■ Dövlət idarəçiliyi: nəzəriyyə və təcrübə ■
D Ö V L Ə T İ D A R Ə Ç İ L İ Y İ
ELÇİN ƏHMƏDOV
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının
professoru, siyasi elmlər doktoru
MÜASİR DÖVRDƏ AZƏRBAYCANIN DÖVLƏT SİYASƏTİNİN
PRİORİTET İSTİQAMƏTLƏRİ (2003-2017-ci illər)
"Bu gun biz Heydər Əliyev siyasətinə sadiq qalaraq bu
siyasəti davam etdiririk. Bu illərdə biz Heydər Əliyev
siyasətinin təntənəsini görürük, onun fiziki yoxluğu şəraitində
bu siyasət yaşayır və yaşayacaqdır".
İlham Əliyev
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
Giriş
Azərbaycan Respublikası 1991-ci il ok
tyabrın 18-də dövlət müstəqilliyini bərpa
etdikdən sonra, dövlətçiliyini inkişaf etdirərək
möhkəmləndirmək üçün tarixi fürsət əldə
etmiş oldu. Belə bir şəraitdə milli dövlətçilik
prinsiplərinə uyğun olaraq yeni siyasi kursun
formalaşdırılması və həyata keçirilməsi ən
vacib məsələ kimi qarşıda dururdu. Ermənis
tanın Azərbaycana qarşı əsassız ərazi iddiaları,
eləcə də hərbi təcavüzün genişlənməsi ölkə
mizi ciddi siyasi və sosial-iqtisadi problemlərlə
üz-üzə qoymaqla yanaşı, dövlətimizin xarici
siyasət fəaliyyətində də mühüm vəzifələrin
yerinə yetirilməsini ön plana çəkdi. Ermənis
tanın ölkəmizə qarşı hərbi təcavüzünün qarşı
sını almaq, onun ağır nəticələrini aradan
qaldırmaq, ölkəmizin ərazi bütövlüyünü və
təhlükəsizliyini təmin etmək, dünyaya siyasi
və iqtisadi inteqrasiya olmaq zərurəti düşü
nülmüş, ardıcıl və fəal siyasət tələb edirdi.
1993-cü ilin ikinci yarısında ümummilli
lider Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə
qayıdışından sonra Azərbaycanın siyasi kur
sunda mövcud reallıqları nəzərə alan və ölkə
mizin milli mənafelərinin qorunmasına yönəlmiş
əməli dəyişikliklər edildi. Bu dövrdən başla
yaraq həyata keçirilən siyasət məhz ümum
milli liderin adı və onun fəaliyyəti ilə bağlıdır.
Özünün zəngin dövlətçilik təcrübəsinə əsas
landıraraq dövlətimizin yeni siyasi kursunun
əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirən Prezident
Heydər Əliyevin bu siyasi xəttində ilk növbədə
bir sıra ən mühüm və təxirəsalınmaz vəzi
fələrin yerinə yetirilməsi qarşıya qoyulmuşdu.
Həmin vəzifələrdən biri və ən əsası A zər
baycam beynəlxalq aləmdəki təcrid vəziyyə
tindən çıxarmaq, ölkəmiz haqqında yaradılmış
mənfi ictimai rəyi dağıtmaq və xalqımızın
haqq işini dünya ictimaiyyətinə olduğu kimi
çatdıraraq respublikam ız ətrafındakı infor
masiya blokadasını yarmaqdan ibarət idi. Ona
görə də yeni siyasi kursunun həyata keçiril
məsi üçün hər şeydən əvvəl müharibəni da
yandırmaq və dinc şərait təmin edilməli idi. Bu
məqsədlə 1994-cü ilin mayından Ermənistanla
atəşkəsə nail olunması və ölkə daxilində sabit
lik yaratmaq yolunda atılan addımlar sayə
sində yeni xarici siyasət xəttini ardıcıllıqla
həyata keçirilməsi üçün lazım olan əlverişli
dinc şərait yarandı.
Demokratik dövlət quruculuğu yoluna qə
dəm qoymuş Azərbaycan Respublikası m üs
təqillik əldə etdikdən sonra üzləşdiyi sosial
iqtisadi və siyasi problemlərin müvəffəqiyyətlə
həll olunması ölkəmizin beynəlxalq aləmdəki
mövqeyi və ayrı-ayrı ölkələrlə milli dövlət
maraqlarına cavab verən qarşılıqlı faydalı
əlaqələri və dünya birliyinə inteqrasiyası pro
sesinin intensivliyi ilə sıx bağlı idi. Bu mənada
■
4
(
60
)
2017
■
■
187
■
■ E.Əhmədov ■
Azərbaycanın beynəlxalq münasibətlər siste
mində layiqli yer tutması üçün dünya siyasə
tinin formalaşmasında aparıcı rol oynayan
dövlətlərlə və beynəlxalq təşkilatlarla qarşılıqlı
münasibətlərin tənzimlənməsi və inkişaf etdi
rilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Məhz
buna görə də dünya birliyinə bərabərhüquqlu
üzv kimi daxil olmağa çalışan və m üstəqil
liyinin ilk addımlarını atan, eləcə də Erm ə
nistanın hərbi təcavüzü nəticəsində ərazi
bütövlüyü pozulmuş Azərbaycan Respublika
sının xarici siyasətində dünya birliyinə inteq
rasiyası, ikitərəfli və çoxtərəfli münasibətlər,
o cümlədən beynəlxalq və regional təşkilat
larla əlaqələrin yaradılması və inkişaf etdiril
məsi ümummilli lider Heydər Əliyevin
fəaliyyətinin başlıca istiqamətlərindən birini
təşkil etmişdir.
Ümummilli lider çox bacarıqlı, son dərəcə
təcrübəli dövlət başçısı və yetkin siyasi xadim
kimi bu çətin və mürəkkəb vəzifələrin öhdə
sindən müvəffəqiyyətlə və böyük ustalıqla
gəlmək bacarığı nümayiş etdirdi. Ölkəmizin
sistemli şəkildə dünya birliyinə inteqrasiya
olunmasında ikitərəfli və çoxtərəfli siyasi mü
nasibətlərin genişlənməsi istiqamətində atılan
addımlar mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu ba
xımdan Xəzər dənizinin Azərbaycan sekto
rundakı neft yataqlarının istismarına dair
1994-cü il sentyabrın 20-də imzalanmış “Əsrin
müqaviləsi” ölkəmizin dünya dövlətləri ilə
qarşılıqlı əlaqələrinin dərinləşməsi və beynəl
xalq mövqelərinin möhkəmləndirilməsinə
güclü təkan verdi. “Əsrin m üqaviləsi” və
sonrakı illərdə imzalanmış çoxsaylı neft
müqavilələrin Azərbaycanın dünya birliyinə
inteqrasiyasını sürətləndirdi.
1993-2003-cü illər ölkəmiz üçün həlledici
illər olmuş, məhz həmin illərdə dövlətçili
yimizin möhkəm təməli qoyulmuşdur. O illər
də Azərbaycanın istər daxili, istərsə də xarici
siyasətlə bağlı strateji xətti müəyyən edilmiş,
Azərbaycan dünya birliyinə qovuşmuşdur.
Azərbaycan beynəlxalq təşkilatlara üzv olmaq
la yanaşı, onların işlərində müntəzəm, eləcə də
fəal surətdə iştirak etməklə səmərəli əməkdaşlıq
ölkəmizin problemlərini dünya ictimaiyyətinə
çatdırmaq üçün mühüm əhəmiyyət kəsb
etmişdir. Həmin illərdə çox ciddi islahatlar
aparılmış, bazar iqtisadiyyatı prinsipləri üs
tünlük təşkil etmiş, Azərbaycana böyük həcm
də investisiyaların cəlb olunması geniş vüsət
almışdır. Müstəqil Azərbaycanın Respublika
sının ilk Konstitusiyası qəbul edilmiş, siyasi
sistem möhkəmləndirilmiş və ölkəmizin uğur
lu inkişafı üçün möhkəm zəmin yaradılmışdır.
