05 Allerji na
Yüklə 51,3 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Primer antijenle karfl›laflma
- Çevresel etkenler olarak;
- Antijen sunan hücre
| ‹.Ü. Cerrahpafla T›p Fakültesi Sürekli T›p E¤itimi Etkinlikleri Allerjiler Sempozyumu 15-16 Mart 2001, ‹stanbul, s. 45-51 S ü re k li T› p E
itimi E tk in lik le ri ‹.Ü. Cerrahpafla T›p Fakültesi Sürekli T›p E itimi Komisyonu Allerji ve Allerjik Çocu¤a Yaklafl›m
Allergy kelimesi Yunanca’da di¤er anlam›na gelen allos’dan üretilmifltir. Allerji veya hipersensitivite normalde iyi tolere edilen bir maddeyle olu- flan de¤iflmifl (anormal) bir reaksiyon olarak tan›mlanmaktad›r. Clemens von Pirquet 1906’da allerjiyi de¤iflmifl reaksiyon olarak tarif etmifl, 1923’de de Co- ca ve Coke Atopi de¤imini kullanm›flt›r. Bugün allerji (hipersensitivite) afl›r› duyarl›l›k Tip I hipersensitivite olarak da adland›r›lmaktad›r. Allerjik reaksiyona yol açan maddeye allerjen denmektedir. Allerjik yap›n›n genetik bir dayana¤› mevcuttur. Genetik geçifl için kesin bilgiler mevcut de¤ilse de poligenik geçifl kabul edilmektedir. Bugün allerjik olup olmamak genetik ve çevresel faktörlere ba¤lanmaktad›r. Ailesel allerji = 45 ‹mmünizasyon ‹nfeksiyondan korunma Sensitizasyon Allerji Allerjik hastal›k Tolerans ‹mmün cevap oluflmaz Primer antijenle karfl›laflma • Necla Akçakaya 46 atopi öyküsü olan bir çocu¤un allerjik olma ihtimali atopi öyküsü olmayana oranla daha fazlad›r. Bir allerjik evebeyni olan çocu¤un allerji gelifltirme flans› %30-50 iken eve- beynlerin her ikisi de allerjikse bu oran %60-80’e ulaflmaktad›r. Çevresel fak- törler de allerjide önemlidir. Allerjenle temasla allerjene karfl› yüksek düzeyde duyarl›l›k kazanma olas›l›¤› da artmaktad›r. Duyarl›l›k erken yafllarda baflla- yabildi¤i gibi eriflkin dönemine kadar duyarlanma oluflmayabilmektedir. fiah- s›n bir allerjene karfl› duyarlaflt›¤›nda art›k her karfl›laflmada allerjik reaksiyon gösterme riski tafl›maktad›r. Düflük düzeyde allerjenle temas hafif hastal›k ya- Antijenle temas Genetik yap› Normal Defektif
Tolerans Atopi
Düflük konsantrasyon ya da antijenle temas Düflük konsantrasyonda antijenle temas Hastal›k yok Anne sütü Ev hayvanlar› Di¤er etkenler Çok düflük konsantrasyonda temas (endüstriyel maddeler) Hastal›k Yafl
Enfeksiyon Do¤um ay› Suni beslenme HLA
Haplotip Yafl, sex
Di¤er genler Ast›m
Saman nezlesi Di¤er allerjik hastal›klar parken yüksek düzeyde karfl›laflma daha a¤›r tablolara yol açabilir. Sürekli al- lerjik uyaranla karfl›laflan hastada (primed) allerjene duyarl›l›k artmakta gide- rek düflük düzeydeki allerjenede a¤›r cevaplar oluflabilmektedir.
