1. HİNt dinleri Hinduizm Budizm Sihizm Caynizm
Yüklə 4,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 1. HİNT DİNLERİ 1.1. Hinduizm 1.2. Budizm 1.3. Sihizm 1.4. Caynizm 2. ÇİN VE JAPON DİNLERİ 2.1. Konfüçyanizm 2.2. Taoizm 2.3. Şintoizm 3. DİĞER DİNLER 3.1. Zerdüştlük 3.2. Kabile Dinleri 3.3. Eski Türk İnançları 1. HİNT DİNLERİ 1.1. Hinduizm 1.2. Budizm 1.3. Sihizm 1.4. Caynizm 2. ÇİN VE JAPON DİNLERİ 2.1. Konfüçyanizm 2.2. Taoizm 2.3. Şintoizm 3. DİĞER DİNLER 3.1. Zerdüştlük 3.2. Kabile Dinleri 3.3. Eski Türk İnançları 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL Hinduizm Budizm
Budizm Sihizm
Sihizm Caynizm
Caynizm 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ Hint Yarımadası’nda doğmuş ve gelişmiş dinlere Hint Dinleri denir. Bu dinlerin felsefeleri genel olarak birbirlerine benzemekle birlikte tarihi gelişimleri veya kurucuları açısından kendilerine has özellikleri vardır. Hint Yarımadası’nda doğmuş ve gelişmiş dinlere Hint Dinleri denir. Bu dinlerin felsefeleri genel olarak birbirlerine benzemekle birlikte tarihi gelişimleri veya kurucuları açısından kendilerine has özellikleri vardır.
HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ Hindu tabiri, İndus Nehri etrafında oturan halka verilen isimdir. Bazı kaynaklarda bu dine Brahmanizm de denilmiştir. Hindular ise kendi dinlerini “Sanatana Dharma” (Ebedî Düzen) terimiyle ifade ederler. Hinduizm, günümüzdeki çok tanrılı inançların en renkli temsilcisidir. Mabetlerinde sayıları yüzleri bulan putlar bulunur. Hintli Müslümanlarla iç içe yaşayan Hindular dünya nüfusunun yaklaşık %12’sini oluştururlar. Hinduizm, etnik kökenli bir dindir. Belli bir kurucusu ve inanç sistemi yoktur. Hinduizmin bilinen tarihi, otuz beş asırdan daha uzun bir zaman dilimini kapsar. Hindu tabiri, İndus Nehri etrafında oturan halka verilen isimdir. Bazı kaynaklarda bu dine Brahmanizm de denilmiştir. Hindular ise kendi dinlerini “Sanatana Dharma” (Ebedî Düzen) terimiyle ifade ederler. Hinduizm, günümüzdeki çok tanrılı inançların en renkli temsilcisidir. Mabetlerinde sayıları yüzleri bulan putlar bulunur. Hintli Müslümanlarla iç içe yaşayan Hindular dünya nüfusunun yaklaşık %12’sini oluştururlar. Hinduizm, etnik kökenli bir dindir. Belli bir kurucusu ve inanç sistemi yoktur. Hinduizmin bilinen tarihi, otuz beş asırdan daha uzun bir zaman dilimini kapsar.
HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL Saf Madde Saf Madde Madde Madde Hayat Hayat Bilinçlilik Bilinçlilik Akıl Akıl Yetkinlik Yetkinlik Saf Ruh Saf Ruh 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.1.1. HİNDUİZM 4.1.1. HİNDUİZM Hinduizmde varlıkların oluşumu, saf maddeden saf ruha doğru bir süreçle ifade edilir. Bu iki uç arasında madde ve ruhtan oluşan varlıklar yer alır. Varlıklar dünyası, cansız nesneler, bitkiler, hayvanlar ve insanlar şeklinde kategorilere ayrılır. Varlıkların Mutlak Ruh’a (Brahman) benzerlik oranı, insanlar kategorisinden aşağıya inildikçe azalır. Hinduizmde varlıkların oluşumu, saf maddeden saf ruha doğru bir süreçle ifade edilir. Bu iki uç arasında madde ve ruhtan oluşan varlıklar yer alır. Varlıklar dünyası, cansız nesneler, bitkiler, hayvanlar ve insanlar şeklinde kategorilere ayrılır. Varlıkların Mutlak Ruh’a (Brahman) benzerlik oranı, insanlar kategorisinden aşağıya inildikçe azalır.
HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.1.1. HİNDUİZM 4.1.1. HİNDUİZM Hinduizmin en belirgin özelliklerinden biri kast sistemidir. Hindulara göre kast sistemi dinî bir inançtır ve Rigveda’ya (Hinduizmin en eski yazılı kaynağı) dayanır. Kast, aynı işle meşgul olan, görev ve gelenekleriyle birbirine sımsıkı sarılan insanların meydana getirdiği birlik anlamına gelir. Herkesin öncelikle, kendi kastının gereklerini yerine getirmesi gerekir. Bireyin şu andaki hayatında çalışarak kastını değiştirme imkânı yoktur. Ancak daha üst kastlara mensup bir kimse olarak yeniden dünyaya gelmek ise kişinin içinde bulunduğu kastın gereklerini eksiksiz olarak yerine getirmesiyle mümkündür. Hinduizmin en belirgin özelliklerinden biri kast sistemidir. Hindulara göre kast sistemi dinî bir inançtır ve Rigveda’ya (Hinduizmin en eski yazılı kaynağı) dayanır. Kast, aynı işle meşgul olan, görev ve gelenekleriyle birbirine sımsıkı sarılan insanların meydana getirdiği birlik anlamına gelir. Herkesin öncelikle, kendi kastının gereklerini yerine getirmesi gerekir. Bireyin şu andaki hayatında çalışarak kastını değiştirme imkânı yoktur. Ancak daha üst kastlara mensup bir kimse olarak yeniden dünyaya gelmek ise kişinin içinde bulunduğu kastın gereklerini eksiksiz olarak yerine getirmesiyle mümkündür. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ Hint dinlerinde ahiret inancı; karma, tenasüh (ruh göçü) ve defalarca dünyaya gelme (reenkarnasyon) inancıyla bağlantılıdır. Hinduizmde bu kavram “samsara” terimi ile ifade edilir. Bu inanç sistemine göre tam olgunluğa ulaşamamış kimseler öldükten sonra başka bir hayat yaşamaya devam ederler. Hinduizmde bulunan karma inancı dünya hayatındaki ilişkileri düzenleyen ahlaki prensiplerdir. Hint dinlerinde ahiret inancı; karma, tenasüh (ruh göçü) ve defalarca dünyaya gelme (reenkarnasyon) inancıyla bağlantılıdır. Hinduizmde bu kavram “samsara” terimi ile ifade edilir. Bu inanç sistemine göre tam olgunluğa ulaşamamış kimseler öldükten sonra başka bir hayat yaşamaya devam ederler. Hinduizmde bulunan karma inancı dünya hayatındaki ilişkileri düzenleyen ahlaki prensiplerdir.
Bu prensiplere göre dünya hayatında yapılan ameller, kişinin kaderine tesir eder ve tekrar vücut bulmasında rol oynar. Ölüm, bir korku vasıtası, bir yokluk değil, bir varlıktan diğerine geçiştir. Ruhlar, ölümsüz ve ebedîdir. Kişi, karma kanunu gereği iyi veya kötü davranışlarına göre ilahî, beşerî, hayvani ya da nebati vücutlar şeklinde tekrar hayat bulur. Bu prensiplere göre dünya hayatında yapılan ameller, kişinin kaderine tesir eder ve tekrar vücut bulmasında rol oynar. Ölüm, bir korku vasıtası, bir yokluk değil, bir varlıktan diğerine geçiştir. Ruhlar, ölümsüz ve ebedîdir. Kişi, karma kanunu gereği iyi veya kötü davranışlarına göre ilahî, beşerî, hayvani ya da nebati vücutlar şeklinde tekrar hayat bulur. Yoga ve meditasyon da Hinduizmde önemli dini kavramlardandır. Yoga, insanın beden, zihin ve manevi gücünü bir araya getirme egzersizidir. Meditasyon zihni olumsuz düşüncelerden arındırma ve bir rahatlama yöntemidir. Hulul ise tanrı Vişnu’nun insan şekline girmesidir. Hintlilerde ortak ibadet sembolü, “om”dur. Om kelimesi, Vedaları okumaya başlamadan, duadan, yemekten ve herhangi bir işe başlamadan önce söylenir. Yoga ve meditasyon da Hinduizmde önemli dini kavramlardandır. Yoga, insanın beden, zihin ve manevi gücünü bir araya getirme egzersizidir. Meditasyon zihni olumsuz düşüncelerden arındırma ve bir rahatlama yöntemidir. Hulul ise tanrı Vişnu’nun insan şekline girmesidir. Hintlilerde ortak ibadet sembolü, “om”dur. Om kelimesi, Vedaları okumaya başlamadan, duadan, yemekten ve herhangi bir işe başlamadan önce söylenir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ Budizm, MÖ 6. yüzyılda Hindistan’da Buda tarafından kurulmuş bir dindir. Günümüzde yaşayan büyük dinler arasındaki Budizm Hindistan’da doğmuş olmasına rağmen mensupları daha çok ülke dışında yaşamaktadır. Güney Asya ülkelerinde ve Uzak Doğu’da yaygın olan Budizm, bazı Batı ülkelerinde ilgi görmüş ve taraftar kazanmıştır. Günümüzde üç yüz elli, dört yüz milyon civarında Budist olduğu kabul edilir. Budizm, MÖ 6. yüzyılda Hindistan’da Buda tarafından kurulmuş bir dindir. Günümüzde yaşayan büyük dinler arasındaki Budizm Hindistan’da doğmuş olmasına rağmen mensupları daha çok ülke dışında yaşamaktadır. Güney Asya ülkelerinde ve Uzak Doğu’da yaygın olan Budizm, bazı Batı ülkelerinde ilgi görmüş ve taraftar kazanmıştır. Günümüzde üç yüz elli, dört yüz milyon civarında Budist olduğu kabul edilir.
HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.1.2. BUDİZM 4.1.2. BUDİZM Budizm, Hinduizm'deki Brahman şekilciliğine ve kast taassubuna karşı bir hareket olarak ortaya çıkmıştır. Bir hükümdarın oğlu olarak dünyaya gelen Buda’nın asıl adı “Siddharta Gautama”dır. “Buda”, kendisine ilhama kavuşmuş, aydınlanmış, uyanmış anlamında sonradan verilmiş bir lakaptır. O, ilk vaazını “kanun tekerleğini döndürmek” şeklinde açıklamıştır. Bu sebeple tekerlek, Budizm'in sembolü olmuştur. Budizm, Hinduizm'deki Brahman şekilciliğine ve kast taassubuna karşı bir hareket olarak ortaya çıkmıştır. Bir hükümdarın oğlu olarak dünyaya gelen Buda’nın asıl adı “Siddharta Gautama”dır. “Buda”, kendisine ilhama kavuşmuş, aydınlanmış, uyanmış anlamında sonradan verilmiş bir lakaptır. O, ilk vaazını “kanun tekerleğini döndürmek” şeklinde açıklamıştır. Bu sebeple tekerlek, Budizm'in sembolü olmuştur. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.1.2. BUDİZM 4.1.2. BUDİZM Buda, iki aşırılık arasında orta yolu telkin etmiştir. Bu orta yol, kişiyi Nirvana'ya ulaştıracaktır. Nirvana'ya ulaşmak için kötü huylara sahip benliği, arzu ve ihtirası yok etmek, hikmet olgunluğuna kavuşmak gerekmektedir. Kişi ancak Nirvana'ya ulaşarak tenasühten kurtulabilir. Buda’nın öğretileri vefatından sonra bir araya getirilmiştir. Hindistan dışında Budizm; Çin, Burma, Seylan, Nepal, Tayland ve Japonya’da yayılmıştır. Buda, iki aşırılık arasında orta yolu telkin etmiştir. Bu orta yol, kişiyi Nirvana'ya ulaştıracaktır. Nirvana'ya ulaşmak için kötü huylara sahip benliği, arzu ve ihtirası yok etmek, hikmet olgunluğuna kavuşmak gerekmektedir. Kişi ancak Nirvana'ya ulaşarak tenasühten kurtulabilir. Buda’nın öğretileri vefatından sonra bir araya getirilmiştir. Hindistan dışında Budizm; Çin, Burma, Seylan, Nepal, Tayland ve Japonya’da yayılmıştır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL BUDİZM'İN DÖRT TEMEL KUTSAL GERÇEĞİ ŞUNLARDIR HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL BUDİZM'İN SEKİZ DİLİMLİ YOLU HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ Sihizm, 16. yüzyılda Hindistan’da ortaya çıkmış, İslam ve Hinduizm karışımı bir dindir. Millî bir karaktere sahip olan Sihizmin kurucusu Guru Nanak’tır (1469-1539). Günümüzde Hindistan’da önemli bir yer tutan bu dinin dünyanın çeşitli yerlerinde üyeleri bulunmaktadır. Nanak, bir din kurma iddiasında bulunmamıştır. Hinduizm'in örf, âdet ve kültürünü tasfiye etmek, politeizmi, putçuluğu ve kast sistemini ortadan kaldırıp İslam ile Hinduizm arasında orta bir yol tutmak istemiştir. Sihizm, 16. yüzyılda Hindistan’da ortaya çıkmış, İslam ve Hinduizm karışımı bir dindir. Millî bir karaktere sahip olan Sihizmin kurucusu Guru Nanak’tır (1469-1539). Günümüzde Hindistan’da önemli bir yer tutan bu dinin dünyanın çeşitli yerlerinde üyeleri bulunmaktadır. Nanak, bir din kurma iddiasında bulunmamıştır. Hinduizm'in örf, âdet ve kültürünü tasfiye etmek, politeizmi, putçuluğu ve kast sistemini ortadan kaldırıp İslam ile Hinduizm arasında orta bir yol tutmak istemiştir.
HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.1.3. SİHİZM 4.1.3. SİHİZM Siyasi olarak başlayan bu hareket, daha sonra dinî bir şekil almıştır. O, İslam’ın tek tanrı inancı gibi bazı hususlarından etkilenmiştir. Bununla birlikte Hint felsefesinden gelen nirvana tasavvurlarını benimsemiş, tenasüh fikrini kabul etmiş, fakat avataralara (tanrının bedenleşmiş görüntüsü) inanmayı reddetmiştir. Günümüzde Hindistan’daki Sihler, sayılarının azına rağmen askerlik, taşımacılık, siyaset, spor, eğitim ve ekonomi alanlarında söz sahibidirler. Siyasi olarak başlayan bu hareket, daha sonra dinî bir şekil almıştır. O, İslam’ın tek tanrı inancı gibi bazı hususlarından etkilenmiştir. Bununla birlikte Hint felsefesinden gelen nirvana tasavvurlarını benimsemiş, tenasüh fikrini kabul etmiş, fakat avataralara (tanrının bedenleşmiş görüntüsü) inanmayı reddetmiştir. Günümüzde Hindistan’daki Sihler, sayılarının azına rağmen askerlik, taşımacılık, siyaset, spor, eğitim ve ekonomi alanlarında söz sahibidirler. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.1.3. SİHİZM 4.1.3. SİHİZM Bu dinin temel esasları şunlardır: Saç ve sakalın kesilmemesi. Tarak takılması ve sarıkla onların intizamının sağlanması. Diz altında bağlanan kısa pantolon giyilmesi. Sağ bilek üzerine çelik bilezik takılması. Kama taşınması. Bu dinin temel esasları şunlardır: Saç ve sakalın kesilmemesi. Tarak takılması ve sarıkla onların intizamının sağlanması. Diz altında bağlanan kısa pantolon giyilmesi. Sağ bilek üzerine çelik bilezik takılması. Kama taşınması. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ MÖ 6. yüzyılda Hindistan’da ortaya çıkan dinlerden biri de Caynizmdir. Bazı bilginlere göre bir mezhep, bazılarına göre ise bir tarikat olarak görülen Caynizm, milli bir karaktere sahiptir. Günümüzde, üç milyon civarında mensubu olduğu tahmin edilmektedir. Caynizm, Hinduizm'in bazı özelliklerini ve mabet ayinlerinde din adamlarının rolünü kabul eder. Ahimsa (aşırı züht)yı prensip olarak alır, her türlü varlığı öldürmeyi yasak eder. Bu sebeple ziraatla uğraşmaz, iş hayatını tercih ederler. MÖ 6. yüzyılda Hindistan’da ortaya çıkan dinlerden biri de Caynizmdir. Bazı bilginlere göre bir mezhep, bazılarına göre ise bir tarikat olarak görülen Caynizm, milli bir karaktere sahiptir. Günümüzde, üç milyon civarında mensubu olduğu tahmin edilmektedir. Caynizm, Hinduizm'in bazı özelliklerini ve mabet ayinlerinde din adamlarının rolünü kabul eder. Ahimsa (aşırı züht)yı prensip olarak alır, her türlü varlığı öldürmeyi yasak eder. Bu sebeple ziraatla uğraşmaz, iş hayatını tercih ederler.
HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.1.4. CAYNİZM 4.1.4. CAYNİZM Beslenmelerinde biraz sebze ve meyve ile yetinirler. İyi bir Caynist içtiği suyu, aldığı havayı süzmek zorundadır. Bunun için de daima ağzında bir bez taşır, küçük bir canlıyı öldürmemek için yürürken önünü süpürür. Misyonerlik amacı gütmeyen Caynizmin hedefi, karmadan kurtulup Nirvana'ya ulaşmaktır. Bu da Caynizmdeki beş yasağa uymakla gerçekleşebilir. Beslenmelerinde biraz sebze ve meyve ile yetinirler. İyi bir Caynist içtiği suyu, aldığı havayı süzmek zorundadır. Bunun için de daima ağzında bir bez taşır, küçük bir canlıyı öldürmemek için yürürken önünü süpürür. Misyonerlik amacı gütmeyen Caynizmin hedefi, karmadan kurtulup Nirvana'ya ulaşmaktır. Bu da Caynizmdeki beş yasağa uymakla gerçekleşebilir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.1.4. CAYNİZM 4.1.4. CAYNİZM Caynizmde ahlaki kurallar, ruhban sınıfında olmayanlarda bile oldukça katı olup beş başlıkta toplanır: 1. Öldürmemek. 2. Yalan söylememek. 3. Hiçbir şekilde çalmamak. 4. Mümkün olduğu kadar cinsî münasebetten kaçınmak. 5. Asgari derecede mal ile yetinmesini bilmek. Caynizmde ahlaki kurallar, ruhban sınıfında olmayanlarda bile oldukça katı olup beş başlıkta toplanır: 1. Öldürmemek. 2. Yalan söylememek. 3. Hiçbir şekilde çalmamak. 4. Mümkün olduğu kadar cinsî münasebetten kaçınmak. 5. Asgari derecede mal ile yetinmesini bilmek. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 1. HİNT DİNLERİ 1.1. Hinduizm 1.2. Budizm 1.3. Sihizm 1.4. Caynizm 2. ÇİN VE JAPON DİNLERİ 2.1. Konfüçyanizm 2.2. Taoizm 2.3. Şintoizm 3. DİĞER DİNLER 3.1. Zerdüştlük 3.2. Kabile Dinleri 3.3. Eski Türk İnançları 1. HİNT DİNLERİ 1.1. Hinduizm 1.2. Budizm 1.3. Sihizm 1.4. Caynizm 2. ÇİN VE JAPON DİNLERİ 2.1. Konfüçyanizm 2.2. Taoizm 2.3. Şintoizm 3. DİĞER DİNLER 3.1. Zerdüştlük 3.2. Kabile Dinleri 3.3. Eski Türk İnançları 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL KONFÜÇYANİZM KONFÜÇYANİZM TAOİZM TAOİZM
ŞİNTOİZM ŞİNTOİZM
4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ Çin’de resmi niteliğe sahip üç din vardır. Bu dinler Konfüçyanizm, Taoizm ve Budizmdir. Çin’in dışında Japonya’da doğup gelişen Şintoizm ise dördüncü bir din olarak kabul edilir. Çin’de resmi niteliğe sahip üç din vardır. Bu dinler Konfüçyanizm, Taoizm ve Budizmdir. Çin’in dışında Japonya’da doğup gelişen Şintoizm ise dördüncü bir din olarak kabul edilir.
HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ Çin’in büyük filozoflarından biri olan Konfüçyüs (MÖ 551- 478) Konfüçyanizmin kurucusudur. O, hayatının ilk yıllarının yoksulluk içinde geçmesine rağmen öğrenmeye olan merakı sebebiyle iyi bir eğitim görmüştür. Yirmi yaşında öğrenci yetiştirmeye başlamıştır. Metodu, geçmişlerin hikmetini yorumlamaktır. Onun sisteminin temelinde insan fıtratının iyi olduğuna inanmak ve bu fıtrata uygun davranmak yatar. Çin’in büyük filozoflarından biri olan Konfüçyüs (MÖ 551- 478) Konfüçyanizmin kurucusudur. O, hayatının ilk yıllarının yoksulluk içinde geçmesine rağmen öğrenmeye olan merakı sebebiyle iyi bir eğitim görmüştür. Yirmi yaşında öğrenci yetiştirmeye başlamıştır. Metodu, geçmişlerin hikmetini yorumlamaktır. Onun sisteminin temelinde insan fıtratının iyi olduğuna inanmak ve bu fıtrata uygun davranmak yatar.
HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.2.1. KONFÜÇYANIZM 4.2.1. KONFÜÇYANIZM Konfüçyüsçülükte sosyal düzen ve sağlam bir toplumun oluşması için aile ve akrabalık bağları da son derece önemlidir. Konfüçyüsçülükte ahlaki yön, diğer özelliklerden daha fazla ön plana çıkmakta ve bu durum, yöneticilerde idare sanatı, soylularda siyasi ahlak, halkta da geleneğe bağlılık olarak gerçekleşmektedir. Konfüçyüs, dünyada ağırbaşlılık, cömertlik, samimiyet, doğruluk ve nezaket gibi beş ilkeyi uygulayabilme yeteneğine mükemmel erdem demektedir. Konfüçyüsçülükte sosyal düzen ve sağlam bir toplumun oluşması için aile ve akrabalık bağları da son derece önemlidir. Konfüçyüsçülükte ahlaki yön, diğer özelliklerden daha fazla ön plana çıkmakta ve bu durum, yöneticilerde idare sanatı, soylularda siyasi ahlak, halkta da geleneğe bağlılık olarak gerçekleşmektedir. Konfüçyüs, dünyada ağırbaşlılık, cömertlik, samimiyet, doğruluk ve nezaket gibi beş ilkeyi uygulayabilme yeteneğine mükemmel erdem demektedir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.2.1. KONFÜÇYANIZM 4.2.1. KONFÜÇYANIZM Konfüçyüs, insanın rahat bir hayat sürebilmesi için hayatın her safhasında orta yolu tutması, aşırılıktan kaçınması, iyiliğe iyilik, kötülüğe karşı da adalet gösterilmesi gerektiğini ifade eder. Konfüçyanizm, 1912 yılına kadar Çin’in resmi devlet dini olmuştur. Bu dine bağlı olanların çoğunluğu Çin’de, geri kalanları ise Japonya, Burma ve Tayland’da yaşamaktadır. Konfüçyüs, insanın rahat bir hayat sürebilmesi için hayatın her safhasında orta yolu tutması, aşırılıktan kaçınması, iyiliğe iyilik, kötülüğe karşı da adalet gösterilmesi gerektiğini ifade eder. Konfüçyanizm, 1912 yılına kadar Çin’in resmi devlet dini olmuştur. Bu dine bağlı olanların çoğunluğu Çin’de, geri kalanları ise Japonya, Burma ve Tayland’da yaşamaktadır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ Taoizm'in kurucusu “Lao-Tzu’ dur. Lao-Tzu Konfüçyüs ile aynı yüzyılda yaşamıştır. “Tao Te King”in yazarıdır. “Tao” yaratıcı prensip, “te” insan fazileti, “King” de kitap demektir. (Hikmete Götüren Kitap) Bu kitap, bu güne kadar, bütün Taoist düşüncelerin kaynağı olup “Tao”nun ne olduğunu açıklamaktadır. Lao-Tzu, öğretilerinde ahlaki değerler üzerinde de durmuştur. Ona göre insan ancak manevi faziletleriyle insandır. Taoizm'in kurucusu “Lao-Tzu’ dur. Lao-Tzu Konfüçyüs ile aynı yüzyılda yaşamıştır. “Tao Te King”in yazarıdır. “Tao” yaratıcı prensip, “te” insan fazileti, “King” de kitap demektir. (Hikmete Götüren Kitap) Bu kitap, bu güne kadar, bütün Taoist düşüncelerin kaynağı olup “Tao”nun ne olduğunu açıklamaktadır. Lao-Tzu, öğretilerinde ahlaki değerler üzerinde de durmuştur. Ona göre insan ancak manevi faziletleriyle insandır.
HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.2.2. TAOİZM 4.2.2. TAOİZM Örnek insan; iyi, merhametli, sadık, dürüst ve mütevazı olmalıdır. İnsan, tabiatın sesine kulak vererek Tao’nun kanunlarına tabi olmalıdır. Çünkü memlekette ne kadar fazla şey yasaklanırsa millet o kadar fakir olur. İnsanlara karşı alınan tedbirler ne kadar ustalıkla hazırlanırsa o kadar inanılmaz hileler ortaya çıkar. Örnek insan; iyi, merhametli, sadık, dürüst ve mütevazı olmalıdır. İnsan, tabiatın sesine kulak vererek Tao’nun kanunlarına tabi olmalıdır. Çünkü memlekette ne kadar fazla şey yasaklanırsa millet o kadar fakir olur. İnsanlara karşı alınan tedbirler ne kadar ustalıkla hazırlanırsa o kadar inanılmaz hileler ortaya çıkar. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.2.2. TAOİZM 4.2.2. TAOİZM Ne kadar çok kanun ve emir bildirilirse o kadar eşkıya ve hırsız zuhur eder. Lao-Tzu’ ya göre insanın kendine hâkimiyeti, nefsini bilmesinden geçer. Taoizm'de ölüm ve ölüm sonrasından bahsedilmesine rağmen, cennet ve cehennem kavramı konusunda pek açıklık yoktur. Ne kadar çok kanun ve emir bildirilirse o kadar eşkıya ve hırsız zuhur eder. Lao-Tzu’ ya göre insanın kendine hâkimiyeti, nefsini bilmesinden geçer. Taoizm'de ölüm ve ölüm sonrasından bahsedilmesine rağmen, cennet ve cehennem kavramı konusunda pek açıklık yoktur. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ “Şinto” tanrıların yolu demektir. Şintoizm, diğer dinlere tepki göstermeyen bir dindir. Bir kurucusu da bulunmayan Şintoizm'de tabiat güçlerine ve ruhlara tapınma vardır. Bu inanca göre her şeyde bir ruh bulunur. Şintoizm'de insan kavrayışının üstündeki varlıkları ifade etmek üzere “kami” (üstün, yüksek) kelimesi kullanılır. Ruhun ölümden sonra yaşadığına ve ataların nesilleri koruduğuna inanılır. Ölen herkes kami olur; ama imparatorlar tanrı olarak kabul edilir. “Şinto” tanrıların yolu demektir. Şintoizm, diğer dinlere tepki göstermeyen bir dindir. Bir kurucusu da bulunmayan Şintoizm'de tabiat güçlerine ve ruhlara tapınma vardır. Bu inanca göre her şeyde bir ruh bulunur. Şintoizm'de insan kavrayışının üstündeki varlıkları ifade etmek üzere “kami” (üstün, yüksek) kelimesi kullanılır. Ruhun ölümden sonra yaşadığına ve ataların nesilleri koruduğuna inanılır. Ölen herkes kami olur; ama imparatorlar tanrı olarak kabul edilir.
HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.2.3. ŞİNTOİZM 4.2.3. ŞİNTOİZM Şintoizm'de bilinen anlamda put yoktur. Tanrılara, tapınaklarda onları sembolize eden nesneler vasıtasıyla tapınılır. İbadet, tapınakta veya evde yapılır. Şintoist olan kişi aynı zamanda başka dinlere de mensup olabilir. Bununla birlikte asıl olan Japon olmaktır. Japon halkı, belli bir dinden daha çok geleneksel halk inançlarının etkisi altındadır. Evlilik merasimleri Şinto tapınaklarında rahibin huzurunda yapılır. Cenaze işlerini Budist rahipler idare eder. Şintoizm'de bilinen anlamda put yoktur. Tanrılara, tapınaklarda onları sembolize eden nesneler vasıtasıyla tapınılır. İbadet, tapınakta veya evde yapılır. Şintoist olan kişi aynı zamanda başka dinlere de mensup olabilir. Bununla birlikte asıl olan Japon olmaktır. Japon halkı, belli bir dinden daha çok geleneksel halk inançlarının etkisi altındadır. Evlilik merasimleri Şinto tapınaklarında rahibin huzurunda yapılır. Cenaze işlerini Budist rahipler idare eder. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 1. HİNT DİNLERİ 1.1. Hinduizm 1.2. Budizm 1.3. Sihizm 1.4. Caynizm 2. ÇİN VE JAPON DİNLERİ 2.1. Konfüçyanizm 2.2. Taoizm 2.3. Şintoizm 3. DİĞER DİNLER 3.1. Zerdüştlük 3.2. Kabile Dinleri 3.3. Eski Türk İnançları 1. HİNT DİNLERİ 1.1. Hinduizm 1.2. Budizm 1.3. Sihizm 1.4. Caynizm 2. ÇİN VE JAPON DİNLERİ 2.1. Konfüçyanizm 2.2. Taoizm 2.3. Şintoizm 3. DİĞER DİNLER 3.1. Zerdüştlük 3.2. Kabile Dinleri 3.3. Eski Türk İnançları HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ZERDÜŞTLÜK ZERDÜŞTLÜK KABİLE DİNLERİ KABİLE DİNLERİ ESKİ TÜRK İNANÇLARI ESKİ TÜRK İNANÇLARI 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.3. DİĞER DİNLER 4.3. DİĞER DİNLER HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ Zerdüştlük, MÖ 6. asırda ortaya çıkmış bir dindir. Zerdüşt, İran’da doğmuştur. Zerdüşt, İran dinleri üzerinde önemli bir etki bırakmıştır. Tek tanrılı bir inanç telkin ettiği için onu, vahiy alan bir peygamber olarak kabul edenler vardır. Gathalar diye adlandırılan kutsal metinler ona dayandırılır. Zerdüşt, dünyayı kurtarmak üzere faaliyete geçtiği zaman, yüce tanrı Ahura Mazdah’a ibadet, feriştehlere (meleklere) hürmet, kötü güçlere (şeytanlar gibi) lanet ve iyilikte yarış gibi konuları, öğretisinin temeli yapmıştır. Zerdüştlük, MÖ 6. asırda ortaya çıkmış bir dindir. Zerdüşt, İran’da doğmuştur. Zerdüşt, İran dinleri üzerinde önemli bir etki bırakmıştır. Tek tanrılı bir inanç telkin ettiği için onu, vahiy alan bir peygamber olarak kabul edenler vardır. Gathalar diye adlandırılan kutsal metinler ona dayandırılır. Zerdüşt, dünyayı kurtarmak üzere faaliyete geçtiği zaman, yüce tanrı Ahura Mazdah’a ibadet, feriştehlere (meleklere) hürmet, kötü güçlere (şeytanlar gibi) lanet ve iyilikte yarış gibi konuları, öğretisinin temeli yapmıştır.
HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.3.1. ZERDÜŞTLÜK 4.3.1. ZERDÜŞTLÜK Zerdüştlüğe göre âlemin gayesi yalanın ve kötülüğün hakikat tarafından yok edilmesidir. Zerdüşte göre âlemde mücadele eden iki ruh bulunur. Ahura Mazdah, bu iki ruhtan iyi olanla beraberdir. İnsanoğlu da bu iki ruhtan birini seçmek zorundadır. Bu seçim onun kaderini belirleyecektir. Ahura Mazdah, önce manevi bir nur olarak kabul edilirken Zerdüş’ten sonra bu manevi nur, ateş olarak düşünülmüş ve böylece ateş kültü olan Mecusilik gelişmiştir. Zerdüştlüğe göre, insanları, hayvanları, öldürmek büyük günahtır. Zina da yasaktır. Zerdüştlüğe göre âlemin gayesi yalanın ve kötülüğün hakikat tarafından yok edilmesidir. Zerdüşte göre âlemde mücadele eden iki ruh bulunur. Ahura Mazdah, bu iki ruhtan iyi olanla beraberdir. İnsanoğlu da bu iki ruhtan birini seçmek zorundadır. Bu seçim onun kaderini belirleyecektir. Ahura Mazdah, önce manevi bir nur olarak kabul edilirken Zerdüş’ten sonra bu manevi nur, ateş olarak düşünülmüş ve böylece ateş kültü olan Mecusilik gelişmiştir. Zerdüştlüğe göre, insanları, hayvanları, öldürmek büyük günahtır. Zina da yasaktır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ Gelişmiş bir hayat tarzına ulaşamamış, geçimlerini avcılık, balıkçılık ve toplayıcılık gibi uğraşlarla sağlayan küçük topluluklara kabile denir. Kabileler, günümüzde genel olarak Afrika, Avustralya, Pasifik Okyanusu, Cava, Brezilya gibi bölgelerde bulunmaktadır. Gelişmiş bir hayat tarzına ulaşamamış, geçimlerini avcılık, balıkçılık ve toplayıcılık gibi uğraşlarla sağlayan küçük topluluklara kabile denir. Kabileler, günümüzde genel olarak Afrika, Avustralya, Pasifik Okyanusu, Cava, Brezilya gibi bölgelerde bulunmaktadır.
İlkel kabile dinlerinde çeşitli kavramlar vardır. Bunlar her kabilede değişik kelimelerle ifade edilse de özde aynıdır. İlkel kabile dinlerinde çeşitli kavramlar vardır. Bunlar her kabilede değişik kelimelerle ifade edilse de özde aynıdır. İlkel kabile mensupları kendilerinin görünmez kuvvetlerle kuşatıldığına inanırlar. Bunlardan “mana” gizli bir gücü, saklı bir enerji kaynağını ifade etmek için kullanılan bir kelimedir. İlkel kabile mensupları kendilerinin görünmez kuvvetlerle kuşatıldığına inanırlar. Bunlardan “mana” gizli bir gücü, saklı bir enerji kaynağını ifade etmek için kullanılan bir kelimedir.
inançlar arasındadır. Ancak bu üstün varlığı tasavvur şekilleri farklıdır. O, insanları ve her şeyi yaratandır. Yüce Tanrı’ya ancak büyük felaketlerde dua edilir. Yüce tanrı ve yaratıcı varlık inancı kabilelerde ortak inançlar arasındadır. Ancak bu üstün varlığı tasavvur şekilleri farklıdır. O, insanları ve her şeyi yaratandır. Yüce Tanrı’ya ancak büyük felaketlerde dua edilir. “Tabu” haram anlamına gelen bir kelimedir. Tutulması tehlikeli ve yasaklı şeylerin dokunulmazlığını ifade eder. “Tabu” haram anlamına gelen bir kelimedir. Tutulması tehlikeli ve yasaklı şeylerin dokunulmazlığını ifade eder. “Totem” ilkel kabile mensuplarının kendilerine akraba saydıkları hayvan, bitki veya cansız varlıklara verdikleri bir isimdir. Toteme, kabilelerin büyük atası olarak inanılır. “Totem” ilkel kabile mensuplarının kendilerine akraba saydıkları hayvan, bitki veya cansız varlıklara verdikleri bir isimdir. Toteme, kabilelerin büyük atası olarak inanılır. “Şaman”, kabilelerde dinî ayin ve törenlerle meşgul olan, büyü yapan, gelecekten haber veren ve çoğu zaman kendinden geçerek ruhlar alemiyle iletişim kurabilen kimselere verilen bir isimdir. “Şaman”, kabilelerde dinî ayin ve törenlerle meşgul olan, büyü yapan, gelecekten haber veren ve çoğu zaman kendinden geçerek ruhlar alemiyle iletişim kurabilen kimselere verilen bir isimdir. “Büyü” tabiatüstü güçlerle bağ kurarak belirli bir gayeye ulaşmak veya bir durumu gerçekleştirebilmek için kendilerinde gizli güçler olduğu kabul edilen kişiler tarafından uygulanan bir işlemdir. “Büyü” tabiatüstü güçlerle bağ kurarak belirli bir gayeye ulaşmak veya bir durumu gerçekleştirebilmek için kendilerinde gizli güçler olduğu kabul edilen kişiler tarafından uygulanan bir işlemdir. “Ayin” bir dinin pratiği ve uygulanması ile ilgili kurallar ve törenler bütünüdür. Kabile mensupları, ruhi durumlarını danslar aracılığıyla dışa vururlar.