Bu illər ərzində görülmüş işlər hazırda ölkə
mizin uğurlu inkişafını şərtləndirmiş, o dövrdə
başlanmış layihələr bu gün çox uğurla davam
etdirilir.
Azərbaycanın dinamik inkişafının
mühüm mərhələsi
2003-cü ildən keçən on dörd il ərzində isə,
Azərbaycan xalqı və dövləti sözün əsl məna
sında sürətli
inkişaf dövrünü yaşamış,
problemlərin böyük hissəsi öz həllini tapmış,
istənilən istiqamət üzrə konkret proqramlar
icra edilmişdir. Ötən illərdə dünyada baş verən
qlobal böhran fonunda Azərbaycan iqtisa
diyyatının davamlı inkişafı, bütün sosial proq
ramların vaxtında yerinə yetirilməsinin əsası
ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən
qoyulmuş milli iqtisadi inkişaf modelinin
möhkəm təməllər üzərində qurulmasının əyani
göstəricisidir. Dünya iqtisadi sisteminə fəal
inteqrasiya yolu seçən Azərbaycanın qazandığı
nailiyyətləri şərtləndirən mühüm faktorlardan
biri də enerji, ərzaq və ekoloji təhlükəsizliyin
təmin edilməsi, iqtisadiyyatın diversifıkasi-
yası, bütün sahələrdə davamlı inkişaf strategi
yası uğurla həyata keçirilməkdədir (1).
Ölkəmizin qeyri-neft sektorunda müşahidə
olunan dinamizm də iqtisadiyyatın diversifı-
kasiyası ilə bağlı həyata keçirilən siyasətin
mühüm nəticəsi hesab etmək olar. İqtisadiyya
tımızın əsas göstəriciləri qeyri-neft sektomnun,
qeyri-neft sənayesinin və kənd təsərrüfatının
inkişafıdır. Bütün bu istiqamətlər üzrə yaxşı
nəticələr var. İqtisadiyyatın qeyri-neft sektoru
2.4 faiz artmış, qeyri-neft sənayesinin artımı
2 faiz səviyyəsində olmuş, kənd təsərrüfatı
3.5 faiz artmışdır (4).
Xüsusilə Azərbaycan zəngin neft resurs
larından daxil olan valyuta ehtiyatlarını səmə
rəli şəkildə xərcləməklə, iqtisadiyyatın bütün
sektorlarının dinamik inkişafı üçün əlverişli
■
188
■
■ Oktyabr - Noyabr - Dekabr ■
■ Dövlət idarəçiliyi: nəzəriyyə və təcrübə ■
baza yaratmağa nail olub və hazırda qeyri-neft
sektoru valyuta gətirə biləcək strateji bölməyə
çevrilmişdir. Hazırda valyuta ehtiyatlarımız
38,5 milyard dollardır. Dünyanın aparıcı iqti
sadi və maliyyə qurumları hazırda A zərbay
canın uğurlarını qeyd edir, bütün hesabatlarda
biz öncül mövqelərdə duduruq. Dünya İqtisadi
Forumunun “Qlobal Rəqabətlilik Hesa-
batı”nda ölkəmiz artıq dünyada 37-ci, MDB
məkanında isə 1-ci yerdədir (4). Gənc müstəqil
dövlət üçün bu, çox böyük nailiyyətdir və
Azərbaycan iqtisadiyyatının çoxşaxəli şəkildə
inkişaf etdiyini göstərir.
2008-ci ildə Azərbaycan peykinin orbitə
çıxarılması haqqında qərar verilmiş və 2013-cü
il fevralın 8-də Azərbaycanın ilk süni tele
kommunikasiya peykinin orbitə çıxarılması
ölkəmizin həyatında çox əlamətdar, tarixi bir
gün, böyük n ailiy y ət olm aqla y an aşı və
A zərbaycan kosmik ölkələr sırasına daxil
olmuşdur. 2014-cü ildə Azərbaycan ikinci
peykinə sahib olmuş, bu peyk ölkəmizə təhvil
verilmişdir (8). Artıq Azərbaycanın iki peyki
m övcuddur: “A zərsp ace” və “A zərsk y ” .
“Azərsky” peykinin xüsusiyyəti ondan ibarətdir
ki, bu peyk yer səthini yüksək dəqiqliklə
müşahidə edir və dünyada cəmi 20 ölkə belə
peyklərə malikdir ki, bu da çox böyük uğur
olmaqla yanaşı, ölkəmizin sürətli inkişafının
göstəricisidir. Beləliklə, Azərbaycanın milli
maraqları, təhlükəsizliklə bağlı maraqları tam
şəkildə təmin olunur, eyni zamanda, kosmik
sənayemiz də inkişaf edir.
Bu illər ərzində ölkəmizin təhlükəsizlik
strategiyası uğurla həyata keçirilmiş, ilk növ
bədə, Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyi tam
təmin olunmuş, xarici enerji m ənbələrindən
asılılıq aradan qaldırılmışdır. Azərbaycan bu
gün iqtisadi potensial baxımından regionun
lider ölkəsidir. Cənubi Qafqaz iqtisadiyyatında
onun payı 80 faizdən artıqdır. “Əsrin m üqa
viləsiyim imzalanması ilə dünyada neft ölkəsi
kimi tanınan Azərbaycanın təchizatçısı olduğu
Bakı-Tbilisi-Ceyhan layihəsi ilə ölkəmiz
qlobal enerji bazarında mühüm iştirakçıya
çevrilmişdir. Hazırda Azərbaycandan neft və
neft məhsulları dünyanın 3 0-dək ölkəsinə ixrac
edilir (8).
Eyni zamanda, ölkəmiz son illərdə təbii
qaz ehtiyatlarına görə də diqqəti cəlb edir. Bu
gün Azərbaycan həm regionun, həm də Avro
panın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilm ə
sində, dünyanın qlobal enerji bazarında ciddi
rol oynayan ölkədir. Bir sıra Avropa ölkələri
nin qaz bazarında Azərbaycanın payı 40 faizə
dək artmışdır. 2012-ci ildə Türkiyə və
Azərbaycan siyasi rəhbərliyinin fəaliyyəti
nəticəsində Trans-Anadolu kəmərinin tikintisi
ilə bağlı razılıq əldə edildi. Azərbaycanın
müəllifi olduğu və Türkiyə ilə birlikdə reallaş
dırılan TANAP layihəsi həyata keçirildikdən,
yəni 2017-ci ildən sonra Avropanın təbii qaz
bazarında ölkənin rolu daha da yüksələcəkdir.
Bu layihə bizim uzunmüddətli inkişafımızı,
onilliklər ərzində Azərbaycanın iqtisadi və
digər maraqlarını təmin etmək üçün ciddi
vasitə olacaqdır. Azərbaycanın mövcud qaz
ehtiyatları bundan sonrakı 100 il ərzində
respublikanın və tərəfdaş dövlətlərin mavi
yanacağa olan tələbatının ödənməsinə imkan
verəcək. Bununla yanaşı, 2013-cü ildə TAP
layihəsi - Trans-Adriatik kəmərinin əsas ixrac
marşrutu kimi seçilməsi də tarixi hadisə ol
muşdur.
Hazırda beynəlxalq əməkdaşlıq məkanına
çevrilmiş Xəzər hövzəsi malik olduğu zəngin
karbohidrogen ehtiyatları hesabına bir sıra
qlobal enerji layihələrinin reallaşdırıldığı
mərkəz kimi diqqət çəkir. Bu baxımdan Xəzər
dənizinin Azərbaycan sektorunda yerləşən
“Şahdəniz” yatağı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
2013-cü il dekabr ayının 17-də Bakıda layihə
üzrə yekun investisiya qərarının imzalanması
ilə “ Şahdəniz” yatağının tammiqyaslı işlən
məsi həlledici mərhələyə qədəm qoydu.
