning baynalminallashuvi. Turli mamlakatlarda joylashgan 
korxonalardagi ishlab chiqarish shakllarining, avvalambor, yirik xalqaro korporatsiyalar 
doirasida kо‘payishi.
-ochiq turdagi milliy iqtisodiyotlarning paydo bо‘lishi va rivojlanishi, tashqi iqtisodiy 
aloqalarning umumiy liberallashuvi. 
-bevosita tovarlar harakati va ishlab chiqarish omillari bilan bog‘liq bо‘lmagan mustaqil xalqaro 
moliya sohasining shakllanishi.
-axborotlashtirish, axborot texnologiyalari xalqaro iqtisodiyotni rivojlantirishning muhim 
jihatlaridan biriga aylanganligi. Ekspertlarning baholashicha, 2000 yilda axborot xizmatlarining 
jahon bozori 1 trln, dollarga yetdi. 
-xalqaro miqyosda joriy iqtisodiy va valyuta-moliyaviy jarayonlarni milliy darajada tartibga 
solishdan yuqori turuvchi, davlatlararo tartibga solishga intilishning kuchayib borishi.
Xorijiy mamlakatlarning iqtisodiyotida muhim rol о‘ynovchi bir nechta xalqaro institutlarni 
ajratib kо‘rsatish lozim. Bu avvalambor davlatlararo tashkilotlar, muassasalar va 
konferensiyalardir, chunki xalqaro iqtisodiy munosabatlarni tartibga solish tizimida davlat 
markaziy о‘rin tutadi. Aynan davlat xalqaro huquqning muhim tarmoqlaridan biri bо‘lgan 
xalqaro iqtisodiy huquqning asosiy subyektlaridan biri hisoblanadi. Bu yerda, masalan, 
BMTning 1944 yilda tuzilgan Bretton-vuds konferensiyasi, Xalqaro Tiklanish va Taraqqiyot 
Banki (XTTB) va Xalqaro Valyuta Fondi (XVF) kabi xalqaro tashkilotlar haqida gap bormoqda. 
Bugungi kunda XTTB va XVF BMTning ixtisoslashtirilgan muassasalaridandir. GATT hozirda 
Jahon Savdo Tashkiloti (JST) hamda BMT bilan bog‘langan. 
Xalqaro konferensiyalar ichida