1. Do¤um ay› 2. Anne sütü ile beslenme 3. Sigara duman› 4. Bebeklikte geçirilen enfeksiyonlar 5. Hava kirlili¤i allerjinin gelifliminde etkili olmaktad›r. Allerjik hastal›klar› iki ana grupta toplamak mümkündür: 1. Atopik allerjik hastal›klar (genetik yap› önemli) • Ast›m • Saman nezlesi • Göz allerjisi • Süt allerjisi • Gastrointestinal allerji Allerji ve Allerjik Çocu¤a Yaklafl›m • 47 O
IL2 T cell
proliferasyonu GM CSF
IL3 ‹mmün cevap IIF Ng Makrofaj
aktivasyonu TH1
uyar›r uyar›r
IL4 Mast hücresi üzerinde IgE reseptörlerinin geliflimini sa¤lar IL10
Mast hücre büyümesi
Allerjik cevap IL5
Eozinofil matürasyonu TH2 uyar›r
IgE yap›m›
uyar›r önler
Antijen sunan hücre O
• Necla Akçakaya 48 2. Non atopik allerjik hastal›klar (genetik yap› olmaks›z›n da toplumun bir k›sm›nda görülen tablolar) • Ürtiker - Angioödem • Anafilaksi • G›daya intolerans • ‹laç allerjileri Allerji ne zaman düflünülmelidir. Atopik allerjik hastal›klar için yani as- t›m, saman nezlesi, Atopik dermatit, süt allerjisi gibi tablolar için en önemli bulgu ailesel allerji yani atopi varl›¤›d›r; ailesel atopi yükü veya hastan›n ken- disinde geçmiflte veya halen bir atopik allerjik tablo mevcutsa ve hastada tipik klinik bulgular varsa tan› koymak ve allerjiyi düflünmek mümkündür. Ast›m için tipik olan sürekli veya mevsimsel wheezing, epizodik öksürük, nefes darl›¤› gibi bulgularla gelen hastada tan› koymak ve ast›m› düflünmek oldukça kolayd›r. Ancak s›k tekrarlayan akci¤er problemleri olanlarda atefl olsun olmas›n sü- rekli antibiyotik uyguland›¤› bir gerçektir. E¤er ateflsiz tekrarlayan akci¤er semptomlar› varsa immün yetmezlik, kistik fibroz gibi baz› hastal›klar yan›n- da ast›m da mutlaka aranmal›d›r. Sadece öksürükle gelen ast›m›n olabilece¤i mutlaka ak›lda tutulmal›d›r. Her h›fl›ldayan hastaya da ast›m diye yaklafl›lmamal›d›r. Do¤umdan itibaren h›fl›lt› varsa malformasyonlar, di¤er yafllarda da yabanc› cisim, tüberküloz aranmal›d›r. Allerjik rinit için sürekli veya mevsimsel burun ak›nt›s› (su gibi), öksürük, burun t›kan›kl›¤› buna ba¤l› a¤›z aç›kl›¤›, burun kafl›nt›s› gibi klinik belirtiler varsa bunlar sürekli veya mevsimsel oluyorsa gene tan›s›n› koymak oldukça kolayd›r. Ancak burunda geniflleme, burun köprüsünün genifllemesi, infraor- bital bölgede ödem varsa a¤›z aç›k, kubbe damak gece horlamalar› varsa iflit- me bozuklu¤u, kulakta dolgunluk hissi ve tekrarlayan otitis media, KBB uz- manlar› CSOM diyerek ara ara tüp takt›klar› bir hasta karfl›s›nda iseler bunun tedavi görmemifl kronik bir allerjik rinit olabilece¤ini ve mutlaka adenoidit vs’den ay›rtedilmesi gerekti¤inin ak›lda tutulmas› gerekir. Sürekli veya mev- simsel k›rm›z› bir göz, gözde yanma, batma, çapaklanma fotofobi, ak›nt› gibi akut allerjik konjunktivit tablosunun bilinmemesi veya atlanmas› mümkün de¤ildir. Ancak kronik allerjik konjunktivitin, palpebral konjunktiva ve lim- bustaki de¤ifliklikler nedeniyle di¤er konjunktivitlerden ay›rt edilmesi zordur. Allerji ve Allerjik Çocu¤a Yaklafl›m • Atopik dermatitin tipik bulgular› nedeniyle tan›s›n›n zor olmad›¤› ancak süt allerjisinin di¤er baz› gastrointestinal hastal›klara kar›flabilece¤i ak›lda tutul- mal›d›r. Görüldü¤ü gibi tipik belirtiler d›fl›nda olan allerjik atopik tablolar di- ¤er baz› hastal›klarla kar›flabilmekte tan› konulamad›¤›nda kronik tablolara yol açarak daha da karmafl›k bir görünümde ortaya ç›kmaktad›r. Ailesel atopi, yükü, kendisinde halen mevcut veya geçmiflte olan bir aller- jik tablo ve tipik klinik bulgular örne¤in allerjik nezlesi olan birinde burun mukozas›n›n flifl ve soluk oluflu, berrak burun ak›nt›s›n›n mevcudiyeti, ast›m için gö¤üste wheezing h›fl›lt› ast›m tan›s›n›, k›pk›rm›z› berrak ak›nt›l› bir