Azərbaycan Prezident İlham Əliyevin bəyan
etdiyi kimi "Şahdəniz-2" enerji layihəsi
dünyanın ən iri enerji layihələrindən biridir. Bu
layihə enerji təhlükəsizliyi və enerjinin şaxə-
ləndirilməsi layihəsidir. Azərbaycan 20 il əvvəl
“Əsrin müqaviləsi”ni imzalamaqla Xəzər dəni
zini xarici sərmayələrə açmışdır və ölkəmizin
uğurlu iqtisadi inkişafını təmin etmişdir. “Hə
min müqavilə XX əsrin müqaviləsi adlan
dırılmışdırsa, "Şahdəniz- 2" XXI əsrin ən iri
enerji layihəsidir (30).
■
4
(
60)2017
■
■
189
■
■ E.Əhmədov ■
2014-cü il sentyabrın 20-də “Əsrin müqa-
viləsi”nin 20-ci ildönümünü qeyd edildi.
Simvolik haldır ki, məhz həmin gün “Cənub”
qaz dəhlizinin təməli qoyulmuşdur (28).
“Cənub” qaz dəhlizi Avropanın ən böyük
infrastruktur layihəsidir və bu nəhəng trans
milli layihənin icrasında ölkəmiz öz liderlik
keyfiyyətlərini bir daha nümayiş etdirmişdir.
Məhz Azərbaycanın uzun illər ərzində apardığı
enerji siyasəti nəticəsində, qətiyyətli siyasət
nəticəsində bu böyük layihə artıq reallaşır.
“Şahdəniz-2”, TANAP və TAP Azərbaycan
üçün nadir və əvəzolunmaz layihələrdir və
uzun illər, onilliklər bundan sonra bizim milli
maraqlarımızı, iqtisadi və siyasi maraqlarımızı
təmin edəcək (29). Azərbaycan beynəlxalq
əməkdaşlıq məsələlərində olduğu kimi, bu
layihələrdə də liderliyi öz üzərinə götürmüş
dür.
Dövlət başçısı İlham Əliyev Azərbaycanı
qonşu ölkələr vasitəsilə Avropa bazarları ilə
birləşdirən üç boru kəmərinin tikintisindən
ibarət olduğunu bildirmişdir: “Birinci boru
kəməri Azərbaycan və Gürcüstan arasında olan
Cənubi Qafqaz boru kəməridir. İkinci boru
kəməri Trans-Anadolu kəməri - TANAP-dır.
Bu boru kəməri Gürcüstan-Türkiyə sərhə
dindən Türkiyə-Yunanıstan sərhədinə qədər
uzanaraq bütün Türkiyə ərazisindən keçir.
Üçüncü boru kəməri isə Trans-Adriatik boru
kəməri - TAP-dır. O da Yunanıstan-Türkiyə
sərhədindən Albaniyaya, sonra isə Adriatik
dənizinin dibi ilə İtaliyaya gedir. Beləliklə, bu,
ayrı-ayrı hissələrə bölünmüş vahid boru kə
məri layihəsidir” (6).
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Azər
baycanı nəhəng enerji layihələrinin təşəbbüs
karı olduğunu bildirərək demişdir: “Onlardan
biri hazırda icra olunan və Avropanın ən böyük
infrastruktur layihəsi olan “Cənub Qaz
Dəhlizi” layihəsidir. Layihəyə yatırılan sərma
yə 40 milyard dollara bərabərdir və o, ilk
mərhələdə 7 ölkəni birləşdirərək, regionumu
zun, Mərkəzi və Cənubi Avropanın bir çox
ölkəsinin enerji şaxələndirilməsini və enerji
təhlükəsizliyini təmin edəcək” (3). Bundan
əlavə, Azərbaycanın təşəbbüsü ilə reallaşan
Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Tbilisi-Ərzurum,
■
190
■ ---------------------------------------------------------
Bakı-Tbilisi-Qars, TANAP, TAP və digər
layihələr Azərbaycanın qlobal iqtisadiyyatda
özünəməxsus iqtisadi modelə malik ölkə kimi
səciyyələndirir.
Xarici siyasət, mədəni-humanitar və
idman sahələrində qazandan uğurlar
Ölkəmiz Avropa təhlükəsizlik arxitektu
rasının etibarlı tərəfdaşı kimi qitənin enerji
təhlükəsizliyinin təmin olunmasında əhə
miyyətli rol oynayır. Azərbaycan 2004-cü ildə
əsas məqsədi Cənubi Qafqaz dövlətlərinin
siyasi, iqtisadi cəhətdən Avropa dəyərlərinə
yaxınlaşmasını sürətləndirməkdən ibarət olan
“Avropa Qonşuluq Siyasətinə” qoşulmuş,
2006-cı ildə Azərbaycan Respublikası ilə
Avropa İttifaqı arasında enerji məsələləri üzrə
strateji tərəfdaşlığa dair anlaşma m em oran
dumunu imzalamış, 2008-ci ildə isə İttifaqın
“Şərq tərəfdaşlığı” proqramına qoşulmaqla bu
siyasi, iqtisadi əməkdaşlıq daha da genişlənmiş
və keyfiyyətcə
yeni mərhələyə qədəm
qoymuşdur (45-47).
Bununla yanaşı, 2011-ci il oktyabrın 24-də
Azərbaycan 2012-2013-cü illər üzrə BMT
Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvlüyünə
keçirilən seçkilərdə BMT-yə üzv olan 193
dövlətdən 155 dövlətinin dəstəyini qazanaraq
inamlı qələbə qazanmışdır (24). BMT Təhlü
kəsizlik Şurasına qeyri-daimi üzv qəbul olun
ması Azərbaycanın diplomatiya tarixində əldə
edilmiş ən böyük nailiyyətlərdən biri olmaqla
ölkəmizin son illər dünya miqyasında artan
siyasi nüfuzunun bariz sübutu olaraq qəbul
edilməlidir. Belə ki, Azərbaycan, son illər
ərzində stabil inkişaf edən, yüksək iqtisadi
göstəricilərə nail olan və beynəlxalq siyasət-
dəki fəaliyyəti ilə dünya ictimaiyyətinin
rəğbətini qazanan dövlət olaraq bütün bu
m üvəffəqiyyətlərin nəticəsində beynəlxalq
səviyyədə ən mötəbər qurumun üzvlüyünə
seçilmişdir.
Azərbaycan BMT Təhlükəsizlik Şurasında
təmsil olunmaqla yanaşı, 2011-ci ilin may
ayında 120 dövlətin daxil olduğu Qoşulmama
Hərəkatına üzvü qəbul edildi (25). 2015-ci il
noyabrın 15-16-da Türkiyənin Antalya şə
hərində “G-20” sammitində Azərbaycanın
“Böyük iyirmilik” tədbirlərində iştirakı m ü
■ Oktyabr - Noyabr - Dekabr ■
■ Dövlət idarəçiliyi: nəzəriyyə və təcrübə ■
hüm əhəmiyyət kəsb edir kəsb edir və Sammit
həm regional, həm də beynəlxalq problemlərin
həlli üçün zəruri tədbir kimi yadda qalmışdır
(34). Böyük İyirmiliyin hər il keçirilən Zirvə
Toplantısı ilin əsas iqtisadi hadisəsi hesab
olunur və dünyanın aparıcı iqtisadi, hərbi,
siyasi gücə malik dövlətləri bu toplantıda
təmsil olunurlar. Belə bir Sammitdə Azərbay
canın da təmsil olunması dövlətimizin beynəl
xalq imici, siyasi-iqtisadi qüdrətinin son
dövrlər artmasının göstəricisidir. Türkiyənin
xüsusi dəvəti əsasında Azərbaycanın iştirak
etdiyi Sammit ölkəmizin gələcək inkişafı üçün
də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanın
dövlət başçısının G-20 Liderlər Sammitində
iştirakı və diqqəti cəlb edən çıxışı artıq ölkə
mizin regionda, eləcə də dünyada əsas aktor-
lardan birinə çevrildiyini göstərir. Azərbaycan
“G -20” çərçivəsində tədbirlərdə iştirak et
məklə bu ölkələrin təcrübəsini öyrənir. Eyni
zamanda, bu platformaya üzv ölkələr də Azər
baycanın əldə etdiyi nailiyyətlərdən yararlana
bilər.