kurallar ve törenler bütünüdür. Kabile mensupları, ruhi durumlarını danslar aracılığıyla dışa vururlar. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.3.2. KABİLE DİNLERİ 4.3.2. KABİLE DİNLERİ HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ İslam öncesi Türklerin geleneksel dinlerinde Gök Tanrı inancı hakim unsurdur. Eski Türklerde tanrı inancı “Henoteizm”di. Bu deyim, birçok tanrının varlığını kabullenmekle birlikte bunlardan birine tapınmayı ifade eder. Tanrının her şeye gücü yeter ve o, sadece iyilikten hoşlanır. İslam öncesi Türklerin geleneksel dinlerinde Gök Tanrı inancı hakim unsurdur. Eski Türklerde tanrı inancı “Henoteizm”di. Bu deyim, birçok tanrının varlığını kabullenmekle birlikte bunlardan birine tapınmayı ifade eder. Tanrının her şeye gücü yeter ve o, sadece iyilikten hoşlanır.
HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.3.3. ESKİ TÜRK İNANÇLARI 4.3.3. ESKİ TÜRK İNANÇLARI Türklerde “tanrı” kelimesi, eskiden hem “gök” hem de “ilah” anlamında kullanılıyordu. Farklı bölgelerde, tanrı için Ülgen, Ülgön, Kuday, Tanara, Tura, İdi, Çalap ve Bayat gibi terimler de kullanılmıştır. Türklerde “tanrı” kelimesi, eskiden hem “gök” hem de “ilah” anlamında kullanılıyordu. Farklı bölgelerde, tanrı için Ülgen, Ülgön, Kuday, Tanara, Tura, İdi, Çalap ve Bayat gibi terimler de kullanılmıştır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.3.3. ESKİ TÜRK İNANÇLARI 4.3.3. ESKİ TÜRK İNANÇLARI Eski Türk inançlarında “dağ kültü”, Gök Tanrı anlayışıyla ilgilidir. Dağların, Tengri’nin makamı olduğuna inanılır. Dolayısıyla Türkler için dağlar, göller ve ırmaklar ruhları olan canlı varlıklardır Eski Türk inançlarında “dağ kültü”, Gök Tanrı anlayışıyla ilgilidir. Dağların, Tengri’nin makamı olduğuna inanılır. Dolayısıyla Türkler için dağlar, göller ve ırmaklar ruhları olan canlı varlıklardır HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.3.3. ESKİ TÜRK İNANÇLARI 4.3.3. ESKİ TÜRK İNANÇLARI Eski Türklerde, dini ayin ve kurban merasimlerini yöneten, ruhlarla insanlar arasında aracılık yapan, din adamlarına “kam” denir. Eski Türkler, hastalık gibi ölümü de kötü ruhların bir eseri sayarlardı. Eski Türklerde, dini ayin ve kurban merasimlerini yöneten, ruhlarla insanlar arasında aracılık yapan, din adamlarına “kam” denir. Eski Türkler, hastalık gibi ölümü de kötü ruhların bir eseri sayarlardı. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4. ÜNİTE: HİNT VE DOĞU ASYA DİNLERİ 4.3.3. ESKİ TÜRK İNANÇLARI 4.3.3. ESKİ TÜRK İNANÇLARI Eski Türk inançlarında, ölen için duyulan acı, çeşitli şekillerde ve bazı merasimlerle ifade edilirdi. Örneğin Kırgızlarda ölünün gömüldüğü gün, dul kalan zevcesi ile kızları saçlarını keserlerdi. Hunlar da kabile reislerini sırmalı elbiseler içinde gömerlerdi. Eski Türk inançlarında, ölen için duyulan acı, çeşitli şekillerde ve bazı merasimlerle ifade edilirdi. Örneğin Kırgızlarda ölünün gömüldüğü gün, dul kalan zevcesi ile kızları saçlarını keserlerdi. Hunlar da kabile reislerini sırmalı elbiseler içinde gömerlerdi. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL Dinin Adı Tanrısı
Peygamberi Kurucusu Kutsal Kitabı Öldükten sonraya ilişkin inanç (Ahiret İnancı) Mensupları daha çok nerelerde yaşamaktadır? Farklı dinlerden geçiş mümkün müdür? Taoizm BELLİ DEĞİL LAO TZU TAO TE KİNG YOK ÇİN
EVET Konfüçyanizm BELLİ DEĞİL KONFÜÇYÜS BEŞ KLASİK DÖRT KİTAP YOK ÇİN
EVET Şintoizm
BELLİ DEĞİL BELLİ DEĞİL KOJİKİ NİHONGİ
VAR JAPONYA
EVET Hinduizm
BRAHMAN BELLİ DEĞİL BRAHMAN VEDALAR
UPANİŞADLAR YOK
HİNDİSTAN HAYIR
Caynizm BELLİ DEĞİL MAHAVİRA AGAMA
SİDHANTA YOK
HİNDİSTAN HAYIR
Budizm BELLİ DEĞİL BUDA TRİPİTAKA YOK ÇİN, JAPONYA, TAYLAND VS. EVET Sihizm
ALLAH NANAK
ADİ GRANT YOK
HİNDİSTAN EVET
HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL Document Outline
Yüklə 4,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|