göz allerjik konjuktiviti, derideki lezyonlar allerjik dermatiti düflündürür. Allerjik hastada zaman zaman tamamen normal bulgularla da karfl›laflabildi¤imizi bil- mek gerekir. Yani allerjik hastal›klar›n semptomatik hastal›klar fleklinde görü- lebilece¤ini bu nedenle tekrarlayan bulgular›n mevcudiyetinde allerjiyi arafl- t›rmam›z gerekti¤ini bilmeliyiz. Allerji tan›s›n› koymada öykü, aile anamnezi ve klinik bulgular yan›nda laboratuar testleri de mevcuttur. Bunlar tarama ve özel testlerdir. Allerji tarama testi olarak uygulanan bir test total IgE’dir. IgE allerjenlere karfl› oluflan bir antikordur. Normal insanlar›n serumunda çok dü- flük olan bu antikor genellikle allerjik flah›slarda yükselir. Ancak %20 vakada yalanc› pozitif yalanc› negatiflikleride mevcuttur. Allerjisi kan›tlanm›fl olan vakalarda IgE normal olabildi¤i normal insanlar- da da IgE yüksek olabilmektedir (parazit). Bir di¤er tarama testi kan ve nazal smearda eozinofil say›m›d›r. Bunlar›n yüksek oluflu allerjiyi düflündürmektedir. Ancak ay›r›c› tan›s›n›nda iyi yap›lmas› gerekmektedir. Phadiatope bir allerjen grubuna karfl› oluflan IgE antikorlar›n› ölçer. ‹yi bir tarama testidir. Allerji ta- n›s› için yap›lan di¤er özel testler ise deri testleridir. Deri testleri; uygulama ve okunma aç›s›ndan özel e¤itim gerektirdi¤inden bu konuda e¤itimli sa¤l›k teknisyeni ve allerjist taraf›ndan yap›lmal› ve okun- mal›d›r. Bu test en çabuk, en ucuz ve en do¤ru sonucu veren testlerden biridir. Çocukta sadece çizme (stratch) test uygulan›r. ID test daha hassas olmas›na ra¤men çocukta riski nedeniyle uygulanmamaktad›r.
k›ncas› pahal› olufludur. Bu nedenle hangi allerjenlerin istenece¤i allerjist tara- f›ndan seçilmelidir. G›da allerjisi için besinlerle yap›lan provakasyon ve elimi-
p›lmal›d›r. 49
• Necla Akçakaya 50 ALLERJ‹K HASTANIN KORUNMASI Ev tozu akarlar› en s›k görülen allerjnedir. Çocuklarda en s›k allerji etkeni- dir. Bunlardan korunmak için; • Hal› ve tüylü eflyalar›n kald›r›lmas› • Yatak ve yast›klara akarlar›n geçemiyece¤i plastik vinil k›l›flar›n geçi- rilmesi • Akarlar›n temizlik materyali ile uzaklaflt›r›lmas›, eflyalar› 55 °C’nin üzerinde y›kamak, hal›lar›n özel süpürge ile temizlenmesi • Rutubeti %45’in alt›nda tutmak • Akarasid kullan›lmas› • Tüylü hayvanlardan kaç›nmak (allerjen tükürük, idrar ve deri sal- g›lar›nda bulunur) • Hamam böceklerinden korunma • Ev içi mantar sporlar› için pencere pervazlar›, dufl duvarlar› perdeler, saks›lar (su + çamafl›r suyu ile silinmeli) • Ev d›fl› mantar sporlar› için pencereleri kapal› tutmak • Pasif sigara içimini önlemek (solunum yolu irritan›, akci¤er geliflimini olumsuz etkilemekte ve akci¤er fonksiyonlar›n›n bozulmas›na yol açmak- tad›r).
ALLERJ‹N‹N ÖNLENMES‹ Riskli çocuklara; 1. Anne sütünün verilmesi 2. Anne sütü yoksa hipoallerjenik mamalar›n verilmesi 3. Kat› g›dalar›n 6 aydan önce verilmemesi inek sütü, yumurta, soya, yer f›st›¤›, bal›k 1 yafl›ndan evvel verilmemesi (g›da k›s›tlamas›n›n besin allerjisi ve atopik dermatit geliflimine etkisi fazla ast›m geliflimine etkisi az) 4. Do¤um zaman›n›n polen mevsimine rastlamamas› 5. Ev içinde akar temizli¤inin yap›lmas› 6. Ev de tüylü hayvan bulundurulmamas› 7. Ailenin yaflad›¤› ortamda sigara içilmemesi
Allerji ve Allerjik Çocu¤a Yaklafl›m • KAYNAKLAR 1. Sly RM. Allergic disorders. In: Textbook of Pediatrics. Nelson WE, Behrman RE, Kliegman RM, Aruin AM (eds). Chapter 133, 1996. 2. Warner JO, Jackson WF. A Colour Atlas of Pediatric Allergy 1. Mosby Year Book Europe Limited, 1994. 3. Bierman CW, Pearlman DS, Shapiro GG, Busse WW. Allergy Asthma and Immunology from Infancy to Adult- hood. WB Saunders Company, 1996. 51 Yüklə 51,3 Kb. Dostları ilə paylaş:
|