Bu gün ölkəmiz dostluq, sülh, tərəfdaşlıq
və mədəni müxtəliflik məsələlərinə töhfələrini
verməyə çalışır. Azərbaycan sivilizasiyaların,
mədəniyyətlərin və dinlərin kəsişməsində,
eləcə də, ölkəmiz coğrafi baxımdan Avropa və
Asiya arasında yerləşir. Əlbəttə ki, bu coğrafi
yerləşmə Azərbaycanın mədəni müxtəlifliyin
də öz rolunu oynamışdır. Əsrlər boyu bütün
mədəniyyətlər, dinlər və etnik qrupların nüma
yəndələri Azərbaycanda sülh və təhlükəsizlik
şəraitində bir ailə kimi yaşamışlar. Son vaxtlar
təcridolunma,
ayrı-seçkilik,
ksenofobiya,
islamofobiya, antisemitizm kimi təhlükəli
amillər baş qaldırmışdır ki, onlar artıq bəşəriy
yət tarixində sivilizasiyaların və xalqların
fəlakətinə səbəb olmuşdur. Təəssüflər olsun ki,
müasir dövrdə biz daha çox bu barədə danış
malı olur və bu gün dünyanın m üxtəlif
yerlərində etnik, dini, məzhəb zəminində ayrı-
seçkiliyin şahidi olur və bunu xalqların dinc
şəraitdə bu cür təhlükələrlə qarşılaşdığını
görürük.
Azərbaycanda dinlərarası, mədəniyyətlər-
arası münasibətlərin nə qədər düzgün tənzim
olunması bu gün dünya üçün artıq bəllidir. Bu
baxımdan Azərbaycanın nümunələri öyrənil
məklə bir sıra addımlar atılır. Məhz, 2008-ci
ildə də “Bakı prosesi” ölkəmizin təşəbbüsü ilə
başlamış və bu gün mədəniyyətlərarası və
sivilizasiyalararası dialoq, multikulturalizmə
aid məsələlər “Bakı prosesi”nə daxildir. Azər
baycan bu istiqamətdə səylərini davam etdirir
və 100-dən artıq dövlətdən olan nüm ayən
dələrin Bakıya səfər edərək bu mühüm
məsələləri müzakirə etməsi bizdə m əqsədlə
rimizə nail olmaqla bağlı ruh yüksəkliyi
yaratmış və ölkəmiz dostluq, sülh, tərəfdaşlıq,
eləcə də mədəni müxtəliflik məsələlərinə
töhfələrini verməkdə davam edir.
Regionun siyasi, iqtisadi və humanitar
mərkəzinə çevrilmiş Azərbaycan həm də
beynəlxalq münasibətlər sistemində öz layiqli
yerini tutmuş, güclü dövlət və etibarlı tərəfdaş
imici qazanmışdır. Bakı şəhəri artıq qlobal
məsələlərin müzakirə olunduğu, qitə və dünya
miqyaslı tədbirlərə ev sahibliyi edən humanitar
məkan kimi tanınır. Azərbaycan artıq siviliza-
siyalararası dialoqun, multikulturalizmin, siya
si, iqtisadi, humanitar və digər sahələrdə qlobal
məsələlərin müzakirə olunduğu mərkəzə çev
rilmişdir. 2011-ci, 2013-cü, 2015, eləcə də
2017-ci ildə 4 dəfə Ümumdünya Mədəniyyət-
lərarası Dialoq Forumları yüksək səviyyədə
təşkil olunmuş və bu sahədə Azərbaycan tərə
findən reallaşdırılan təşəbbüslər regional müs
təvidən çıxararaq qlobal səviyyəyə qaldırıl
mışdır (3; 23).
Ölkəmiz III Qlobal Açıq Cəmiyyətlər Fo-
rumununda, Asiya İnkişaf Bankı Rəhbərlər Şu
rasının illik toplantısında, ümumilikdə 200-ə
yaxın ölkədən yüzlərlə fəaliyyətdə olan və
keçmiş dövlət və hökumət başçısı, nüfuzlu icti
mai-siyasi xadimlər, məşhur iqtisadçılar, elm
adamları, dünya mədəniyyətinin tanınmış si
maları və digər şəxslər iştirak etmişlər. Bu,
Azərbaycanın qlobal məsələlərin müzakirəsi
və həllində artan rolunun, dünyada gündəmin
formalaşmasında yaxından iştirakının əyani
təsdiqidir (5).
Dövlət və hökumət başçılarının, Nobel
mükafatı laureatlarının, dünyada tanınmış
ictimai-siyasi xadimlərin iştirakı ilə Bakı
■
4
(
60)2017
■
■
191
■
■ E.Əhmədov ■
Beynəlxalq Humanitar Forumu artıq ənənə
halını almışdır. Bakıda və bölgələrdə keçirilən
Mədəniyyətlərarası Dialoq, Dünya Bankının
Azərbaycan üzrə II İqtisadi Siyasət, “Rusiya-
Azərbaycan dialoqu-2012”, III Rusiya-Azər
baycan Regionlararası Forumlarına, Asiya
Siyasi Partiyaları Beynəlxalq Konfransının
VII Baş Assamleyasına, Qəbələdə beynəlxalq
musiqi festivallarına, “Eurovision” musiqi
yarışmasına, Dini Liderlərin Ümumdünya
Sammitinə və digər nüfuzlu tədbirlərə ev
sahibliyi edən Bakı artıq dünyanın qlobal
səciyyəli tədbirlərinin keçirildiyi mərkəzlərdən
biri kimi qəbul olunur (25).
Bununla yanaşı, son illərdə “Cənubi
Qafqazın və Mərkəzi Asiyanın gələcəyi ilə
bağlı strateji dialoq” mövzusunda Dünya İqti
sadi Forumuna, Madrid Klubunun toplantısına,
Birinci Cənubi Qafqaz Forumuna, Avronest
Parlament Assambleyasının Avropadan kənar
da ilk iclasına, BMT-nin VII İnternet İdarəçilik
Forumuna və digər möhtəşəm beynəlxalq
tədbirlərə ev sahibliyi edən Azərbaycan bir
daha göstərdi ki, ölkəmiz Cənubi Qafqazda
bütün sahələr üzrə müasir dövrün aktual
məsələlərinin müzakirə olunduğu geosiyasi
əhəmiyyətli məkandır (19).
