1. Drenaj muntazam ishlayotgan sharoit uchun sizot suvlari o’zgarish rejimi

Sizot suvlarini yotish sharitlari va yuzasi

Reja:

1.Drenaj muntazam ishlayotgan sharoit uchun sizot suvlari o’zgarish rejimi
2.Drenajsiz sharoit uchun sizot suvlari o’zgarish rejimini bashorat qilish usullari
3.Drenaj parametrlarining to’g’ri tanlanganligi asoslash usullari

1.Drenaj ishlayotganda sizot suvlari o’zgarishi.

Bunda suv muvozanati tenglamasidan foydalaniladi.
Odatda bashorat sizot suvlari ko’tarilishini oylarga bo’lib bir yil uchun qilinadi.
Talab qilinadigan ma'lumotlar:
sizot suvlari boshlang’ich chuqurligi (meteostansiya ma'lumotlariga ko’ra)
oylik yog’in miqdori (meteostansiya ma'lumotlariga ko’ra)
Umumiy berilgan suv miqdori.
Tuproq’namlik zahirasining sizot suvlari sathini o’zgarishiga bog’liqlik grafigi.
Hisobiy qatlamdagi namlik miqdori quyidagicha aniqlanadi.
(2.1)
Bu erda m - dala nam sig’imi,
P - to’liqnam sig’imi,
H - hisobiy qatlam qalinligi.
Bir oydagi drenaj oqimining miqdori quyidagicha aniqlanadi.
(2.2)
А- tuproq’litologik joylashishi, drenaj parametrlariga bog’liqkoeffisient bo’lib, drenajga tushayotgan bosim h = 1 m bo’lganda bir oyda chiqib ketayotgan suv miqdorini ko’rsatadi.
(2.3)
h - haqiqiy bosim.
h - oylik o’rtacha bosim.

Drenaj qurilmagan sharoitda sizot suvlari rejimi bashorati.

Agar sho’r yuvish ishlari olib borilayotgan bo’lsa sho’r yuvishning umumiy davomiyligi quyidagicha aniqlanadi:
cутка (2.4)
n-mavsumlar soni bo’lib, agar t ( 60 sutka bo’lsa, u n = 2 .. 3 qabul qilinadi.
Msh.yu - alohida normalarga bo’linadi.
(2.5)
shunga binoan :
(2.6)
(2.7)
Sizot suvlari sathining sho’r yuvish natijasida o’zgarishini A.N.Kostyakov usulida quyidagicha aniqlanadi.
(2.8)
H - sho’r yuvishdan oldingi sizot suvlari sathi.
- Maksimal dala nam sig’imi va dala nam sig’imi farqi
h - шo’р ювилгандан кейинги сизот сувлар сатhининг кo’тарилиши.
U -tuproq’ning erkin suv berish koeffisienti.
m - bir marta berilgan suv miqdori.
O - atmosfera yog’inlari miqdori.
Agar berilayotgan namlik chiqib ketayotganidan katta bo’lsa, sizot suvlari sathi ko’tariladi. Birinchi sho’r yuvishdan keyingi ko’tarilish:


(2.9)
agar h1>0 bo’lsa,


(2.10)
100 N - bo’lmaydi chunki = 0, ya'ni MDNS = DNS.
Agar h1< 0 bo’lsa
(2.11)
bu erda (H = N - N, oxirgi sho’r yuvishdan keyingi sizot suvlari sathini quyidagicha aniqlanadi:
a)Agar sizot suvlari er yuziga chiqib qolsa ya'ni
h > Nk.p ,unda
м (2.12)
b)Agar ((h < Nk.p bo’lsa, u holda
(2.13)
Tizimli ishlaydigan drenaj ishlayotganda sizot suvlari sathi o’zgarishi bashorati (S.F.Averyanov usuli bo’yicha).


(2.14)


(2.15)
Bu erda: У_н = t_др - Н_з.к

a - m ning qancha q’ismi sizot suvlari hisobiga ketishini ko’rsatuvchi kattalik.

(2.16)
Уi va Xi ning qiymatini hisoblaganda 2 xil hol bo’lishi mumkin.
1)xi >(Ui bunda t1 vaqt ichida sizot suvlari sathi Nz.k gacha pasayadi va
Ун = const.
2)Agar xi < Уi bunda t1 vaqt ichida sizot suvlari sathi Nz.k gacha pasaymaydi va bunda keyingi t2 davr uchun, drenajga tushayotgan boshlang’ich bosim
У_n+1 =
Agarda m bo’lsa, drenajlar parametrlari to’g’ri topilgan hisoblanadi. Aks holda yoki V ni kamaytirish, yoki drenajni chuqurlashtirish zarur.


(2.17)

Yer osti suvlarining fizik xossalariga ularning tiniqligi, rangi, xidi, ta'mi va xarorati kiradi.

Tiniqligi. Tabiiy suvlar tiniq yoki loyqa bo’lib, loyqa suvlarda mineral mineral va organik birikma zarralari ko’p bo’ladi. Tiniq suvda xech qanday zarralar aralashmasi uchramaydi.
Rangi. Ichiladigan toza suv rangsiz bo’lib, daryo va dengizlarda och zangori tusda tovlanib turadi. Lekin yer osti suvlari ayrim xollarda temir, vodorod sulfid qo’shilishidan to’q zangori tusda, botqoqliklarda esa organik kislotalar ta'sirida sariq tusda bo’ladi.
Xidi. Yer osti suvlari asosan xiddsizdir. Vodorod sulfidli suvlardan palgda tuxum, organik kilotalilaridan esabotkok xidi keladi.
Ta'mi. Toza suv mazali, yoqimli bo’ladi. Tabiatda suvlar natriy xlorid miqdoriga qarab sho’r, magniy sulfat miqdoriga qarab esa achchiq bo’lishi mumkin.
Xarorati. Yer osti suvlarining xarorati suvli gorizontning yotish chuqurligiga, geografik joylashishiga qarab turlicha bo’ladi. Xaroratiga qarab suvlar quyidagilarga bo’linadi: juda sovuq Q5oS, sovuq Q6o S, iliq Q18oS, iliqroq Q25oS, issiq Q37oS, qaynoq Q40 ^oS. Suvning xarorati uning tarkibidagi tuz va gazlar miqdorining oz-ko’pligiga ta'sir etadi.

0.