1.ALLAH KƏLAMI.
Qurani-Kərim “Allah kəlamı” olaraq qəbul edilir. “Allah kəlamı” dünyada
olan heç bir fəlsəfi və ya ideoloji məktəbin davamçılarının məhsulu olmamaqla
yanaşı bəşər zəkasını aciz saxlayır və bu möcüzəvi kəlam “Quran” adlanır.
Quran ərəb ədəbi dilinin ən möhtəşəm və əvəzsiz abidəsi sayılır. İlahi
gözəlliyə mailk olan bu əsər alimlərin ixtiralarına təkan vermiş, bəşərin düzgün
yola hidayət olunmasını təmin etmişdir.
Allah kəlamı 23 il müddətində (610-632) vəhy vasitəsi ilə nazil edilmişdir.
Vəhy sözü ərəb dilindən azərbaycan dilinə tərcümədə “gizli söz”, “dərhal anlamaq
üçün edilən işarə”, “əmr etmək”, ”ilham etmək”, və ”səslənmək” anlamına gəlir.
Vəhy ilahidir. Yəni Allah tərəfindən peyğəmbərlərə elm və xəbərlər verilir. Bütün
peyğəmbərlər vəhy vasitəsi ilə Allahla rabitə saxlamışlar. Bu rabitə mələk Cəbrəil
vasitəsi ilə qurulmuşdur.
Allah kəlamı olan Quranın digər səmavi kitablardan (Tövrat və İncil) əsas
fərqi bundan ibarətdir ki, digər ilahi kitablar zaman keçdikcə dəyişiklikə uğramış
və ilahi ecazını itirmişdir. Lakin Quran ayələri öz əslini itirmədən peyğəmbərə
nazil olan formada günümüzə qədər qalmış, təhrif olunmamışdır. Quranın özündə
bu barədə belə buyrulur: “ Şübhəsiz Quranı biz nazil etdik və sözsüz ki, biz də
onu qoruyub saxlayacağıq”. (Hicr surəsi 9)
Kəlamçılar Qurani Kərimi onun Allah kəlamı olmasına görə müzakirə
mövzusuna çevirirlər. Quranın Allaha məxsus kəlam olması onun insanın
yaratdıqlarından üstün bir mənbə olduğunu göstərir. Quranın mahiyyəti ilə bağlı
xüsuslar kəlam kitablarında Allahın sifətlərindən kəlam sifətinə dair mövzular
araşdırılarkən qeyd olunmaqdadır. Yəni, kəlam elmində Quranın mahiyyəti
haqqındakı mübahisələr, əsas etibarilə birbaşa olaraq Quran haqqında olmayıb
Allahın sifətləri ilə bağlıdır. Həmçinin qeyd etmək lazımdır ki, bu mübahisələrin
əsas nöqtəsini tövhid məsələsi təşkil edir.
Quranın dil olması və Ərəb dilinin imkanlarını mükəmməl bir şəkildə
göstərməsi, onun tarix boyunca daima həyatın içində olmaqla
birlikdə,
həm də
həyatın üstündə qalmasını və müəyyən zaman içərisində xalqın həyatında ortaya
çıxan bir sıra dəyişikliklərə baxmayaraq, özünəməxsus xüsusiyyətlərini qoruyub
saxlamışdır.
Quranın əsas xüsusiyyətlərindən onun oxunması və dinlənilməsi
mövzusudur. Bir tərəfdən Quranın namazda oxunması və Quran oxunduğu zaman
onun diqqətlə dinlənilməsinin əmr edilməsi (əl-Ər’af 7/204) onun müsəlmanların
həyatında tutduğu təyinedici yerin əsasını təşkil etdiyini göstərir. Quran oxuma və
dinləmə müsəlman olmağın ayrılmaz bir parçası deməkdir.
Quran müsəlmanların sadəcə mənası axtarılan adi bir mövzu, bir hekayə, hər
hansı bir kitab yox, özü ilə müsəlmanlığı oxuma və dinləmə əlaqəsi içində yaşadan
bir xitabdır.
Quranın ahəngi, Ərəb dilini bilməyənləri belə təsirləndirə biləcək bir sənət
əsəridir. Onun nəzm ilə yazılışının və üslubunun bəzi xüsusiyyətləri ona inanan
insanları çatdırdığı yüksək əxlaq səviyyəsi möcüzə olmasının ən önəmli əlaməti
olaraq qəbul edilməkdədir.
Allah kəlamı olan Qurani-Kərim bu gün 1 milyarddan artıq müsəlmanın
etiqadına çevrilmiş və dünya müsəlmanları bacardıqları qədər Quranın qoyduğu
qanunlar əsasında həyatlarını qururlar.
2. Quranın mənası və mövzuları.
Hər hansı bir sözün mənasını araşdırmadan onun haqqında danışmaq
mənasız olduğu üçün, Qurani-Kərimin adlarının hansı məna daşıdığını
aydınlaşdırmaq istəyirik.
Qurani-Kərimin hansı məna daşıdığı haqqında alimlər müəyyən fikir və
mülahizələr ortaya qoymuşdur. Bu fikirləri nəzərdən keçirək:
1.”Quran sözü əslində qarəə kökündən olub, “tilavət” (oxumaq) mənasını
daşıyır”. Şeyx Təbərsi
1
___________
1.”Məcməul-bəyan fi təfsiril-Quran” Şeyx Təbərsi
2.”Quran sözü əslində “cəm” və “toplamaq” mənasına malikdir. Çünki bu
müqəddəs kitab, xüsusi bir üslub əsasında (sürələr və ayələr) toplanmışdır”.
Muhəmməd bin Cərir Təbəri
1
3.”Quranda keçmiş kitabların səmərəsi və hətta bütün elmlərin toplandığı
üçün onu Quran adlandırmışlar”. Rağib İsfəhani
2
4.Bəzi alimlərin nəzərincə isə “zərduştilərin kitabı Avesta, yəhudilərin
kitabı Tövrat, xristianların kitabı İncil adlandırıldığı kimi, müsəlmanlarında
müqəddəs kitabı Quran adlandırılmışdır və bu ad hansısa söz və ya məsdərdən
alınmamışdır”.
3
Qeyd etmək lazımdır ki, yuxarıda göstərilənlərlə yanaşı bir çox alimlərdə
başqa cür rəylər vermiş amma bu rəylərdən islam alimləri tərəfindən ən çox qəbul
olunan Quran sözününü “qarəə” kökündən olmasıdır.
İslam peyğəmbəri Həzrəti Muhəmmədə (Allahın ona salamı olsun) nazil
olmuş sonuncu səmavi kitab olan Qurani-Kərimdə müxtəlif mövzular yer almış və
bu sahədə çalışan alimlər üç müxtəlif nəzəri qeyd etmişlər.
4
I.a) əqidələr,
b)
dini hökmlər,
c) əxlaq.
II. a) əqidələr,
b) qanunlar,
Qanunlar mövzusu aşağıdakı hissələrə bölünür:
İbadət, müamilə, əxlaq, ailə məsələləri, qisas və cəza tədbirləri qanunları.
III.1.Allahşünaslıq,
2.Cahanşünaslıq,
3.İnsanşünaslıq,
4.Yol tanımaq,
5.Peyğəmbərlərin həyatı, səmavi kitabların xüsusiyyətləri,