Bundan əlavə, 2015-ci ildə ilk Avropa
Olimpiya Oyunlarının paytaxtımızda keçiril
məsi ilə bağlı qərarın qəbul edilməsi də
təsadüfi olmamışdır. Belə ki, “Bakı-2015” ilk
Olimpiya Oyunları idman tarixində yeni
maraqlı səhifə açm ışdır (32). Bu, həmçinin
dörd ildən sonra keçiriləcək növbəti Oyunlara
bələdçi hadisə olmuş və Avropa Oyunlarının
standartları məhz Bakıda m üəyyənləşdiril
mişdir. Çox qısa müddətdə yüksək səviyyədə
görülən işlər bir daha təsdiqləyir ki, ilk Avropa
Oyunlarının Bakıda keçirilməsi ölkəmizdə
yaşanan Olimpiya hərəkatına verilən dəyərin
təzahürü olmuşdur. Bu hadisə həm də A zər
baycanda idman sahəsində yaşanan inkişaf
proseslərinə beynəlxalq miqyasda göstərilən
marağın nümunəsidir. Eyni zamanda, bu
Oyunlar Azərbaycanın mədəniyyətinin, zəngin
multikulturalizm ənənələrinin, turizm imkan
larının, həmçinin Azərbaycan brendi olan
məhsulların təbliği baxımından da çox faydalı
olmuşdur. Tarixdə ilk dəfə Azərbaycanda keçi
rilmiş birinci Avropa Oyunları uğurlu olmuş
və ölkəmizin idman tarixində şanlı səhifə
olmaqla yanaşı, bu mühüm tədbir Avropanın
idman tarixində də layiqli yer tutaraq öz
möhtəşəmliyi ilə yaddaşlarda qalmış, xalqlar
arasında mühüm dostluq və tərəfdaşlıq təd
birinə çevrilmişdir.
Bununla yanaşı, Azərbaycan artıq istənilən
səviyyədə idman yarışlarını qəbul etmək və
layiqli şəkildə keçirmək imkanı əldə etmişdir.
2017-ci ilin may ayında Bakı şəhəri İslam
Həmrəyliyi Oyunlarına da ev sahibliyi etmiş
dir. İki il ərzində hər iki mühüm idman tədbi
rinin Azərbaycanda keçirilməsi rəmzi məna
daşıyan nadir tarixi hadisə olmaqla yanaşı,
həm də Asiya ilə Avropa arasında körpü rolunu
oynayan ölkəmizin sivilizasiyalararası və mə-
dəniyyətlərarası dialoqun inkişafına verdiyi
böyük töhfədir.
Ümumiyyətlə, Birinci Avropa Oyunları
zamanı Azərbaycan56 medal qazanaraq ikinci
olmuşdur. Bundan sonra, 2016-cı il Rio Yay
Olimpiya Oyunlarında 18 medal qazanılmışdır
ki, Azərbaycan medalların sayma görə dünya
miqyasında 14-cü, Avropada 7-ci, postsovet
məkanında Rusiyadan sonra ikinci, müsəlman
aləmində isə birinci yerdə olmuşdir. Nəhayət,
IV İslam Həmrəyliyi Oyunlarında Azərbaycan
idmançıları yarışları birinci pillədə başa
vuraraq hamıdan çox - 162 medal (75 qızıl, 50
gümüş və 37 bürünc) qazandılar (53).
Bundan əlavə, IV İslam Həmrəyliyi Oyun
larının 2017-ci ildə Azərbaycanda keçirilmə
sinə dair rəsmi qərarın qəbul edilməsi də məhz
bütün bu nailiyyətlərin təcəssümüdür. Dövlət
başçısı İlham Əliyevin İslam Əməkdaşlıq
Təşkilatının “OİC Journal” nəşrində dərc olun
muş “İslam həmrəyliyinin gücləndirilməsi za
manın çağırışıdır” sərlövhəli məqaləsində
etnik və dini tolerantlığı “irəliyə doğru inamla
getməyin ən optimal yolu” adlandıraraq vurğu-
lamışdır: “Bu gün müsəlman dünyasının əv
vəlki dövrlərdə heç zaman olmadığı qədər
daha çox birliyə və həmrəyliyə ehtiyacı var.
Buna görə də 2017-ci ilin ölkəmizdə “İslam
Həmrəyliyi İli” elan olunması bütün müsəlman
aləminə və dünyaya xoşməramlı mesajdır.
■
192
■
■ Oktyabr - Noyabr - Dekabr ■
■ Dövlət idarəçiliyi: nəzəriyyə və təcrübə ■
“İslam Həmrəyliyi İli”nin əsas məqsədləri
müsəlman aləmində birliyi möhkəmləndirmək,
İslamın sülh və mədəniyyət dini olduğunu
bütün dünyaya göstərməkdir. Hesab edirəm ki,
bu ilin mayında Bakıda keçiriləcək İslam
Həmrəyliyi Oyunları təkcə idman yarışı olma
yacaq, eyni zamanda, bütün İslam dünyasının
birlik, həmrəylik günləri olacaqdır” (53).
Nəticədə, 2015-ci ildə Bakı ilk Avropa
Oyunlarına, bundan iki il sonra isə IV İslam
Həmrəyliyi Oyunlarına uğurla və inamla ev
sahibliyi etdi. İstər Avropa, istərsə də İslam
Həmrəyliyi Oyunlarının yüksək səviyyədə təş
kil olunması Azərbaycanın Birinci vitse-pre
zidenti Mehriban xanım Əliyevanın yorulmaz
fəaliyyətinin nəticəsidir. Hər iki mötəbər id
man tədbirinin təşkilat komitələrinə sədrlik
edən M ehriban xanımın qüvvələri çox qısa
müddətdə səfərbər etmək məharətinin nəticə
sində Azərbaycan tarixinə uğurlu səhifələr
yazıldı.
Ümumiyyətlə, əsası ümummilli lider tərə
findən qoyulmuş və bu gün Prezident İlham
Əliyev tərəfindən uğurlu həyata keçirilən xa
rici siyasət strategiyası dövlətlərarası regional
və beynəlxalq əlaqələrə daha yaxından qatı
laraq, Şərq və Qərb dəyərlərinin sintezindən
yaranmış cəhətləri özündə də əxz edərək,
dünya birliyinə sıx inteqrasiya olunmaq xəttini
seçmişdir. Bu seçimi reallaşdırmaq üçün Azər
baycan dövləti bir tərəfdən dünya təcrübəsini
öyrənərək, özünün iqtisadi və siyasi inkişaf
modelini müəyyənləşdirir, digər tərəfdən isə
beynəlxalq aləmdə qəbul edilmiş prinsiplərə
uyğun olaraq öz milli maraqlarını qoruyaraq
dövlətlərarası əlaqələrə girir. Bütün yuxarıda
göstərilənlər onu deməyə əsas verir ki, həyata
keçirilən qlobal miqyaslı tədbirlər bu gün
Azərbaycanın dünya miqyasında nüfuzunu
xeyli artırmış, ölkəmizin Cənubi Qafqaz
regionunda lider dövlətə çevrilməsini şərtlən
dirmişdir. Nəticədə, Azərbaycan yalnız beynəl
xalq regionda gedən proseslərdə deyil, eyni
zamanda beynəlxalq aləmdə cərəyan edən pro
seslərə də təsir göstərmək imkanı qazanmışdır.
Azərbaycan artıq Cənubi Qafqaz regio
nunda əsas söz sahibi olan dövlət kimi çətin
geosiyasi şəraitdə müstəqil xarici siyasət
■
4
(
60)2017
« --------------------------------------------------
həyata keçirir. Hazırda mühüm geosiyasi mə
kan kimi Azərbaycan regionda sülhün və
təhlükəsizliyin təmin olunması üçün dayaq
nöqtəsi, ən perspektivli tərəfdaş hesab edilir.
Artıq ölkəmiz bütün regional məsələlərdə əsas
iştirakçıdır və dövlət başçısı İlham Əliyev
qeyd etdiyi kimi “Regiondakı strateji əhə
miyyətli heç bir layihə Azərbaycanın razılığı
olmadan reallaşa bilməz”.
Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ
münaqişəsini, ərazilərimizin işğalı faktını
nəzərə alaraq ordu quruculuğu prioritet
vəzifələrdən biri kimi müəyyənləşdirilmiş və
bu gün Azərbaycan ordusu maddi-texniki,
silah-sursat təchizatı, döyüş qabiliyyəti göstə
ricilərinə görə Cənubi Qafqazın ən güclü
ordusudur. 2003-cü ildə bizim hərbi büdcəmiz
163 milyon dollar idisə, 2012-ci ildə bu rəqəm
3,6 milyarda, 2013-cü ildə il isə 3,7 milyard
dollara çatmışdır (9). Yəni, bu, onu göstərir ki,
ordu quruculuğu Azərbaycan dövlətinin
prioritet məsələsidir. 2005-ci ildə Azərbaycan
da Müdafiə Sənayesi Nazirliyi təsis olunmuş,
hərbi təyinatlı müəssisələr işə salınmış və
həmin müəssisələrdə artıq m üxtəlif çeşiddə
məhsul istehsal edilir. Hazırda 1 O-dan çox
ölkənin müvafiq qurumlarına Azərbaycanın
istehsalı olan hərbi məhsulların ixracı həyata
keçirilir (4).
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev
dövlətimizin xarici siyasətinin əsas prioritet
lərindən biri olan Ermənistan-Azərbaycan,
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin yalnız beynəl
xalq hüququn norma və prinsipləri çərçivə
sində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin
edilməsi şərti ilə nizama salınmasının vacib
liyini bildirmiş və beynəlxalq təşkilatların bu
sahədə səylərini gücləndirməsinin zəruriliyini
bəyan etmişdir. Ölkəmizin artan bu siyasi
fəallığının nəticəsi kimi, 2004-cü il oktyabrın
29-da BMT Baş M əclisinin sessiyasında
Azərbaycan nümayəndə heyətinin təşəbbüsü
ilə “Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərində
vəziyyət” adlı məsələ iclasın gündəliyinə
salınmışdır. Daha sonra BMT Baş Məclisinin
2006-cı il sentyabrın 7-də keçirilən 60-cı
sessiyasının 98-ci və 2008-ci il martın 14-də
keçirilən 62-ci sessiyanın 86-cı plenar iclasla
■
193
■
■ E.Əhmədov ■
rında “Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərində
vəziyyət” adlı qətnamələr qəbul edilmişdir (18,
s.788-791). Həmin sənədlərdə Azərbaycanın
işğal olunmuş ərazilərində ermənilərin məs
kunlaşdırılması, həmin ərazilərdə yanğınların
törədilməsi pislənilir, Təhlükə- sizlik Şurasının
məlum 4 qətnaməsinə istinad edilməklə er
məni silahlı qüvvələrinin işğal olunmuş Azər
baycan ərazilərindən dərhal, tamamilə və
qeyd-şərtsiz çıxarılması tələb olunurdu. Bu
nunla yanaşı, qətnamələrdə Azərbaycanın
suverenliyi, ərazi bütövlüyünə hörmət ifadə
olunur, eləcə də öz torpaqlarından qovulmuş
azərbaycanlıların doğma yurdlarına qayıtmaq
hüququ bir daha təsdiqləndi (18, s.406).
M ünaqişənin dinc vasitələrlə nizam a sa
lınması istiqamətində bütün beynəlxalq təşki
latların qəbul etdiyi sənədlər Azərbaycanın
m övqeyinin bir daha gücləndirilm əsi və
məsələnin beynəlxalq hüquq prinsipləri əsa
sında həllinin təsdiqlənməsi deməkdir. Ermə
nistanın A zərbaycana qarşı təcavüzünün
genişlənməsi ilə əlaqədar BMT Təhlükəsizlik
Şurasının 822, 853, 874 və 884 saylı
qətnam ələri, eləcə də Təhlükəsizlik Şurası
sədrinin qəbul etdiyi 7 bəyanatda A zərbayca
nın ərazi bütövlüyü, suverenliyi və sərhəd
lərinin toxunulmazlığının zəruriliyi bildirilir.
BMT Təhlükəsizlik Şurasının sənədlərində
işğalçı qüvvələrin işğal etdikləri Azərbaycan
ərazilərindən dərhal və qeyd-şərtsiz çıxması
bildirilir. Bu baxım dan BMT Təhlükəsizlik
Şurasının qəbul etdiyi 4 qətnamə ilə yanaşı,
ATƏT, Avropa Şurası və İslam Ə m əkdaşlıq
Təşkilatının qərarları da əhəm iyyətlidir və
ölkəm izin ədalətli m övqeyinin beynəlxalq
səviyyədə m üdafiəsi üçün hüquqi əsasdır.
Son zam anlar isə, NATO-nun Zirvə top
lantılarında qəbul olunan qərarlarda birmənalı
şəkildə A zərbaycanın ərazi bütövlüyü dəs
təklənir və işğala son qoyulması bildirilir.
Bu baxımdan, Azərbaycan Prezidenti İlham
Əliyev 2016-cı ildə bizim beynəlxalq möv
qelərimizin möhkəmləndiyini, bir sıra beynəl
xalq təşkilatlarda Azərbaycana bir daha dəstək
nümayiş etdirildiyini demişdir: “ ...Bu təşki
latlar arasında iki təşkilatı xüsusilə qeyd etmək
istərdim. Biri İslam Əməkdaşlıq Təşkilatıdır
ki, builki Zirvə görüşündə Dağlıq Qarabağ
münaqişəsi ilə bağlı kontakt qrupu yaratmışdır.
Kontakt qrupu artıq öz işinə başlayır. Zirvə
görüşündə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə bir
daha dəstək ifadə olundu. Bu yaxınlarda
Qoşulmama Hərəkatının — BMT-dən sonra ən
çox üzvü olan bu təşkilatın Zirvə görüşündə də
növbəti dəfə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq
Qarabağ münaqişəsinin Azərbaycanın suve
renliyi, ərazi bütövlüyü çərçivəsində həll edil
məsi haqqında qərar qəbul edildi. Bu, bizim
böyük diplomatik və siyasi uğurumuzdur” (2).
Dövlət başçısı İlham Əliyev Ermənistanın
sülh istəmədiyini, status-kvonu nə qədər çox
mümkündürsə saxlamaq istədyini, işğal olun
muş torpaqlardan çəkilmək istəmədiyini vur-
ğulayaraq, təcavüzkar dövlətin yalnız vaxt
uzatmaqla məşğul olduğunu və danışıqları
sonsuz bir proses kimi gələcəkdə də görmək
istədiyini bildirmişdir. Ermənistan-Azərbaycan,
Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı heç bir
irəliləyiş olmamasının əsas səbəbinin təkcə
təcavüzkar Ermənistan deyil, eləcə də onun
himayədarlarının da rolunun böyük olduğunu
bildirmişdir: “ ...Azərbaycan ictimaiyyəti də
yaxşı bilir ki, bu məsələnin həll olunmaması
təkcə Ermənistana görə deyil. Ermənistanın
böyük himayədarları var, biri ona pul, biri silah
verir, biri lobbi yaradır, biri təbliğ edir. Bax,
budur məsələnin həll olunmamasının səbəbi...
Ermənistan öz çirkin taktikasını işə salaraq və
erməni lobbisinin dəstəyinə arxalanaraq yenə
də istəyir ki, bu məsələ dünya gündəliyindən
çıxsın. Biz buna imkan verm əm əliyik və
məsələ tezliklə həllini tapmalıdır” (7).
Lakin Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin
dəfələrlə və birmənalı olaraq “Azərbaycan
ərazi bütövlüyü danışıqların mövzusu ola
bilm əz” fikrini irəli sürməsi ölkəmizin ərazi
bütövlüyü təmin olunmaqla münaqişənin əda
lətli şəkildə həll olunacağı ilə bağlı ümidləri
daha artırmışdır: “Biz isə öz siyasətimizi
davam etdirəcəyik. Danışıqlarda bizim prinsi
pial mövqeyimiz tam əsaslıdır və biz bu siya
sətdən bir millimetr də geri çəkilən deyilik”
(2). Eyni zamanda, dövlət başçısı bəyan etmiş
■
194
■
■ Oktyabr - Noyabr - Dekabr ■
■ Dövlət idarəçiliyi: nəzəriyyə və təcrübə ■
dir ki, Dağlıq Qarabağa heç vaxt müstəqillik
verilməyəcək, dünya birliyi heç vaxt Dağlıq
Qarabağın müstəqilliyini tanımayacaqdır:
“...Ancaq həm Qərb mediasında, həm qeyri-
hökumət təşkilatları tərəfindən bizə qarşı
aparılan qarayaxma, şər-böhtan, təhqir kampa
niyasının, həm də burada “beşinci kolon”a
göstəriş verərək bunlardan istifadə etməyin
əsas səbəbi bizi məcbur etməkdir ki, Dağlıq
Qarabağın müstəqilliyinə razılığımızı verək.
Bu, heç vaxt, olmayacaq” (10).
Bununla yanaşı, 2016-cı ilin aprel döyüş
lərini tariximizin şanlı səhifəsi adlandıraraq
demişdir: “...Azərbaycan böyük hərbi qələbə
əldə etmişdir. Azərbaycan Ordusu Ağdərə,
Füzuli, Cəbrayıl rayonlarının bir hissəsini
işğalçılardan azad edib, o torpaqlarda A zər
baycan bayrağını ucaldıb. İki min hektardan
çox torpaq işğalçılardan təmizləndi, ondan bir
neçə dəfə böyük olan ərazi tam bizim nəza
rətimizə keçdi. Biz təmas xəttində tam üstün
lük əldə etmişik və bu gün düşmənin istənilən
hədəfini məhv edə bilərik...Əgər aprel döyüş
lərinə qədər onlar öz mifoloji fəaliyyətlərində
müəyyən dərəcədə uğurlar qazana biliblərsə,
aprel döyüşləri onların təbliğatına ciddi zərbə
vurub, erməni cəmiyyətini sarsıdıb. O sarsın
tının fəsadları bu günə qədər orada hiss olunur.
Aprel hadisələri orada dərin hərbi və siyasi
böhrana gətirib çıxarıb. Bu, hələ qısamüddətli
döyüşlər idi. Ona görə onlar düzgün nəticə
çıxarmalıdırlar və bilməlidirlər ki, biz bu
vəziyyətlə heç vaxt barışmayacağıq. Nəyin
bahasına olursa-olsun ərazi bütövlüyümüzü
bərpa edəcəyik” (11).
Ədəbiyyat:
1. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 28
May - Respublika Günü münasibətilə
rəsmi qəbulda nitqi. - “Azərbaycan”, 27
may 2013-cü il.
2. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 28
May - Respublika Günü münasibətilə
rəsmi qəbulda nitqi. - “A zərbaycan”, 27
may 2017-ci il.
3. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin
Bakıda IV Ümumdünya M ədəniyyətlər-
Münaqişənin nizama salınmasında A zər
baycanın tutduğu mövqe birmənalıdır. Prob
lem yalnız Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və
ölkəm izin beynəlxalq səviyyədə tanınm ış
sərhədləri çərçivəsində həllini tapmalıdır. Bu
mövqe beynəlxalq hüquq normaları və prin
sipləri, BMT Nizamnaməsi, Helsinki Yekun
Aktı və münaqişənin nizamlanması istiqamə
tində qəbul edilm iş çoxsaylı
beynəlxalq
sənədlərə əsaslanır. Eyni zamanda, m ünaqi
şənin dinc vasitələrlə nizam a salınması
istiqamətində bütün beynəlxalq təşkilatların
qəbul etdiyi sənədlər Azərbaycanın mövqeyi
nin bir daha gücləndirilm əsi və m əsələnin
beynəlxalq hüquq prinsipləri əsasında həlli
nin təsdiqlənm əsi deməkdir. Bu baxımdan
BMT Təhlükəsizlik Şurasının qəbul etdiyi
4 qətnam ə, ATƏT, Avropa Şurası və İslam
Əməkdaşlıq Təşkilatının qərarları da əhəmiy
yətlidir və ölkəm izin ədalətli m övqeyinin
beynəlxalq səviyyədə müdafiəsi üçün hüquqi
əsasdır.
Ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən
əsası qoyulmuş siyasi kursun hazırda Prezident
İlham Əliyev tərəfindən dinamik şəkildə və
novatorcasına inkişaf etdirilməsi nəticəsində
Azərbaycanın çox böyük uğurlara imza atması
ölkəmizin dünya birliyində mövqelərinin yük-
sələməsini təmin etmiş, bu gün dövlətimiz və
xalqımız üçün çox vacib olan problem - işğal
olunmuş torpaqlarımızın tezliklə azad ediləcə
yinə və ərazi bütövlüyünün bərpa olunacağına
olan ümidləri daha da artıraraq perspektivdə
Azərbaycanın ən qüdrətli dövlətlər sırasında
duracağını şərtləndirmişdir.
arası Dialoq Forumunun rəsmi açılışında
çıxışı - “Azərbaycan” qəzeti, 6 may 2017-
ci il.
4. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin
sədrliyi ilə N azirlər Kabinetinin 2017-ci
ilin birinci rübünün yekunlarına sosial-
iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda
duran vəzifələrə həsr olunmuş iclasında
ntqi. - “A zərbaycan” qəzeti, 11 aprel
2017-ci il.
■
4
(
60
)
2017
■
■
195
■
■ E.Əhmədov ■
5. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin V
Qlobal Bakı Forumunun açılışında çıxışı -
“Azərbaycan” qəzeti, 17 mart 2017-ci il.
6. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Əl-
Cəzirə
televiziyasına
müsahibəsi
“Azərbaycan” qəzeti, 18 fevral 2017-ci il.
7. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin
sədrliyi ilə N azirlər Kabinetinin 2016-cü
ilin doqquz ayının sosial-iqtisadi inkişa
fının yekunlarına və qarşıda duran vəzifə
lərə həsr olunan iclası iclasında ntqi. -
“Azərbaycan” qəzeti, 8 oktyabr 2016-cı il.
8. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin
Böyük Britaniyanın nüfuzlu “The Business
Year” jurnalına müsahibəsi. - “Azərbay
can”, 4 aprel 2013-cü il.
9. Azərbaycan Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin
Ali Baş Komandanı İlham Əliyevin Azər
baycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin
95 illiyi münasibətilə Bakının Azadlıq
meydanında keçirilmiş təntənəli hərbi
paradda nitqi. - “Azərbaycan” qəzeti, 28
iyun 2013-cü il.
10. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin, Ali
Baş Komandan İlham Əliyev Müdafiə
Nazirliyinin “N ” hərbi hissəsinin yeni
hərbi
şəhərciyinin
açılışında çıxışı. -
“Azərbaycan” qəzeti, 24 yanvar 2017-ci il.
11. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev
Novruz bayramı münasibətilə ümumxalq
şənliyində çıxışı.- “Azərbaycan” qəzeti, 19
mart 2017-ci il.
12. Mehdiyev R.Ə. Azərbaycan: qloballaşma
dövrünün tələbləri: keçmişin dərsləri, bu
günün reallıqları və gələcəyin perspektiv
ləri. Bakı: XXI-YNE, 2005, 464 s.
13. Mehdiyev R.Ə. “Gələcəyin strategiyasını
müəyyənləşdirərkən: modernləşdirmə xətti.
Bakı: Şərq-Qərb, 2008, 216 s.
14. Mehdiyev R.Ə. Azərbaycan - 2003-2008:
Zaman haqqında düşünərkən. Bakı: Şərq-
Qərb, 2009, 240 s.
15. Həsənov Ə.M. Azərbaycanın milli inkişaf
və təhlükəsizlik siyasətinin əsasları. Bakı:
Zərdabi, 2016, 700 s.
16. Həsənov Ə.M. Azərbaycanın geosiyasəti.
Bakı: “Zərdabi LTD”, 2015, 1048 s.
17. Həsənov Ə.M. Müasir beynəlxalq münasi
bətlər və Azərbaycanın xarici siyasəti. Ba
kı: Azərbaycan, 2005, 752 s.
18. Əhmədov E.İ. Ermənistanın Azərbaycana
təcavüzü: təhlili
xronika (1987-2011).
Ensiklopedik nəşr. Bakı: 2012, 912 s.
19. Əhmədov E.İ.
Heydər Əliyevin xarici
siyasət kursu yeni və dinamik inkişaf mər
hələsində. - “Dövlət İdarəçiliyi” : nəzə
riyyə və təcrübə. Elmi-nəzəri və praktiki
jurnal. 2013, №2 (4), səh.121-130.
20. Comission o f the European Communities.
"European Neigbourhood Policy", Country
Report Azerbaijan. Brussels, 2005, p.2-3.
21. European Neighbourd Policy EU /
Azerbaijan Action Plan 14 november
2006. - http://ec.europa.eu/environment/
enlarg/pdf'enpactionplanazerbaijan.pdf.
22. Eastern partnership: Communication from
the European Commission to the European
Parliament and the Council, № COM
(2008) 823 from 3 December 2008.
23. “Azərbaycan”qəz., 2011-ci il, 8-9 aprel.
24. “Azərbaycan” qəz., 2011-ci il, 25 oktyabr.
25. “Azərbaycan” qəz., 2013, 16 iy u l.
26. “Azərbaycan” qəz., 2013, 25 iyul.
27. “Azərbaycan”qəz., 2014, 11 may.
28. “Azərbaycan” qəz., 2014, 21 sentyabr.
29. “Azərbaycan” qəz., 2014, 30 sentyabr.
30. “Azərbaycan” qəz., 2014, 3 oktyabr.
31. “Azərbaycan” qəz., 2014, 9 oktyabr.
32. “Azərbaycan” qəz., 2015, 21 avqust.
33. “Azərbaycan” qəz., 2015, 16 sentyabr.
34. “Azərbaycan” qəz., 2015, 19 noyabr.
35. “Azərbaycan” qəz., 2016, 27 aprel.
36. “Azərbaycan” qəz., 2016, 29 aprel.
37. “Xalq qəzeti”, 2014, 17 yanvar.
38. “Xalq qəzeti”, 2014, 29 iyun.
39. “Xalq qəzeti”, 2014, 7 iyul.
40. “Xalq qəzeti”, 2014, 14 iyul.
41. “Xalq qəzeti”, 2015, 20 noyabr.
42. “Xalq qəzeti”, 2015, 6 dekabr.
43. “Xalq qəzeti”, 2015, 10 dekabr.
44. “Xalq qəzeti”, 2016, 28 aprel.
45. Comission o f the European Communities.
"European Neigbourhood Policy", Country
Report Azerbaijan. Brussels, 2005, p.2-3.
■
196
■
■ Oktyabr - Noyabr - Dekabr ■
■ Dövlət idarəçiliyi: nəzəriyyə və təcrübə ■
46. European Neighbourd
Policy EU /
Azerbaijan
Action
Plan
14
november2006.
http://ec.europa.eu/environment/enlarg/pdf
/enp_ action_plan_azerbaijan.pdf.
47. Eastern partnership: Communication from
the European Commission to the European
Parliament and the Council, № COM
(2008) 823 from 3 December 2008.
48. http://www.heydar-aliyev.org
49. http://www.president.az
50. http://www.mehriban-aliyeva.org/ru/
51. http://www.heydar-aliyev-foundation.org
52. http://www.aliyev-heritage.org
53. h ttp ://a z e r ta g .a z /x e b e r /B a k i_ 2 0 1 7
dunyaya idman dili ile oturulcn sulh to
lerantliq_ve_hemreylik_mesajlari-
1064195
Açar sözlər: Azərbaycan Respublikası, dövlət siyasəti, enerji təhlükəsizliyi, dinamik inkişaf,
xarici siyasət
Elchin Ahmadov
The Academy o f Public Administration under
the President o f the Republic o f Azerbaijan
Professor o f the Department o f International Relations and Foreign Policy
PhD in Political Sciences
PRIORITY DIRECTIONS OF STATE POLICY OF AZERBAIJAN
AT THE CURRENT STAGE (2003-2017)
SUMMARY
The article says that 1993-2003 were crucial for our country, since during that period a solid
foundation o f statehood was established, internal and foreign policy-oriented strategy was defined
and Azerbaijan began to integrate into the world community. Priority directions o f the state policy
o f Azerbaijan in 2003-2017 and the key indicators o f dynamic development in all spheres are
analysed in the article. In adittion, the article analyze the sustainable development o f the Azerbaijan
economy during the global crisis, as well as implementation o f all social programs in the country.
The article justifies the successful implementation o f national security strategy and ensuring
the energy security o f Azerbaijan. Particularly, it is justified that Azerbaijan is a leading country in
terms o f economic potential in the South Caucasus. The author descrobes the Baku-Tbilisi-Ceyhan,
Baku-Tbilisi-Erzurum, Baku-Tbilisi-Kars, TANAP, TAP and other projects implemented on the
initiative o f Azerbaijan.
At the same time, the article analyzes the achievements in cultural and humanitarian field,
foreign policy, and sport, as well as explores the cultural diversity, multicultural and tolerant values
in internal and foreign policy o f Azerbaijan, and examines the territorial integrity o f Azerbaijan as
a key priority in the foreign policy.
Key words: The Republic o f Azerbaijan, state policy, energy security, dynamic development,
foreign policy
■
4
(
60)2017
■
■
197
■
■ Е.ЭЬтэйОУ ■
Эльчин Ахмедов
Профессор кафедры Международных отношений и внешней политики
Академии Государственного Управления при Президенте Азербайджанской
Республики, доктор политических наук
ПРИОРИТЕТНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ
ГОСУДАРСТВЕННОЙ ПОЛИТИКИ АЗЕРБАЙДЖАНА
НА СОВРЕМЕННОМ ЭТАПЕ (2003-2017 ГОДЫ)
РЕЗЮМЕ
В статье указывается, что 1993-2003 годы для Азербайджана были решающими. Именно
в эти годы была заложена прочная основа независимой государственности, был определен
стратегический курс Азербайджанского государства, связанный как с внутренней, так и с
внешней политикой, началась интеграция страны в мировое сообщество. Здесь широко
исследуются приоритетные направления государственной политики Азербайджана в 2003-
2017 годах и важные показатели динамичного развития страны во всех сферах. На
конкретных фактах анализируются устойчивое развитие экономики Азербайджана,
своевременное выполнение всех социальных программ на фоне происходившего в те годы
в мире глобального кризиса.
В статье обосновывается успешное осуществление стратегии национальной безопас
ности страны, в первую очередь, полное обеспечение энергетической безопасности Азер
байджана, в частности то, что в регионе Южного Кавказа Азербайджан является
лидирующей страной с точки зрения экономического потенциала. Исследуются реализация
по инициативе Азербайджана проектов Баку-Тбилиси-Джейхан, Баку-Тбилиси-Эрзурум,
Баку-Тбилиси-Карс, ТАМАР ТАР и других глобальных проектов, а также их геополитическое
и геоэкономическое значение.
Наряду с этим, на фактах широко анализируются успехи, достигнутые во внешнепо
литической, культурно-гуманитарной и спортивной сферах. Исследуются культурное
разнообразие, мультикультуральные и толерантные ценности во внутренней и внешней
политике Азербайджана. Обеспечение территориальной целостности страны изучается как
основное приоритетное направление во внешней политике Азербайджанского государства.
Ключевые слова: Азербайджанская Республика, государственная политика, энергети
ческая безопасность, динамичное развитие, внешняя политика
я
198
■
■ ОШуаЬг - ГЧоуаЬг - БекаЬг ■
Dostları ilə paylaş: |